Wie zwijgt.........stemt toe.

[Maria]

Martin Niemöller
In deze tijd zou hij volgens velen vallen onder en lid zijn van de zg. "Linkse Kerk".
Maar toen letterlijk.

De Gestapo hield Niemöller goed in de gaten en luisterde naar al zijn preken. De preek van 19 juni 1937 ging te ver. Het was een tirade tegen Hitler. Deze greep zelf in en verklaarde Niemöller tot zijn persoonlijke gevangene. Hij werd overgebracht naar het concentratiekamp Sachsenhausen, later naar Dachau en zat in totaal zeven jaar vast. Niemöller dichtte in deze tijd:

Toen de nazi's de communisten arresteerden heb ik gezwegen;
ik was immers geen communist.
Toen ze de sociaaldemocraten gevangenzetten heb ik gezwegen;
ik was immers geen sociaaldemocraat.
Toen ze de syndicalisten kwamen halen heb ik gezwegen;
ik was immers geen syndicalist.
Toen ze de Joden opsloten heb ik gezwegen;
ik was immers geen Jood.
Toen ze de katholieken arresteerden heb ik gezwegen;
ik was immers geen katholiek.
Toen ze mij kwamen halen
...was er niemand meer die nog kon protesteren.

Gelukkig is het bij ons geen 1933.
Maar het extremisme neemt toe.

Toen de nationalisten buitenstaanders criminaliseerden heb ik gezwegen.
Ik was immers geen nationalist.
Toen de namaak wetenschappers de wetenschap naar hun hand zetten heb ik gezwegen.
Ik was immers geen wetenschapper.
Toen het racisme vrij spel kreeg heb ik gezwegen.
Ik was immers geen racist.

Toen vrije denkers hun gedachten vrijelijk konden uiten heb ik gezwegen.
Ik was immers geen censurist.

[Ivar]

Het gedicht was niet autobiografisch bedoeld. Waar hij "ik was immers geen communist" schrijft, had hij over zichzelf "want ik was een katholieke anti-communist" moeten schrijven. En waar hij "ik was immers geen Jood" schrijft, had hij over zichzelf moeten schrijven dat hij er ook zelf anti-Joodse denkbeelden op nahield (vanuit zijn katholieke geloof). Dat het niet autobiografisch bedoeld is, blijkt dan ook wel uit de zin "ik was immers geen katholiek" (dat was hij wel).

Waar christenen (en uiteraard vooral katholieken) moeite mee hadden was dat Hitler na zijn aanstelling/machtsgreep ook het christendom begon te hervormen: het zogenaamde Positief christendom. Hitler begon het christelijk geloof steeds feller te bekritiseren. De paar uitspraken waarin hij het nationaal-socialisme als "christelijk" omschrijft, stammen allemaal uit de jaren vóór 1933. Het is daarom niet vreemd dat zoveel katholieken (en ook gereformeerden) bij het verzet betrokken raakten.

(Een leuke speelfilm over heldhaftig verzet van een katholieke priester in Rome is The Scarlet and the Black, uit 1983.)

[Elberfeld]

Toen de nationalisten buitenstaanders criminaliseerden heb ik gezwegen.
Ik was immers geen nationalist.
Toen de namaak wetenschappers de wetenschap naar hun hand zetten heb ik gezwegen.
Ik was immers geen wetenschapper.
Toen het racisme vrij spel kreeg heb ik gezwegen.
Ik was immers geen racist.

Toen vrije denkers hun gedachten vrijelijk konden uiten heb ik gezwegen.
Ik was immers geen censurist.

Ik snap twee dingen niet in dit gedicht:
1. Niemöller zegt steeds dat hij niet tot de groep van de slachtoffers hoort, terwijl Maria in de eerste drie strofen zich van de daders distantieert;
2. In de laatste strofe gaat het ineens om iets wat volgens mij positief is. Toch lijken de vrije denkers in dit gedicht op gelijke voet te staan met nationalisten, pseudo wetenschappers en racisten.

Ik mis iets, denk ik.

[Maria]

Ik mis iets, denk ik.

Het één is niet een voortzetting van het andere, maar een vrije associatie.
Lees exact wat er staat.
Alles wat je daar bij bedenkt is je eigen invulling.
Ook als je denkt iets te missen.

