En in Belgie is het motto van het Rooms katholieke offensief een onlangs van start gegane persactie =
’ ’de massale belangstelling voor The Da Vinci Code aangrijpen om het echte verhaal over
Hoe verklaart u het waanzinnige succes van het boek?
STEFAAN SEMINCKX: Mensen zijn op zoek, hebben nood aan geloof. Er zijn fundamentele vragen die je niet zomaar kunt wegvegen uit hun hart, hun geweten. De mensen willen weten waar zij vandaan komen, wie zij zijn, waarom zij hier op aarde zijn, wat zij hier te doen hebben... Zonder een antwoord op die vragen kun je niet leven met een gerust geweten, kún je niet gelukkig zijn. Een paar dagen voor hij paus werd, zei kardinaal Joseph Ratzinger nog dat het probleem van deze tijd niet is dat men de vragen niet meer stelt, of dat er geen antwoorden meer bestaan - nee, het grote probleem van deze tijd is dat mensen het vertrouwen verloren hebben dat er antwoorden gevonden kunnen worden. Dat de waarheid bestaat. Die crisis is zeer ernstig, en drijft de mensen tot wanhoop. Omdat het vertrouwen in de Waarheid, met hoofdletter, zoek is, zijn mensen bereid om het even wat te geloven. Bijvoorbeeld De Da Vinci Code.
Toch is dit alles ook reclame voor u.
SEMINCKX: In feite willen wij proberen om van azijn wijn te maken. Wij beschouwen het boek en de film als een uitnodiging om het ware verhaal beter uit de doeken te doen. Het échte boek is duizend keer beter en interessanter dan dat van Dan Brown. Omdat het evangelie gaat over wat er echt gebeurd is. Neem bijvoorbeeld de vraag of Christus getrouwd was, of hij nakomelingen had. Er is niets in de openbaring, in de evangelies, of in de Traditie van de Kerk dat daarop wijst. Het zou zelfs volkomen tegenstrijdig zijn met de katholieke theologie over de figuur van Christus.
Waarom is dat zo belangrijk?
SEMINCKX: Het grootste moment van de hele mensengeschiedenis is de menswording van God. Dat Hij sterft als mens, voor alle mensen, om hen te verzoenen met de Vader. Door zo te sterven, geeft hij zich vollédig. Zoals man en vrouw zich volledig geven aan elkaar. Christus geeft zich dus volledig aan zijn bruid, de Kerk. Hij wordt één vlees met de Kerk.
Dus als hij een vrouw zou hebben gehad...
SEMINCKX:... zou hij een bigamist zijn geweest. (glimlach) Dan zou hij twee vrouwen gehad hebben. En dat is ondenkbaar in de katholieke theologie.
De evangeliën, dan. Is het geen toeval dat de huidige vier het hebben gehaald?
SEMINCKX: Helemaal niet. De bron van de openbaring is wat God ons over zichzelf heeft verteld. En waar vinden wij die waarheid? In de Schrift, maar ook in de Traditie, in het leven van de Kerk zelf. Men hoeft niet gelovig te zijn om te erkennen dat de vier evangelies niet arbitrair zijn. U moet weten dat de oudste fragmenten die wij hebben, dateren van het begin van de tweede eeuw. Dat is uitzonderlijk vroeg. De oudste kopijen van de teksten van Julius Caesar dateren van 1000 jaar ná Caesar. De oudste kopijen van de teksten van Plato van 1400 jaar na Plato. Een ander probleem: volgens Dan Brown is pas in 325, door keizer Constantijn op het Concilie van Nicea, gevraagd om Christus te erkennen als God. Dat zou de keizer om politieke redenen goed zijn uitgekomen. Maar ook dat is absurd, want reeds in het evangelie ziet men duidelijk dat Christus zich heel bewust is van zijn God-zijn. Hij openbaart zich als God. Dat Dan Brown de Kerk ervan beschuldigt eeuwenlang 'de waarheid over Christus' te hebben verborgen, is een zware aantijging. Het is in feite een moderne vorm van gnosis.
Wat is gnosis precies?
