Wat een mooie post van je! Zoveel om te overdenken voor me en zoveel zaken waar ik graag over praat. Het eerste wat ik zou willen zeggen is dat het verschil tussen mij en jou mijns inziens slechts een heel kleine kleurnuance is. Anders gezegd, ik wil er zelf niet aan om me in zovele opzichten als het tegendeel te zien van wat jij wil belichamen. De scherpe tegenstelling bestaat slechts in het debat. Ik houd van het debat en kleur dan alles met duidelijke tegenstellingen in om een helder beeld te krijgen over een bepaalde zaak. Maar het is voor mij een spel, niet wat ik ten diepste ben. Wat ik ten diepste ben is de regenboog. Ik wil alles in me opzuigen en ervaren en aaneenknopen.
Tsja, als ik terugdenk aan mijn tijd als christen: ik kon mijzelf ook nooit zien als oneerlijk. Niemand kan zichzelf zo onder ogen zien. Ik betwijfel je oprechtheid als mens dan ook in het geheel niet. De beschuldiging is bedoeld om iemand met andere opvattingen wakker te schudden, te dwingen steeds maar rekenschap te geven van alle beweringen die gedaan worden, om je aan het denken te zetten, uit te dagen, en niet bedoeld als een persoonlijke aanval. Op dezelfde manier is mijn eigen houding er één die moed naar voren wil brengen, absoluut geen hoogmoed. Misschien kun je het beter begrijpen als je het overdenkt dat Jezus ook door vele vrome schriftgeleerden van zijn tijd als hoogmoedig zal zijn gezien. En nu hoop ik dat je dit niet alweer als een volgend voorbeeld van hoogmoed gaat zien.spaas schreef:Hm, vanuit jouw standpunt in het leven snap ik wel dat je er zo over denkt. Ik zie mezelf niet als oneerlijk, maar zo komt het blijkbaar over. Jij ziet jezelf niet als hoogmoedig, maar zo komt het op mij over. Zie mijn argument over iemand die meent dat hij het beter weet dan een alwetende God en meer inzicht heeft in de complexiteit van het kwaad dan de gekruisigde zelf. Zie je opmerkingen aan mijn adres dat ik nog eens 'volkomen eerlijk' moet worden en dat ik dan misschien wel net zo ver kom als jij...
Deze tegenstellingen zijn absoluut bezijden de waarheid. De eerste reaktie van Theoloog op jouw schrijven was juist dat je ten diepste het geloof bekijkt als een theorie, een verklaringsmodel. Je moet weten dat ik een kunstenaar ben, een musicus, een componist, een genieter van taal.Erover nadenkend realiseer ik me dat er tussen ons sowieso een verschil zit qua hoe we aankijken tegen het christelijk geloof (en misschien ook andere religies). Ik proef bij jou de neiging het christelijk geloof te verstaan als een theorie, een verklaringsmodel. Ik zie het meer als een soort van onderzoeksprogramma. Vanuit een gelovige grondhouding, waarin relaties en niet denksystemen centraal staan, probeer ik als modern mens mijn weg te vinden in het liefhebben van God en mijn naaste, in het nadenken over de werkelijkheid en het voorkomen en bestrijden van lijden. Ik hoef niet alles af te ronden en te begrijpen. Daar kan ik vrede mee hebben, geen vrede in de gezapige zin van denkluiheid, maar eerder in de zin van aanvaarding of je schikken in een bestaan dat buitengewoon complex is.
Dat heeft ook te maken met hoe we onze eigen rol in dit verhaal zien. Ik zie mezelf als een mens in een soort doolhof. Ik kan meestal niet verder kijken dan de volgende bocht. Maar ik ben geraakt door het verhaal van Jezus en dat geeft me hoop dat er in die doolhof iets te doen is en aan het eind iets te vinden. Soms openen zich deurtjes, onverwachte doorgangen. Die openingen komen deels tot stand door m'n eigen keuzes (nieuwe situaties, nieuwe mogelijkheden). Maar ze worden me ook opgedrongen door omstandigheden, andere mensen en soms zijn ze er gewoon, zonder dat ik verder kan verklaren waarom mijn leven precies die bocht is omgegaan.
In die doolhof heb ik niet zoveel overzicht. En ook niet zoveel vertrouwen in mezelf. Ik realiseer me dat ik vaak denk dat ik heel rationele keuzes maak (en ik realiseer me dat het feit dat ik het belangrijk vind om rationele keuzes te maken ook alweer cultureel bepaald is), maar dat ze ws veel minder rationeel zijn dan ik dacht. Welke sappen, onbewuste processen, primiitieve hersenafdelingen enz. inwerken op mijn ratio, ik weet het niet. Ik heb de indruk dat jij jezelf meer ziet als iemand die vrij van onbewuste smetten en al teveel zondigheid en gewapend met de rede en de wetenschap met ijzeren consistentie alles onderzoekt en bevraagt wat er maar te onderzoeken valt. Ook die terreinen waarover wetenschap volgens mij niet zoveel kan zeggen.