Met vrij denken kun je alle kanten op.
Met vrijdenken niet. Dat heeft een paar spelregels.

[Ivar]

1. Niemöller zegt steeds dat hij niet tot de groep van de slachtoffers hoort, terwijl Maria in de eerste drie strofen zich van de daders distantieert;

Dat viel mij ook op. Zou je op Niemöllers stijl voortborduren, dan zou het als volgt geschreven moeten worden:

Toen de nationalisten buitenstaanders criminaliseerden heb ik gezwegen.
Ik was immers geen buitenstaander.
Toen de namaak wetenschappers de wetenschap naar hun hand zetten heb ik gezwegen.
Ik was immers geen wetenschapper.
Toen het racisme vrij spel kreeg heb ik gezwegen.
Ik was immers geen mikpunt van racisme.

Maar zoals ze aangeeft is het dus doelbewust. Tussen haakjes een mogelijke letterlijke interpretatie:

Toen de nationalisten buitenstaanders criminaliseerden heb ik gezwegen.
Ik was immers geen nationalist. (Dus is het niet mijn verantwoordelijkheid maar die van de nationalisten.)
Toen de namaak wetenschappers de wetenschap naar hun hand zetten heb ik gezwegen.
Ik was immers geen wetenschapper. (En dus boeit het me niet.)
Toen het racisme vrij spel kreeg heb ik gezwegen.
Ik was immers geen racist. (Dus is het niet mijn verantwoordelijkheid maar die van de racisten.)

[Maria]

1. Niemöller zegt steeds dat hij niet tot de groep van de slachtoffers hoort, terwijl Maria in de eerste drie strofen zich van de daders distantieert;

Dat viel mij ook op. Zou je op Niemöllers stijl voortborduren, dan zou het als volgt geschreven moeten worden:

Toen de nationalisten buitenstaanders criminaliseerden heb ik gezwegen.
Ik was immers geen buitenstaander.
Toen de namaak wetenschappers de wetenschap naar hun hand zetten heb ik gezwegen.
Ik was immers geen wetenschapper.
Toen het racisme vrij spel kreeg heb ik gezwegen.
Ik was immers geen mikpunt van racisme.

Deze laatste variant volgt idd. Niemöller weer.
Ook prima.

Maar zoals ze aangeeft is het dus doelbewust. Tussen haakjes een mogelijke letterlijke interpretatie:

Toen de nationalisten buitenstaanders criminaliseerden heb ik gezwegen.
Ik was immers geen nationalist. (Dus is het niet mijn verantwoordelijkheid maar die van de nationalisten.)
Toen de namaak wetenschappers de wetenschap naar hun hand zetten heb ik gezwegen.
Ik was immers geen wetenschapper. (En dus boeit het me niet.)
Toen het racisme vrij spel kreeg heb ik gezwegen.
Ik was immers geen racist. (Dus is het niet mijn verantwoordelijkheid maar die van de racisten.)

Zoals de tekst van Niemöller wsl. niet 100% zijn eigen ervaringen en meningen zijn, maar mi. om een aantal denkwijzen en uitspraken op scherp te zetten en ons tot nadenken te dwingen.
Zoals ook hij in zijn tijd eerst de toenmalige gebeurtenissen gevolgd is, maar later, na bewustwording van de praktijk en de werkelijke gebeurtenissen die op meer of minder subtiele wijzen aan het veranderen en verharden waren, opnieuw zijn keuzes maakte aan de hand van de veranderingen.
Zo heb ik daar met mijn uitspraken op willen voortborduren voor in deze tijd.
In de loop van de afgelopen decennia is er veel in de wereld veranderd.
Ook in de dagelijkse prakrijk van het denken van veel mensen oiv. de steeds weer hamerende berichten.

Zoals jij daarin verder gaat met verantwoordelijkheid te benoemen was niet eens zozeer in eerste instantie mijn gedachte, maar is idd. wel een onderdeel van de vervolg gedachte.
Voor mij was het meer om een soort onverschilligheid weer te geven van al die mensen, die hier gewoon nooit over nadenken in hun leven van alle dag.
Zoals in het verleden ook velen hun tijdsgeest en berichten uit de media hoorden en gewoon hun leven vervolgden.
En dan later aankomen met het excuus, dat ze het nooit weet hebben gehad van de uitwassen
Maw. mi. zich niet met de feitelijk escalerende, niet te vergeten veranderende gebeurtenissen, hebben beziggehouden, maar wel massale veranderingen hebben mogelijk gemaakt.
En later zichzelf op deze manier denken te kunnen schoonwassen.