SEMINCKX: Vooral in de tweede en derde eeuw was de gnosis invloedrijk. Technisch gesproken is het een ketterij van mensen die dachten dat er áchter de officiële boodschap van het evangelie een diepere kennis was weggelegd voor de zuiveren, de spirituelen, de mensen die er méér van wisten. Die gnosis heeft altijd bestaan, gnostici keerden zich doorgaans ook af van het materiële. En dat willen christenen net niet. De stichter van het Opus Dei zegt bijvoorbeeld dat wij de wereld hartstochtelijk moeten liefhebben. Men zou soms durven denken dat wij de wereld verafschuwen, dat wij bang zijn voor deze wereld. Maar niets is minder waar. De wereld is immers een geschenk van God.
Wat was de boodschap van uw stichter?
SEMINCKX: Dat heiligheid niet alleen is weggelegd voor mensen die daar een soort specialiteit van maken: paters, zusters, priesters - maar voor iedereen. Arm en rijk, blank en zwart, man en vrouw, analfabeet en intellectueel... Ook voor u, als journalist. (lacht) Dat is de kern van de boodschap van het Tweede Vaticaans Concilie, dat heeft gezegd: Hey gij, leek, gij zijt geen tweederangschristen, gij kunt even heilig zijn als de grote heiligen uit de geschiedenis! Wij zijn allemaal geroepen tot heiligheid.
Wat is dat, heiligheid?
SEMINCKX:(lacht) Dat is niet raar doen, of twee meter boven de grond zweven, of een aureool dragen. Nee, onze stichter heeft gezegd dat wij ons dagelijkse werk moeten heiligen. Dat wil zeggen: het werk dat voor zoveel mensen tegenwoordig een sleur is, zelfs dát is niet alleen de plaats en het ogenblik, maar ook de stof van onze heiligheid. Waarom? Omdat je Gods liefde moet stoppen in het goed vervullen van je werk. Door jezelf beter te maken met je werk. Door de anderen te dienen met je werk. God verwacht niet van christenen dat zij zich opsluiten in de kerk of in het klooster - al kan dat voor sommigen een prachtige roeping zijn. Nee, van die 99 procent andere christenen verwacht God dat ze Christus vinden in hun werk. Niet naast, maar ín hun dagelijkse bezigheden. Ook op de redactie van Knack kan dat.
Hoe zou ik dat moeten aanpakken?
SEMINCKX: Door Christus uit te dragen op een spontane manier. Het is vooral een kwestie van innerlijk leven. God is ook vandaag nog op zoek naar de mens, daarom bestaat de Kerk. Het enige wat wij moeten doen is de liefde van God, waartoe wij uitgenodigd worden, beantwoorden. De liefde die God in ons stort, kunnen wij leren uitstorten over de anderen.
Maar concreet?
SEMINCKX: Vriendschap en vertrouwen. Wij leven in een maatschappij van wantrouwen. Maar er bestaat ook zoiets als de gratuïteit van de vriendschap. Dat is een christelijke waarde. Kijk, als men bevriend is met iemand, zal men met die persoon het beste delen wat men in zijn hart heeft. Mijn hobby is bijvoorbeeld ornithologie, ik hou enorm veel van vogels. Iemand die mij kent, weet dat. Omdat ik daar graag over spreek. En zo spreek ik ook graag over God, want ik ben gepassioneerd door God, ik ben verliefd op God. Als u bevriend bent met uw collega's op uw redactie en God bezielt u, dan zult u ook over God beginnen.
Maar ik geloof niet in God.
SEMINCKX: Dat deed ik ook niet meer toen ik op mijn zeventiende in contact kwam met het Opus Dei.
En in de journalistiek is wantrouwen overigens een...
SEMINCKX:... soort beroepsmisvorming.
Nee, een deugd.
SEMINCKX:(lacht) Ja, inderdaad, een deugd en een noodzaak. U mag niet alles geloven wat men u vertelt. Maar! Wat ik wil zeggen is dat je een onderwerp waarin liefde en naastenliefde centraal staan, niet zomaar mag afbreken. Dat zeg ik wel vaker aan journalisten. Zij spreken mij soms over de macht van Opus Dei in de Kerk. En als ik dat dan relativeer, vinden ze mij naïef, geloven ze mij niet. En toch bestaat er geen grote samenzwering van het Opus Dei om de macht te grijpen. Er zijn leden die belangrijke functies in Rome bekleden, uiteraard, zoals er ook leden van allerlei ordes en congregaties belangrijke functies bekleden.