Op een gegeven moment in mijn leven heb ik mezelf gedwongen om te gehoorzamen aan rationaliteit, en als gevolg daarvan heb ik mijn godsdienst ontmaskerd als eenvoudig onwaar. Maar dat neemt helemaal niet mijn basisinstelling weg in het leven. En die is nu net gelijk aan die van jou: het leven is een onderzoekstocht, een doolhof zo je wilt, en je eigen persoon een vat vol raadsels, ik sta vaak met verwondering naar mezelf te kijken en moet dan toegeven dat ik het allemaal niet begrijp.
Het is vanuit mijn optiek juist andersom als je denkt: jij denkt te kunnen onderzoeken waar je helemaal niets over kan zeggen, namelijk God.
Je opmerking dat ik mezelf als rechter opstel is alweer bezijden de waarheid. Het is juist mijn nederigheid als mens dat ik zeg dat je over God stil moet zijn. Ik besef wat de grootste zonde is.Mijn aarzeling om mezelf als rechter van het heelal op te werpen heeft ook te maken met een besef van zonde (ha!) dat ik heb meegekregen en dat ik heb leren herkennen. Ik geloof er niets van dat we veel minder zondig zijn dan we denken, zoals jij zei. Hoe ouder ik word (maar ik ben nog niet zo oud als jij), hoe meer ik onder de indruk kom van het egoïsme, de angst en de behoefte aan zelfbescherming, het gebrek aan luisterend vermogen, onze onmacht om elkaar werkelijk te vinden in de echte wereld en de manier waarop ons verstand en onze moraal worden gestuurd door zaken waar we liever niet teveel aan denken.
Dat je erg zit met zondebesef is iets wat ik enkel betreur, want een mens vindt pas geluk en vrede op aarde wanneer hij het menszijn zoals de mens is kan aanvaarden als een gezonde zaak. Je kan een hoop termen noemen als zonde, bijvoorbeeld 'hoogmoed', 'agressiviteit', 'eigendunk', 'egoïsme' en wat al niet, en dan zeg ik jou eenvoudig: zonder die eigenschappen had ik het leven hier in Finland niet overleefd! En omdat ik ze gecultiveerd heb heb ik geen angsten, voel ik me vredig, kan ik het leven aan en voel ik me een geestelijk gezond mens.
Dat wil uiteraard helemaal niet zeggen dat ik die eigenschappen opeens uitroep tot geweldige zaken, alsof ik christelijke deugden minacht. Helemaal niet. Ik zie enkel alle eigenschappen die er zijn als gezonde en natuurlijke zaken die je als een meesterkok moet leren te gebruiken in het leven. Met 'zonde' kan ik helemaal niets. Wel met termen als mislukken, kinderachtig zijn, domheid, onvolgroeidheid, te eenzijdige ontwikkeling enz.
Deze zin begrijp ik niet. Waar verwijs je naar?In die zin sta ik misschien wel dichter bij Dawkins dan sommigen hier zouden denken (al zou hij het natuurlijk geen zonde noemen).
Ik heb zo ongeveer alles van Dawkins gelezen wat er maar te lezen valt, en ik identificeer mezelf volkomen met alles wat hij zegt. Nooit ben ik het op welk punt dan ook met hem oneens geweest.
Alweer zeg je dingen die ik volkomen kan onderschrijven, en klopt jouw gevolgtrekking niet. Het feit dat ik zeg dat jouw God eenvoudig een onverantwoorde bewering van jouw kant is, is iets waartoe ik gedwongen ben in mijn leven om voor mezelf in te zien. Dit maakt mij noch hoogmoedig, noch anders dan jij. Enkel iets ouder.En ja, er zit ook wat postmodern besef in me: het besef dat we veel sterker onderworpen zijn aan machten buiten ons dan we denken, het besef dat onze menselijke werkelijkheid ongeneeslijk pluraal is en dat we onze eigen uitgangspunten niet kunnen verdedigen, een kritische blik ook op wat de wetenschap vermag (heel veel moois en heel veel beroerds, en tegelijk ook vaak een instrument om machtsverhoudingen te garanderen).
Kortom, de houding die jij beschrijft kan ik simpelweg niet aannemen. Het voelt alsof ik dan ver boven mijn macht reik en het doet geweld aan de meeste van de inzichten die ik hierboven noemde.
Bedankt voor deze aandacht en mooie opmerkingen. Met Peter Roode ben ik niet bekend, maar ik zal het ongetwijfeld opzoeken. Uiteraard is de werkelijkheid ingewikkelder dan je kan begrijpen en beschrijven. Een hoop van mijn leven en denken heeft ermee te maken dat ik in drie verschillende landen heb gewoond. Voor iemand die zijn vaderland en moedertaal heeft verloren is het misschien niet meer zo onmogelijk om ook zijn God te verliezen. Vooral de laatste 27 jaar Finland heeft mij tot een ander mens gemaakt. Ik ervaar dat zeer als allerlei deuren die open gaan en dicht gaan zonder dat ik daar om gevraagd heb.Misschien heeft het ook iets te maken met onze voorgeschiedenis. Met enige ontroering heb ik je levensverhaal gelezen. Veel herkenbaars. Ik aarzel om erop in te gaan, maar omdat je het op internet hebt gezet, is het een open source neem ik aan. Blijkbaar geef je het ter discussie.