Dit topic gaat trouwens niet over één bepaalde specifieke ideologie, maar over het hoe en waarom één bepaalde ideologie mogelijk kan worden en zo breed gedragen kan worden.

[Elberfeld]

Ik mis iets, denk ik.

Het één is niet een voortzetting van het andere, maar een vrije associatie.
Lees exact wat er staat.
Alles wat je daar bij bedenkt is je eigen invulling.
Ook als je denkt iets te missen.

Met vrij denken kun je alle kanten op.
Met vrijdenken niet. Dat heeft een paar spelregels.

Spelregels? Van deze site:

Is dus de eerste voorwaarde voor het vrijdenken, dat men denkt, zelf denkt, de tweede is dat men vrij is in zijn denken. Dit wil zeggen: men moet niet vooraf grenzen stellen, waarbinnen men zich mag bewegen en waar men niet buiten mag gaan. Elkeen die vooraf een kring trekt om zijn gedachten en dan zegt: tot hiertoe en niet verder hij behoort alweer niet tot de vrijdenkers. Alle bordjes, waarop staat: Verboden toegang; op welk gebied ook, zijn uit den booze.

(...)

Niemand heeft de vrije studie, het vrije denken beter omvat dan Multatuli in zijn meesterlijke lezing over Vrije Studie, een waar compendium van Ievenswijsheid, een schier onuitputtelijke bron, waaruit zooveel gezonde denkbeelden opwellen als zeldzaam het geval is. Wij raden de lezing ervan dan ook ten sterkste aan.

Reeds dadelijk begint hij met een onberispelijke bepaling: Vrije Studie is het onbelemmerd streven naar waarheid. Juist in dat onbelemmerde ligt de hoofdzaak.

https://freethinker.nl/artikelen/histor ... vrijdenken

Ik sluit me graag bij grootheden als Domela Nieuwenhuis en Multatuli aan op dit vlak.

Dus als de spelregel is: "vrijdenken mag geen grenzen hebben", dan vind ik dat een goede regel.

[Maria]

Met vrij denken kun je alle kanten op.
Met vrijdenken niet. Dat heeft een paar spelregels.

Spelregels?

Ik sluit me graag bij grootheden als Domela Nieuwenhuis en Multatuli aan op dit vlak.

Dus als de spelregel is: "vrijdenken mag geen grenzen hebben", dan vind ik dat een goede regel.

Je vergat de eerste regel te citeren.

Oppervlakkig bezien bestaat er haast geen verschil tusschen de beide uitdrukkingen "vrij denken” en vrijdenken en toch hebben zij niet dezelfde beteekenis.

Op deze website staan vele artikelen die rechtstreeks of zijdelings gerelateerd zijn aan vrijdenken.
In de meer uitgebreide artikelen wordt vaak uitgegaan van wat vrijdenkerij is en wordt niet altijd steeds weer benoemd.
Nl. Vrijdenken mag niet worden belemmerd door dogma's.
En "onbelemmerd streven naar waarheid" is wars van beperkt zijn door dogma's en kan alleen volgens kennis en de rede.

Op Freethinker.nl gaan we hiervan uit.
De Freethinker doelstellingen

Index vrijdenken
Vrijdenkerij verwoord door De vrije gedachte

De vereniging stelt zich ten doel het bevorderen van het vrijdenken: een humanistisch-atheïstische levenshouding die gebaseerd is op redelijk (door de rede geleid) leren kennen van de werkelijkheid en zedelijk handelen naar normen die onder meer voortkomen uit solidariteit met de medemens.

En hun Doelstellingen

Het vrije denken wordt gepromoot.
Ooit schreef ik:

Wij staan voor de betekenis, die er als vanouds aan is gegeven.
In grove lijnen zijn de kaders duidelijk voor ons.

Maar dat wil niet zeggen dat we starre denkers zijn geworden en ook niet dat iedereen op details dezelfde mening heeft.
Bij uitleg en ingaan op detail kunnen de meningen altijd nog wel eens verschillen.
Daarvoor zijn de strakke lijntjes ook niet bedoeld, want dan zouden we zelf dogmatische denkers worden, wat weer een meer uitgebreide en soms andere betekenis heeft dan het denken in dogma's.