Het wantrouwen ten aanzien van de macht van Opus Dei is wel erg groot.
SEMINCKX: Ja, dat kan wel zijn. Maar u moet van mij aanvaarden dat er nog mensen op aarde zijn die gewoon goed hun werk willen doen. Natuurlijk bestaat die bekoring om de macht te willen grijpen. Die bestaat voor iedereen. Maar wat ik niet aanvaard, is een intentieproces waarbij men suggereert dat leden van het Opus Dei speciaal geneigd zouden zijn om toe te geven aan die bekoring.
Waar komt die slechte reputatie volgens u vandaan?
SEMINCKX: Dat is een plaatselijk verschijnsel, hoor. Bij de heiligverklaring van Jose Maria Escriva, in 2002, waren er meer dan 300.000 mensen aanwezig in Rome. In Latijns-Amerika, in Afrika, in Azië - daar stelt het Opus Dei geen enkel probleem. Ook niet in tal van Europese landen. Er zijn zelfs Europese landen waar een postzegel met onze stichter werd uitgegeven: Spanje, Italië, Polen... Ik wil maar zeggen: de maatschappelijke aanvaarding van het Opus Dei is op de meeste plaatsen erg groot. Alleen in landen waar de Kerk het voorwerp uitmaakt van controverses, worden wij daarin meegezogen.
U kunt de vele getuigenissen over misbruik en sektarische praktijken toch niet zomaar opzij-schuiven: mensen zouden geïndoctrineerd worden, met familie moeten breken, geen privacy meer hebben...
SEMINCKX: Die klachten bestaan overal, in alle instellingen van de Kerk. Men vindt overal mensen die bitter zijn, die kritiek hebben. Er bestaat een hele literatuur van ex-leden van deze of gene beweging, dus ook van het Opus Dei. Dat is een genre op zich geworden.
U kunt dat toch niet allemaal zomaar wegvegen?
SEMINCKX: Nee, ik zeg niet dat al die mensen slecht zijn. Onze prelaat heeft overigens vergiffenis gevraagd voor al het kwaad dat wij bewust of onbewust zouden hebben berokkend aan sommige mensen. Wij zijn ook zondaars en wij kunnen ook flaters slaan, wij erkennen dat. Maar het gaat toch om uitzonderlijke gevallen, hoor. De meeste mensen die het Opus Dei verlaten, blijven met ons bevriend. Een aantal mensen is erg verbitterd, dat klopt. En zoals altijd, in dat soort situaties, ligt de schuld aan beide kanten. Zoals bij een echtscheiding. Dus ja, ook wij zullen aan een aantal gevallen schuld hebben gehad.
Wat doet u met ouders die zelfs brieven hebben gestuurd aan kardinaal Danneels, omdat ze zich zorgen maakten over hun kind bij het Opus Dei?
SEMINCKX: Ook dat is veeleer uitzonderlijk en zeker niet eigen aan ons. Bisschoppen hebben mij weleens verteld dat ook zij problemen hebben met de ouders van seminaristen.
Die verhalen zijn lang niet zo talrijk als die over het Opus Dei.
SEMINCKX: Een roeping is iets dat tegenwoordig nu eenmaal reacties uitlokt. Vroeger wénste bijna iedere familie een roeping te hebben. Nu is dat verloren gegaan, mensen hebben er moeite mee dat hun kinderen een roeping hebben. En dat lokt negatieve reacties uit. Dat ben ik gewend. Ik ben nu tien jaar actief in het informatiebureau van het Opus Dei in België, en ik heb geleerd om waarheid met naastenliefde te verzoenen. Ik voel geen enkele wrok, geen enkele haat tegenover die critici. Ik zal u zelfs zeggen dat ik bid voor die mensen.
Dat klinkt een beetje neerbuigend.