Dan kan ik er niets aan doen dat ik ook altijd kijk als iemand die literair geschoold is. Ik herken een mooi voorbeeld van gestileerde oral history. Gestileerd in de zin van selectie van gebeurtenissen om een boeiend en overtuigend plot neer te zetten. De gesprekken thuis aan tafel worden kernachtig neergezet met het voorbeeld van het homoseksuele familielid. Geleidelijk toewerkend naar de climax die geheel cirkelt rondom de vraag of een goede God verantwoordelijk kan zijn voor het kwaad. En dan het doorbrekende inzicht en de groeiende rust en harmonie in een nieuwe levensvisie.
Zonder er iets aan af te doen, herkende ik ook een bepaald genrepatroon. Zie bijv. het onderzoek van historicus Peter van Rooden (http://www.xs4all.nl/~pvrooden/Peter/pu ... istory.htm) naar moderne oral history bij mensen die na WO II hun geloof zijn kwijtgeraakt (een generatie ouder dan jij): zij vertellen hun verhaal duidelijk met een bepaalde (westerse) inkleuring in de richting van een proces waarin zijzelf altijd meester waren en hun verstand gebruikten. De werkelijkheid was misschien wel veel ingewikkelder en lijkt op die doolhof: dan gaat er hier weer een deurtje open, dan daar weer. Ik hoop dat je begrijpt wat ik bedoel en dat ik daarmee niets wil afdoen aan de authenticiteit van je persoonlijke beleving.
Het leuke van mijn leven is dat ik de meeste opties wel bij langs ben gegaan. Ik heb theologie gestudeerd en ben met allerlei theologie bezig geweest. Toevallig hebben we hier in Finland ook een oosters-orthodoxe kerk, en heb ik me daar als kunstenaar ook wel door aangesproken gevoeld. En mijn hobby was jarenlang -toen ik mijn leven in eenzaamheid op een afgelegen plek leefde- om alle boeken van Friedrich Weinreb te lezen, misschien ben je er enigszins mee bekend. Een fan van Neale Donald Walsch ben ik ook nog wat jaren geweest. Ach, alles heeft voor zijn tijd zijn plaats. Op een gegeven moment had religie eenvoudig niets meer te bieden. Ik wil het hele leven proeven, ook het bewust gekozen atheïsme.Ik vroeg me bijv. af: heb je ook nagedacht over andere christelijke opties? Je had natuurlijk niet hoeven blijven steken in het evangelicale patroon, compleet met het lezen van de bijbel als wetenschappelijk verslag en een volkomen sluitende geloofsleer. Je had katholiek kunnen worden of oosters-orthodox. Dan was het helemaal niet zo belangrijk geweest of de bijbel in alle facetten sluitend is. De verzamelde wijsheid van eeuwen was dan de uitlegger van de bijbel geweest en de liturgie had centraal gestaan. Je had ook vrijzinnig kunnen worden: wat maakt het uit of God bestaat, een persoon is of niet enz. als je maar goed leeft. Of je had Aljosja's weg kunnen nemen: ik snap God niet, maar ik ga mijn leven wijden aan de zorg voor de lijdenden. Gods antwoord is geen verklaring, maar een commitment en een opdracht aan ons. Je had een soort theologie kunnen vinden als die van Bram vd Beek. Enz. enz. Ik bedoel: er waren veel meer opties geweest dan atheïst worden.
Voor mij is het opendoen van nieuwe deuren bijna een behoefte. Ik kan geestelijk niet in hetzelfde vaarwater zwemmen, ik moet alles proeven, alles ervaren. Wat betreft de manier waarop ik de bijbel lees ben ik rationeel, waarschijnlijk een calvinist. Ik kan niets met gelovig gezweef, ik werd als gelovige er vaak voor berispt dat ik te rationeel was. Ik voel het afzweren van religie nu achteraf dan ook als een verlichting: eindelijk hoef ik niet meer te zweven met het bovennatuurlijke.En dan nog een atheist die de bijbel leest op dezelfde manier als die evangelisch-protestantse jongen in de jaren zeventig.
Maar, then again: misschien waren dit geen live options voor je. Ik weet dat niet. Misschien heb je al die opties zorgvuldig overdacht en uitgeprobeerd. Maar dat lijkt me sterk, omdat onze doolhoven meestal niet al die deurtjes tegelijk openzetten. En omdat we, als het ene deurtje is gepasseerd, heel moeilijk de weg kunnen terugvinden naar het vorige deurtje.
Nogmaals: een aardig gesprek.Nu ja, het zijn maar wat overwegingen. Kijk maar.
Ik zal het later nog eens overdenken.
) en was diep verontwaardigd.