Echter hier zijn zoveel eindeloze discussies over, omdat het op internet bol staat van mensen die gaan voor de betekenis van vrij denken.
Niet voor niets wordt Carl Sagan zo vaak door vrijdenkers aangehaald.
“It pays to keep an open mind, but not so open your brains fall out.”

Een open mind en vrij denken prima.
Maar oeverloos fantaseren kan dan wel vrij denken zijn, maar heeft niets te maken met vrijdenken.
Vrijdenken wordt ingekaderd door een paar strakke zeer bepaalde regels.
Wat echter weer niet wil zeggen dat iedereen die staat voor vrijdenkerij ook zelf een vrijdenker is ten alle tijden.

[BdO]

Ik ben het eigenlijk niet eens met dat zwijgen hetzelfde zou zijn als toestemmen. Dat is een oneigenlijke manier van verantwoordelijkheden verschuiven.

Wat betreft extremisme kan je natuurlijk je blind staren op allerlei opvattingen en uitingen, maar ik denk dat het goed is om naar de sociaal economische context te kijken. In ieder geval zijn/waren er best mensen die op dit niet gezwegen hebben, zoals Kees van Lede, maar er zijn natuurlijk ook anderen.
https://www.parool.nl/nieuws/topsalaris ... gle.com%2F

Er was een tijd dat topmensen 20 keer zoveel geld binnen harkten als de laagst-betaalde werknemer. Nu is die factor 100 of meer. De economie draait beter met "een flexibele schil". Hoe het met de mensen gaat die daar onderdeel van uitmaken hebben we het maar niet over. Subtiele uitbuiting is er dientengevolge genoeg. Zwarte Piet schaffen we af, maar consumenten houden onrecht van de Ubers en Deliveroos van deze wereld doodleuk in stand. In een iets internaler perspectief: De "ARBO" die schuil gaat achter de lage prijzen van Ali-Express staan velen ook niet bij stil, en datzelfde geldt voor de mate van medezeggenschap van vakbonden bij bedrijven vanuit de andere grootmacht zoals Tesla en Amazon.

Dan hebben we nog een compleet verstoorde huizenmarkt. En waarom worden huurinkomten eigenlijk niet belast? Ook dit is weer een typisch voorbeeld: als je net even aan de verkeerde kant van de streep staat dan zit je sociaal-economisch in de afvalbak van deze samenleving, en wordt je ook gewoon uitgebuit.

Het meeste hier is juridsch allemaal prima rechtmatig. Moreel valt er genoeg op af te dingen. Verschillen mogen er best zijn. Maar als dat zo groot wordt dat dit niet anders kan dan de facto leiden tot machtsmisbruik dan wordt het een ander verhaal.

Kijk, dat we een overheid hebben die geen Rijks-GGD opricht en rapporten over de dreiging van een epidemie in een la laat wegzinken, dat snap ik nog wel een beetje. Maar dat bovenstaande misstanden allemaal niet aangepakt worden, dat is toch treurig. Een toeslagenaffaire en de soap daarna is de slagroom op de taart. Het laat zien hoe een sadistische mentaliteit tot in alle instituties van onze overheid, zowel kabinetten als Kamers, de Raad van State als rechtspraaksorgaan en tot de Algemene Rekenkamer aan toe, dan creëer je een voedingsbodem voor extremisme.

Extremisme is een gebrek aan vertrouwen. Als we er een verdienmodel en bestuursmodel van gaan maken om vertrouwen ongebreideld te schaden, dan gaan we mee maken dat dit niet uit kan.

[Maria]

Ik ben het eigenlijk niet eens met dat zwijgen hetzelfde zou zijn als toestemmen. Dat is een oneigenlijke manier van verantwoordelijkheden verschuiven.

Wat betreft extremisme kan je natuurlijk je blind staren op allerlei opvattingen en uitingen, maar ik denk dat het goed is om naar de sociaal economische context te kijken. In ieder geval zijn/waren er best mensen die op dit niet gezwegen hebben, zoals Kees van Lede, maar er zijn natuurlijk ook anderen.
https://www.parool.nl/nieuws/topsalaris ... gle.com%2F

Er was een tijd dat topmensen 20 keer zoveel geld binnen harkten als de laagst-betaalde werknemer. Nu is die factor 100 of meer.
.........
Extremisme is een gebrek aan vertrouwen. Als we er een verdienmodel en bestuursmodel van gaan maken om vertrouwen ongebreideld te schaden, dan gaan we mee maken dat dit niet uit kan.