SEMINCKX: Dat kan zo overkomen, ja. Men kan altijd, altijd, altijd, slecht geïnterpreteerd worden. Er zijn mensen die mij altijd slecht zullen interpreteren. Omdat ze mij vanuit een bepaalde hoek bekijken. Ik kan alleen maar zeggen dat ik dat meen, ik bid echt voor mensen die kritiek op ons hebben. Mocht ik zelf niet de genade van de roeping ontvangen hebben, zou ik misschien vandaag zelf ook kritiek hebben op het Opus Dei.
U bent nog maar een jaar priester. Hebt u altijd celibatair geleefd?
SEMINCKX: Ja, de meeste leden zijn gehuwd. Maar bij sommigen gaat de roeping gepaard met de gave van het celibaat. Ik zeg 'gave', omdat celibatairen geen rambo's van de Kerk zijn die alles aankunnen, inclusief de seksuele verleiding. Nee, het zijn normale mensen, maar ze krijgen de gave om zich totaal te kunnen geven. Om een normale priester te zijn, moet je een man zijn die wordt aangetrokken tot vrouwen. Want als het celibaat je niets kost, is het niets waard. Je moet verzaken aan het huwelijk, iets dat mooi en verheven is. Het beste is te doen wat God van ons verwacht. Van de meeste mensen verwacht Hij dat zij huwen. Van celibatairen verwacht hij iets anders.
Verwacht Hij van sommigen ook dat zij hun leven delen met iemand van hetzelfde geslacht?
SEMINCKX:(stilte) Het is moeilijk om daarover te spreken zonder misverstanden uit te lokken. Laat ik u een anekdote vertellen. In Sevilla word ik vorig jaar aangesproken door een man die mij vroeg: Vader, ik ben homoseksueel, waarom verwerpt de Kerk ons? Ik heb hem geantwoord: De Kerk verwerpt jou niet, de Kerk houdt veel van jou, de Kerk heeft veel respect voor jou. Maar jij moet ook respect hebben voor de Kerk. Daarmee ging hij akkoord.
Waarom levert de Kerk hier zo'n achterhoedegevecht? De totale aanvaarding van homoseksualiteit zou morele vooruitgang zijn voor de Kerk.
SEMINCKX: Wij denken als Kerk dat een homoseksuele relatie geen volwaardig alternatief is. Wij denken dat de roeping van de mens erin bestaat om Gods liefde te beleven binnen het huwelijk of binnen het celibaat. Binnen het huwelijk omdat het een scheppende relatie is. En binnen het celibaat omdat daarvan een zekere vaderlijkheid uitgaat. Het staat in Genesis te lezen dat God de mens heeft geschapen als man en vrouw, naar Zijn beeld en gelijkenis.
Vandaag weten we beter. We hoeven Genesis toch niet letterlijk te nemen.
SEMINCKX:(onverstoorbaar) Laat ik nog een voorbeeld geven. Stel dat ik als arts een roker op consultatie zou krijgen. Dan is het mijn plicht om te zeggen: uw rookgedrag is schadelijk voor u. Wat nog niet wil zeggen, heel belangrijk, dat ik dan die roker discrimineer. Als arts ga ik ook niet spuwen op die roker. Ik ga niet zeggen: kom nooit meer terug! Nee, ik ga zeggen: kom nog meer, want u hebt het meer nodig dan iemand anders. Daar zou ik van overtuigd zijn. Hij niet, ik wel. Tegen een homoseksueel zou ik dus zeggen: dit is niet wat God van u verwacht.
Met permissie, maar zo kún je toch niet meer denken.
SEMINCKX: Ik begrijp dat het heel moeilijk is. Dat het politically not correct is.
Het is ook moreel niet correct, zelfs wetenschappelijk niet correct. Homoseksualiteit is een volstrekt natuurlijke geaardheid, die ook bij andere diersoorten voorkomt.
SEMINCKX: Als wij over de menselijke natuur spreken, kunnen er misverstanden ontstaan. De mens is voor mij meer dan een pak vlees. Wie dat metafysisch benadert, ziet dat er een kloof gaapt tussen mens en dier. De chimpansees zullen nooit hun pater Damiaan kennen. Nooit. Nooit.
Moraliteit is een kwestie van gradatie, er gaapt geen kloof tussen ons en de andere apen.
