Van christen tot anarchist. F. Domela Nieuwenhuis.

[Devious]

Op de boekenafdeling van de kringloopwinkel vond ik onlangs een boekje van de socialist F. Domela Nieuwenhuis; 'Van christen tot anarchist.'

Hier een aantal excerpten uit dit autobiografische werkje:

'Mijn grootvader was eerst predikant, daarna hoogleraar in de wijsbegeerte te Deventer en eindelijk te leiden. Mijn vader kreeg ook een opleiding als predikant, en na deze betrekking eerst te Monnikendam en daarna te Utrecht bekleed te hebben, werd hij benoemd tot hoogleraar aan het Evangelisch-Lutherse seminarie te Amsterdam.
Ik sloot mij geheel bij mijn vader aan en was dus evangelisch, evenals hij, maar het geloof dat ik bezat, was wel een beetje autoriteitsgeloof, daar mijn vader voor mij het orakel was en bleef. Echter toch sloop de angel van de twijfel bij mij bnnen en toen ik kennis maakte met de Brieven over de Bijbel van Busken Huet, met de geschriften van Allard Pierson en Albert R'evite, met de zo frisse preken en werkjes van de Zwitserse predikant Heinrich Lang, met Das Leben Jesu van David Friedricht Strauss en de wijsgerige boeken van Ludwig Feuerbach, toen heb ik een bange periode doorleefd, een periode van zware en moeilijke strijd.
Als men de dingen ernstig opneemt - en dat deed ik van jongsaan - dan valt het zo gemakkelijk niet omte breken met de overleveringen waarin men is opgegroeid. Stuk voor stuk moeten zij afbrokkelen, maar bij elk stuk dat valt, dat vallen moet voor de slagen der rede, doet men een wonde op, die pijn doet, al heelt zij straks. En dat te meer als men weet dat men er een ander, die men liefheeft, in deze mijn vader, verdriet door veroorzaakt. Door dwaling tot waarheid, door twijfel tot kennis - dat was de weg die wij moesten afleggen. Dat tijdvak van twijfel nu heb ik doorgemaakt in al zijn omvang en het was een tijd van naamloos lijden, waarin soms zelfs het leven te zwaar , teveel werd. Telkenmale brokkelde een stuk van mijn geloof af. Eerst vielen de wonderen van het Oude Testament, die als minderwaardig naar het rijk der fabelen werden verwezen. maar des te vaster hield ik mij aan de wonderen van het Nieuwe Testament.
Langzamerhand bleken ook die niet bestand tegen de mokerslagen der kritiek en - ik kon ze niet meer handhaven. Maar nu klemde ik mij des te vaster aan de opstanding van Jezus als het middelpunt van de christologie. Eindelijk was ook deze niet houdbaar meer voor mijn verstand en hoewel het mij smartte, ik moest ook dat geloof opgeven.
Maar wat ik ook verloor, mijn geloof aan God stond onwrikbaar vast.....'

Domela Nieuwenhuis trouwt en wordt predikant te Harlingen

'Onder de gelukkigste omstandigheden begon ik mijn werkkring vol lust en ijver, vol idealen en bovenal bezield met het denkbeeld om de kerk, ja de maatschappij te doordringen van de geest van Jezus wien het zo blijkbaar te doen was om de mensen in harmonie en vrede te doen leven. Gehuwd met de vrouw mijner keuze had ik eigenlijk als wat ik begeren kon en daar mijn gemeente heel klein was, had ik tijd genoeg over om mij te wijden aan de studie die mij lief was........... Juist twee jaar na mijn huwelijk stond ik weer alleen op de wereld, daar ik mijn vrouw moest verliezen in het kraambed van haar tweede jongen, en wie weet hoe innig wijverbonden waren, die beseft ook hoe vreselijk die slag voor mij was.
Door dit sterfgeval is naar mijn overtuiging de grond gelegd voor mijn breken met het geloof. Wel heb ik er tegen gestreden, maar tenslotte werd het mij te ster, ik kon het geloof aan een liefderijk pperwezen onmogelijk behouden met de ervaring die ik zelf daarvan ondervond. Mijn innerlijke twijfel werd in hoge mate versterkt door het afsteven mijner tweede vrouw. In 1874 was ik hertrouwd - en nu zat ik met vier kinderen, daar ik behalve mijn jongens uit het eerste huwelijk, twee mesjes had uit het tweede. het Godsgeloof begon al meer en meer zwevend te worden. Toevalligerwijze kreeg ik toen in handen een boekje met toespraken van 'Vater'Uhlich uit Magdeburg. Het standpunt van Uhlich en de zijnene is pantheïstisch, zoals o.a. ten duidelijkst blijkt uit Uhlich's geschrift: 'De godsdienst der rede' dat in 1877 door mij vertaald werd uitgegeven onder bijvoeging van de 'Belijdenis van den denkenden mensch.'
Wie eenmaal zover is gekomen, die voelt de grond onder zijn voeten wegzakken. Daarbij kwam dat naarmate ik meer en meer het geloof losliet, ik mij te meer bezig hield met de belangen der medemensen, want heeft men de hemel hiernamaals losgelaten, dan blijft de denkende mens toch niets anders over de de aarde te maken tot een hemel. Zo kwam ik vanzelf tot het socialisme. Een paar jaar lang heb ik dan ook socialisme gepreekt in de kerk en ik leefde in de onnozele onderstelling dat men dat logge gevaarte der kerk zou kunnen spannen voor de sociale kwestie.
Mijn standpunt was helemaal humanistisch ...... Van nu aan beschouwde ik het leven hier alleen als het doel van het leven. Het verlossingswerk was verplaats naar de aarde.'

Hier meer over het atheïsme van Domela Nieuwenhuis http://www.freethinker.nl/index.php?opt ... &Itemid=39
F. Domela Nieuwenhuis over 'De onsterfelijkheid van de ziel' http://www.freethinker.nl/index.php?opt ... &Itemid=39