Er zijn heel veel onderwerpen.
Economie bepaalt natuurlijk veel binnen de maatschappelijke problemen, maar zijn voor discussie en oplossingen toch van een andere orde.
2007

In het televisieprogramma Netwerk hekelen de oud-bestuursvoorzitters Kees van Lede (Akzo Nobel), Jan Timmer (Philips) en Karel Vuursteen (Heineken) maandag de hoge beloningen voor bestuurders in het bedrijfsleven.''Dit is niet normaal meer'', aldus Vuursteen. ''Omdat er geen enkele relatie meer is tussen de prestatie en de beloning.'' Van Lede vult aan dat ''de beloningen aan de top steeds omhoog gaan en dat is slecht voor de motivatie van mensen binnen het bedrijf.'' De hoge beloningen van de topbestuurders Jan Bennink van Numico en Peter Bakker van TNT deden de discussie onlangs weer oplaaien.

Zij zwegen niet en jij ook niet.
Leve de dialoog.
Nu nog werken naar een uitkomst, waar ieder zich in kan vinden.

Sinds 4 september 2007 is er toch wat veranderd.
15-12-2020 De schalen voor diverse bestuursfuncties met topsalariëring.
Potentiële neveneffecten Wet Normering Topinkomens
Voor de geheel particuliere sectoren, die ook nog eens internationaal opereren en gelieerd zijn met buitenlandse bedrijven wordt het natuurlijk wel wat lastiger te reguleren als de topsalarissen binnen (semi)publieke sector.
Toen in de jaren 80 van de vorige eeuw de belasting opgeschroefd was tot meer dan 65% over de top van inkomens, zag je een zeer sterke bedrijfs- en geldvlucht naar het buitenland, met medeneming van winsten en dus minder belastinginkomsten voor de Nederlandse staat.

[BdO]

Voor de geheel particuliere sectoren, die ook nog eens internationaal opereren en gelieerd zijn met buitenlandse bedrijven wordt het natuurlijk wel wat lastiger te reguleren als de topsalarissen binnen (semi)publieke sector.
Toen in de jaren 80 van de vorige eeuw de belasting opgeschroefd was tot meer dan 65% over de top van inkomens, zag je een zeer sterke bedrijfs- en geldvlucht naar het buitenland, met medeneming van winsten en dus minder belastinginkomsten voor de Nederlandse staat.

Daarmee verschuif je ook weer een verantwoordelijkheid.
Internationaal opererende bedrijven behoren zelfregulerend vermogen in werking te hebben. Hebben ze dat niet, dan ligt daar het probleem.
Zo ook topmensen. Dat zijn leidinggevenden weetjewel. En die behoren zelf te zeggen "en zo is het wel genoeg". Als leidinggevende behoor je dat zelf te kunnen, anders ben je geen leidinggevende.
Of een bedrijf als Amazon. Dat behoort zelf het oprichten van vakbonden te stimuleren.

Het hele idee dat overheden dit soort zaken met wetgeving zouden moeten afdwingen is al absurd.

Elke idee dat er naar neigt dat bedrijfsleven - zolang het maar binnen "de" wet blijft - een soort recht op egoïsme zou hebben is al een vergoeilijking van een situatie die niets anders dan extremisme en destructie en uiteindelijk (burger)-oorlog kan opleveren.

[Peter van Velzen]

Het hele idee dat overheden dit soort zaken met wetgeving zouden moeten afdwingen is al absurd.

Elke idee dat er naar neigt dat bedrijfsleven - zolang het maar binnen "de" wet blijft - een soort recht op egoïsme zou hebben is al een vergoeilijking van een situatie die niets anders dan extremisme en destructie en uiteindelijk (burger)-oorlog kan opleveren.

Alf ze het zelf niet doen - en dat doen ze niet - dan is er weinig anders dan samenwerende overheden, Welk altenatief heb je?

protesteren haalt weinig uit hoor. Beter is procederen. (denk aan de recente uitspraak over Shell)

[BdO]

Het hele idee dat overheden dit soort zaken met wetgeving zouden moeten afdwingen is al absurd.