SEMINCKX:(nadrukkelijk) Een dier kan nooit de eigen waardigheid volledig ten dienste stellen van een ander persoon, zoals een man ten aanzien van zijn vrouw.
Of een man ten aanzien van een man.
SEMINCKX: (lacht) Vriendschap kan prachtig zijn. De vraag is: moet dat tot uiting komen in seksualiteit?
Nee, de vraag is: mág dat, zonder commentaar?
SEMINCKX: Volgens de Kerk niet. Omdat de enige manier waarop wij volgens de Kerk effectief Gods beeld en gelijkenis kunnen zijn, die van het huwelijk en het celibaat zijn.
Iets anders dan maar: wat vindt u van Benedictus XVI?
SEMINCKX: Hij is the right man on the right place. Omdat hij een sterke voeling heeft met het hedendaagse probleem van de waarheid. Hij begrijpt dat mensen sceptisch zijn ten aanzien van de waarheid. Hij weet waar de crisis zit.
Wil hij Europa opnieuw bekeren?
SEMINCKX: Johannes Paulus II sprak over een nieuwe evangelisatie, en ik denk dat Benedictus XVI op hetzelfde spoor zit. Het probleem is dat mensen tegenwoordig huiveren voor dat soort uitdrukkingen: evangelisatie... Omdat ze denken dat het een terugkeer betekent naar een periode van vroeger, naar een soort cliché waarvoor ze bang zijn. Ten onrechte. Ik denk dat veel katholieken vandaag nog altijd een soort minderwaardigheidscomplex hebben. Ze denken dat hun geloof niet meer beantwoordt aan de grote uitdagingen van deze tijd. Terwijl ik ervan overtuigd ben dat Christus een boodschap heeft die vandaag meer dan ooit nodig is.
Klopt het dat Rome een bocht voorbereidt inzake condoomgebruik?
SEMINCKX:(diepe zucht) Helemaal niet. Er bestaat een grote verwarring, momenteel. Het Vaticaan bereidt geen 'bocht' voor. Dat is larie, dat is quatsch.
Hoe zit het dan wel?
SEMINCKX: De vraag die men in Rome aan het onderzoeken is, is zeer specifiek. Namelijk: kan men het gebruik van een condoom binnen het huwelijk, als een van beide partners besmet is met het hiv-virus, bestempelen als contraceptie? De vraag is dus niet: moeten wij terugkomen op de kerkelijke leer inzake contraceptie? Nee. De vraag is: gáát het wel om contraceptie?
En als het antwoord 'nee' is, mag het dan?
SEMINCKX: Die vraag kan niet met ja of nee beantwoord worden. Er is de moraal zoals die wordt beoefend en beschreven in moraalfilosofische tijdschriften. En er is de moraal die moet worden toegepast op specifieke gevallen. Een meisje dat de pil neemt omdat ze tegen haar zin in de prostitutie wordt gedwongen, is iets heel anders dan een vrouw die de pil neemt omdat ze gekant is tégen het leven en bewust geen kinderen wil hebben. De daad op zich is hetzelfde, maar de beoordeling ervan kan verschillen.
U bent zelf arts, hebt u ooit de pil voorgeschreven?
SEMINCKX: Ik heb nooit het beroep uitgeoefend, omdat ik na mijn studies meteen bij Opus Dei begon te werken. Ik heb wel stage gelopen in een ziekenhuis, maar ben nooit in de situatie geweest dat ik moest kiezen of ik al dan niet contraceptie moest voorschrijven.
Zou u het gedaan hebben?
SEMINCKX: Ik denk van niet. Net zoals in het hele debat over euthanasie blijven wij dat een vergissing vinden. Ik zou nooit kunnen doden, want ik voel mij niet bevoegd om iemand van zijn leven te beroven. Daarom vinden wij de euthanasiewet ook zéér erg. Niet als Opus Dei, want daarin vertolk ik gewoon de mening van de Kerk.
Opus Dei wordt steevast gesitueerd aan de politieke rechterzijde. Terecht?