Elke idee dat er naar neigt dat bedrijfsleven - zolang het maar binnen "de" wet blijft - een soort recht op egoïsme zou hebben is al een vergoeilijking van een situatie die niets anders dan extremisme en destructie en uiteindelijk (burger)-oorlog kan opleveren.

Alf ze het zelf niet doen - en dat doen ze niet -

Snap ik, maar dat is waar de verantwoordelijkheid blijft liggen.

dan is er weinig anders dan samenwerende overheden, Welk altenatief heb je?

protesteren haalt weinig uit hoor.

Nou ja, volgens het adagium "wie zwijgt stemt toe" is dat protesteren een soort plichtpleging om te zorgen dat je niet medeverantwoordelijk zou zijn voor iets wat ten ene male toch echt de verantwoordelijkheid van bedrijven en topmensen zelf is.

Beter is procederen. (denk aan de recente uitspraak over Shell)

Zeker, maar dat zou niet nodig moeten zijn. En het lijkt me van belang om dat punt te maken, want nog even en je krijgt een krankjorum adagium als "wie niet procedeert stemt toe."

[Maria]

Daarmee verschuif je ook weer een verantwoordelijkheid.
Internationaal opererende bedrijven behoren zelfregulerend vermogen in werking te hebben. Hebben ze dat niet, dan ligt daar het probleem.

Het hele idee dat overheden dit soort zaken met wetgeving zouden moeten afdwingen is al absurd.

Elke idee dat er naar neigt dat bedrijfsleven - zolang het maar binnen "de" wet blijft - een soort recht op egoïsme zou hebben

Het doel van bedrijfsleven is het maken van winst door de initiatiefnemers en latere leidinggevenden.
Dat daar hulp voor wordt ingeschakeld van medewerkers is evident.
Een beloning systeem is daarvoor een hulpmiddel.

"Een soort recht op egoïsme" is een wel of niet morele gedachte, die niet past binnen het geheel en gedachten van bedrijfsvoering, gericht op geld verdienen en dat continueren voor alle betrokkenen, dus ook voor werknemers.
Daarom kun je daar ook geen beroep op doen, als het gaat om zelfcorrectie van ondernemenden, die dan hun eigen inkomsten zouden moeten afromen.

......is al een vergoeilijking van een situatie die niets anders dan extremisme en destructie en uiteindelijk (burger)-oorlog kan opleveren.

Over verantwoordelijkheid verschuiving gesproken..........

Zo ook in het "bedrijf" van de regeringstak ministerie van financiën.
Want ook daar is er "bedrijfsvoering", maar dan als procureur van het belastingbetalende volk en de bestedingen van de inkomsten daaruit.

dan is er weinig anders dan samenwerende overheden, Welk altenatief heb je?

protesteren haalt weinig uit hoor.

Nou ja, volgens het adagium "wie zwijgt stemt toe" is dat protesteren een soort plichtpleging om te zorgen dat je niet medeverantwoordelijk zou zijn voor iets wat ten ene male toch echt de verantwoordelijkheid van bedrijven en topmensen zelf is.

Beter is procederen. (denk aan de recente uitspraak over Shell)

Zeker, maar dat zou niet nodig moeten zijn. En het lijkt me van belang om dat punt te maken, want nog even en je krijgt een krankjorum adagium als "wie niet procedeert stemt toe."

In een sociale democratie is er de gewoonte, dat er gepraat wordt als er verschil van meningen zijn.
Daar er tegenovergestelde belangen zijn van werkgevers en werknemers, is het zaak dat er een overkoepelende autoriteit is, door beide partijen gerespecteerd, die dat kan stimuleren en waarmaken.

En zeker is, dat dit vaak afgedwongen moet worden.
Door wie?
Door mensen die de macht hebben de financiële macht van de ondernemers te overrulen en dat ook doen binnen de wet en/of nieuwe wetten als die nodig blijken te zijn.
Het lijkt me niet mogelijk, dat dit anderen zullen kunnen zijn dan de vertegenwoordigers van een regering, in ons geval gekozen door het volk.
Dat is de realiteit.

[BdO]

Het doel

Het hele probleem zit toch echt maar in 1 lidwoordje. En daar gaat dat "recht op egoïsme" ook op terug.