SEMINCKX: Als men tegen abortus en tegen euthanasie is, is men tegenwoordig rechts. Als men het gezin en het huwelijk belangrijk vindt, is men rechts. Maar er zitten tegenwoordig leden van het Opus Dei in linkse regeringen ook. Ruth Kelly, lid van de Britse Labour-regering, is lid. Paola Binetti, pas verkozen links senator in Italië, is lid. Het cliché dat wij per se rechts zijn, klopt dus niet. Evenmin als het cliché dat een christen voor CD&V moet stemmen.
CD&V? U wordt ook weleens geassocieerd met het Vlaams Belang.
SEMINCKX: Wel, nu wij het daarover hebben... (kijkt naar de recorder)
U kijkt naar de recorder.
SEMINCKX:(lacht) Ja.
Omdat u niet graag on the record uitspraken doet over die partij?
SEMINCKX: Inderdaad. Ik wil mij als priester niet bemoeien met politiek. Dat is mijn rol niet. Maar ik kan wel het volgende zeggen: volgens mij is het ondenkbaar dat een christen zou stemmen voor een partij die racistisch is. Dat kan een christen niet. De vraag is dus: is die partij racistisch?
En?
SEMINCKX: Daar ga ik hier en nu niet op antwoorden.
U vindt van wel, lijkt mij.
SEMINCKX: (glimlach) Ik heb daar een mening over. Maar die wil ik aan niemand opdringen. Ik ben zeer gehecht aan het feit dat iedereen voor zichzelf moet uitmaken voor welke partij hij stemt. Laat ik het positiever uitdrukken, want ik wil de hete aardappel niet per se doorschuiven: ik heb een dusdanig positief vertrouwen in de rol van de leek in Kerk en maatschappij dat ik vertrouwen heb in zijn verantwoordelijkheid om zijn geloof op een coherente manier uit te drukken, ook in zijn politieke keuze.
Wat vindt u van het kerkasiel voor mensen zonder papieren?
SEMINCKX: Ik ben heel bekommerd om die problematiek. Maar ik zou mij liever niet willen uitspreken over de concrete manier om dat aan te pakken. Dat is een kwestie voor de politieke wereld. Als katholieken staan wij achter onze bisschoppen. Maar als Opus Dei hebben wij geen concrete plannen in het kader van deze acties.
Is het Opus Dei niet meer bezig met de theorie dan met de praktijk? Sommige christenen hebben niet zoveel boodschap aan orthodoxie, en vinden dat God zich toont waar wij de zwaksten en de minsten helpen.
SEMINCKX: Dat is de grote vraag over de prioriteit van orthopraxie of orthodoxie. Is het belangrijk om de waarheid te verkondigen of om de waarheid in de praktijk om te zetten? Wel, die tegenstelling is volgens mij kunstmatig. Wij hebben zeker ook de orthodoxie nodig, omdat wij het geloof moeten leren kennen. Zeker vandaag is dat erg belangrijk.
Tot slot. Wat heeft God het liefst: iemand die twijfelt of iemand die radicaal atheïst is?
SEMINCKX: In de Openbaring zegt God: 'Ge zijt koud noch warm, ge zijt lauw geworden, en daarom ga ik u uitspuwen.' Uitbraken, staat er zelfs. God heeft liever iemand die koud is dan iemand die lauw is. Maar een oprecht en vrijwillig atheïst zijn is volgens mij zeer moeilijk, hoor. Er zijn zoveel tekenen van Gods bestaan.
Maar als ik die niet zie, ziet God mij dus nog altijd graag.
SEMINCKX: Dat is tegenstrijdig, want u kunt niet tegelijk Gods bestaan ontkennen en toch vragen of Hij u graag ziet. Maar het antwoord is: ja, God ziet iederéén graag. Hij ziet Marc Dutroux graag. Die man heeft monsterlijke dingen gedaan, maar toch blijft hij een zoon van God. Als Dutroux zich zou bekeren, kan hij een heilige worden. (glimlach) Sorry hoor, ik wil u natuurlijk niet vergelijken met Marc Dutroux. Maar u vraagt of God u graag ziet. Natuurlijk, want Hij heeft u geschapen uit liefde. De vraag is of u Hém graag ziet. Hij houdt van u, en hij klopt aan de deur van uw hart. Daarom voelt u iets. U moet alleen nog maar de deur opendoen.
DOOR JOëL DE CEULAER
)
Hebr 6: