"Waarheid" als gebeurtenis

[heeck]

Vseslav,

Geen enkel probleem om diepere waarachtigheden boven water te takelen of juist onder te dompelen!
Begin met de synoniemen:

https://synoniemen.net/index.php?zoekterm=waarachtig

En stap zonodig over naar:
The 7 laws of magical thinking

How irrationality makes us happy, healthy, and sane.

By Mattew Hudson.

Roeland

[Amerauder]

Iedereen met een hart en twee ogen kent ervaringen waarbij hij ... aan het wandelen is, en plots het gevoel heeft dat de wereld zich opent. Het ritselen van de bomen, de paardebloem op het veld; er gebeurt iets, de wereld wordt zichtbaar. Heidegger heeft, in dialoog met de Griekse filosofie, ooit het woord "aletheia" herontdekt om dit aan te duiden. In de meest letterlijke zin kunnen we dit woord vertalen als "onverborgenheid", of zelfs "onvergetelheid". Datgene wat altijd al aanwezig was, komt plots tevoorschijn. Het is ons alleen nooit opgevallen!

Ja, heel mooi dit gebruik van het woord aletheia als ontbergen. Goed om dit zo naar voren te brengen, om het bij wijze van spreken te plukken uit de tuin van Heidegger en het in een vaasje op de keukentafel tentoon te stellen, zodat ook degenen die nooit buiten komen een beetje een idee krijgen van wat ze missen, haha.

De sluier eraf trekken is ook een mooie beeldspraak voor het aan het licht laten komen van de waarheid.

De nadruk ligt daarbij op laten – jij bent het weliswaar die het doet, in je enkele eentje, maar wat je doet is je laat het gebeuren. Je forceert het niet, en je brengt ook geen vooropgezet plannetje ten uitvoer, je probeert geen orde of regelmaat aan te brengen, je geeft gehoor en hoe de dingen van zichzelf zijn. Het is "een laten-zijn van het zijnde."

Daarom is waarheid voor Heidegger – en dit heeft hij van Kierkegaard overgenomen – dan ook onlosmakelijk verbonden aan vrijheid.

Datgene daarentegen, waar ik over spreek, is iets heel simpels en eenvoudigs, ik beweer slechts, dat de waarheid alleen maar voor de enkeling daar is, als hij haar zelf in de handeling produceert.

***

Persoonlijk lijkt dit een benadering waar de kwakzalvers van gaan smullen.

Wat je zegt is een veelgehoord argument op dit forum, natuurlijk. "Als we iets minder bekrompen worden, gaan Kwaadaardige Krachten hier misbruik van maken!". De ironie is natuurlijk dat dat met de normale opvattingen al lang en breed gebeurd.

Inderdaad.

En die gevallen worden dan als "uitzonderingen" behandeld, terwijl alles wat afwijkt van de norm wordt uitgelegd als middel waar kwakzalvers en theologen wel eens gebruik van zouden kunnen maken.

Het is makkelijk boekhouden natuurlijk als je de ene set overtuigingen enkel beoordeeld op hun gewenste uitkomsten, en de andere enkel op de potentiële gevaren. Op die manier maakt een afwijking van de norm geen enkele schijn van kans.

Die benaderingswijze komt daarmee aan het licht als alleen maar de zoveelste methode om maatschappelijke voorschriften tot dogma te verheffen.

Uw voorstel komt er op neer dat het gemakkelijker wordt voor de kwaadaardigen om hun claim legitiem te laten lijken.

Is dat zo?

Kun je eens op een rij zetten hoe je dat voor je ziet?

Want mij lijkt juist het tegenovergestelde: dat juist in de heersende opvatting, waarin het aan de industrie is om te bepalen wat waarheid is (dit zeg ik schertsend, niet te letterlijk nemen), de kwakzalvers juist vrijer spel krijgen dan ooit. Ze hoeven enkel wat stempeltjes te verzamelen bij een aantal commissies en overheidsorganen en hun product mag voor 'werkzaam' door het leven gaan. In Nederland is dit gelukkig enigszins aan banden gelegd, maar bijvoorbeeld in Amerika krijgen ze ook nog eens beschikking over een enorm propaganda-apparaat om dit te verkondigen bovendien. Juist als mensen wat meer verantwoordelijkheid zouden nemen voor de waarheden die ze zelf ontbergen, zou het voor kwakzalvers vele malen moeilijker worden dan het nu is, lijkt mij.

[axxyanus]

Dat alles misbruikt kan worden door idioten is geen reden om het ze gemakkelijk te maken door vertrouwde concepten een andere invulling te geven. Als mensen er in zouden slagen om het concept "wettelijk" zo op te rekken dat een moord begaan als wettelijk wordt beschouwd, dan ben ik er vrij zeker van dat een advocaat dat zal kunnen gebruiken om ten minste strafvermindering te bekomen.

Misschien. Maar dat kan ook met de huidige opvatting. Dat gaat extreem makkelijk zelfs! Ik kan iets als "objectief" (correspondentiewaarheid) presenteren en het daardoor betrouwbaarder laten overkomen dan het eigenlijk is. Dit is het probleem met bijna alle popwetenschap.

Ja maar jij gaat het met jouw voorstel nog gemakkelijker maken. Als iemand iets als objectief presenteert, terwijl het dat niet is, dan helpt het niet om het begrip "objectief" open te trekken zodat het daarna toch objectief is onder de nieuwe opengetrokken betekenis van "objectief". Op de zelfde manier helpt het niet om het begrip "waarheid" open te trekken, zodat als je duidelijk maakt dat het niet waar is dat iets objectiefs is, dat die persoon nu de mogelijkheid heeft om te zeggen dat op de manier waarop hij waarheid gebruikt, het weldegelijk waar is dat het objectief is.

Je maakt het jezelf moeilijker om op een effectieve manier de problemen aan te stippen omdat je de ander de gelegenheid om van alles een woordspelletje te maken op een zilverenblad aanbied.

Het relativeren van die opvatting zorgt er dan voor dat je de idioten minder ruimte geeft. Maar het is niet zwart/wit. De meeste mensen zullen toch op dezelfde angstige manier reageren, met die reactie om weer direct de boel te gaan lopen containen. Als iemand, zoals ik in de laatste alinea betoog, ook maar iets minder arrogant wordt heb ik mijn werk als filosoof gedaan!

Uw voorstel zal IMO de arrogantie verhogen om de heel eenvoudige reden dat je daarmee de lat om waarheid te claimen lager legt. Mensen kunnen nu "waarheid" gaan claimen ook al komt het niet overeen met de werkelijkheid.

Arogantiecontrole, doe je door kritisch naar je visies te kijken en ze niet als betrouwbaarder voor te stellen dan ze werkelijk zijn. Niet door het begrip "waarheid" open te trekken zodat je visies er toch ondervallen ook al als ze helemaal niet zo betrouwbaar zijn.

Het gaat niet om de kwaadaardigen. Het gaat om de onschuldigen en hun vaardigheid dat te doorprikken. Uw voorstel komt er op neer dat het gemakkelijker wordt voor de kwaadaardigen om hun claim legitiem te laten lijken.

Voor iemand die op een kruistocht tegen kwakzalverij loopt heb je hardnekkige illusies over hoe de medische industrie werkt. De invloed van grote farmeceutische bedrijven is gigantisch; even een onderzoekje bestellen en klaar! "De onschuldigen" zijn hier bij de bosjes slachtoffer van. Amerauder wees je er al eerder op dat slechts een kleine TIEN procent (!) van de medische behandelingen berust op gedegen onderzoek.

Dat is naast de kwestie, ik maak helemaal niet de tegenstelling medische industrie vs kwakzalverij. Uw voorstel maakt het ook de medische industrie gemakkelijker om hun waardeloze zaken als legitiem voor te stellen.

Welke keuze hebben die anderen dan? We zien het nu al gebeuren met het woord "werkt", waarbij pillen die geen medische werking hebben toch als "werkt" beschouwd wordt omdat er een placebo reactie optreed. Als je dus iemand er op wil wijzen dat een bepaald middel niet werkt, ontsnap je bijna niet aan een voorafschouwing over wat het woord "werkt" juist betekent.

Ik weet niet of dit retorisch is of dat je hier per ongeluk je hand en je eigen manier van in de wereld staan laat zien. Mensen hebben geen keuze als ze mijn woorden lezen, net zoals ze geen keuze hebben als ze in aanraking komen met onderzoeken? Je kunt toch hopelijk wel zelf nog een overweging maken, niet?

Dat spreekt niet tegen dat jouw voorstel heel de zaak ingewikkelder maakt, net zoals de verschuiving van de betekenis "werken" de discussie over wat werkt, ingewikkelder maakt.

Medicijnen zijn wel wat complexer dan alleen "het werkt" natuurlijk. Antidepressiva "werken" soms, maar de eerste weken stijgt de kans op zelfdoding. ADHD-medicatie werkt, maar je moet je ook afvragen of je eigenlijk wel legale speed aan je drukke kind wilt voeren, etc.

Wat heeft dit er weer mee te maken? Natuurlijk zijn de zaken ingewikkelder dan het werkt dus ik gebruik het. Maar als je een beslissing wil nemen dan liefst wel op basis van betrouwbare kennis. Als iemand een beslissing neemt o.a. omdat het werkt en het blijkt daarna te werken in een betekenis die hij niet als zodanig aan dat woord zou verbinden, dan heeft hij zijn beslissing genomen op basis van foute informatie.

Uw voorstel met het openrekken van het begrip "waarheid" zou dergelijke beslissingen niet gemakkelijker maar moeilijker maken.

[VseslavBotkin]

Haha, je fantaseert er weer lustig op los. Mooi hoor, iemand met een rijke fantasie is een rijker persoon (als hij er verantwoordelijk mee omgaat), maar schrijf dat soort zaken nou toch alsjeblieft niet aan mij toe!

"Je verlaagt de lat om "waarheid" te claimen": hoe kom je erbij? Waar zeg ik dat? Ik zeg enkel dat correspondentiewaarheid oppervlakkig is, en dat hetgene waarop het gebaseerd is vaak dubbelzinniger is dan het kan lijken. De grond die ik wegsla bij de "objectieven" is dezelfde grond als waar kwakzalvers beroep op doen. Ik problematiseer alle "dit is nou eenmaal zo!" waarheidsclaims, niet alleen diegene die jij leuk vindt klinken.

[chromis]

Je zou correspondentiewaarheid ook "relatief" kunnen noemen, maar dan: welke waarheid is/wordt dan absoluut?

[VseslavBotkin]

Je zou correspondentiewaarheid ook "relatief" kunnen noemen, maar dan: welke waarheid is/wordt dan absoluut?

Inderdaad goed uitgedrukt, dankje. Het is relatief.

Moeten we per se een absolute waarheid hebben? We zouden ook de perspectiviteit van alle waarheden in kunnen zien. En misschien is die perspectiviteit dan de "absolute waarheid"!

[axxyanus]

Haha, je fantaseert er weer lustig op los. Mooi hoor, iemand met een rijke fantasie is een rijker persoon (als hij er verantwoordelijk mee omgaat), maar schrijf dat soort zaken nou toch alsjeblieft niet aan mij toe!

"Je verlaagt de lat om "waarheid" te claimen": hoe kom je erbij? Waar zeg ik dat?

Als je de correspondentie tussen de waarheid en de werkelijkheid wil loslaten [want te beperkt], dan kan men dus legitiem de waarheid claimen zonder dat de bewering met de werkelijkheid overeenkomt.

Dat is wat mij betreft de lat lager leggen om "waarheid" te claimen.

[VseslavBotkin]

Vseslav,

Opmerkzaamheid is een gemoedstoestand die zonder Heidegger of atheïstische pre-occupaties in allerlei gradaties kan worden ervaren.
Passief met gevoelens van eenheid met het omringende en actief met koppeling aan nieuwsgierigheid en waarheids-check.

Doel jij op iets wat ik nu lijk te missen?

Roeland

Dat klopt, maar wat ik tevens probeer aan te tonen is dat deze opmerkzaamheid de voorwaarde is voor wat men geneigd is om als waarheid te zien: objectieve waarnemingen e.d. Die opmerkzaamheid laat zich niet helemaal onder woorden brengen: die komen daarna pas. De beschrijving van de waarneming "de kat zit op de tafel" kan wellicht iedere keer geldig zijn dat de kat op tafel zit, maar de situatie is nooit tweemaal hetzelfde. En wellicht is er wel meer aan de hand: is het een rode kat? Is het een zwarte kat?

Op het moment dat men heel erg de nadruk legt op de idee van waarheid als correspondentie, nogmaals, hoe nuttig het ook kan zijn, kunnen we de details uit het oog verliezen. Niet alleen bij positivistisch ingestelde wetenschappers, maar ook in ons dagelijks leven!

[heeck]

Vseslav,

Opmerkzaamheid is een gemoedstoestand die zonder Heidegger of atheïstische pre-occupaties in allerlei gradaties kan worden ervaren.
Passief met gevoelens van eenheid met het omringende en actief met koppeling aan nieuwsgierigheid en waarheids-check.

Doel jij op iets wat ik nu lijk te missen?

Roeland

Dat klopt, maar wat ik tevens probeer aan te tonen is dat deze opmerkzaamheid de voorwaarde is voor wat men geneigd is om als waarheid te zien: objectieve waarnemingen e.d. Die opmerkzaamheid laat zich niet helemaal onder woorden brengen: die komen daarna pas. De beschrijving van de waarneming "de kat zit op de tafel" kan wellicht iedere keer geldig zijn dat de kat op tafel zit, maar de situatie is nooit tweemaal hetzelfde. En wellicht is er wel meer aan de hand: is het een rode kat? Is het een zwarte kat?

Op het moment dat men heel erg de nadruk legt op de idee van waarheid als correspondentie, nogmaals, hoe nuttig het ook kan zijn, kunnen we de details uit het oog verliezen. Niet alleen bij positivistisch ingestelde wetenschappers, maar ook in ons dagelijks leven!

Toon me eens wie of welke “men geneigd is om als waarheid te zien: objectieve waarnemingen e.d.” Is of zijn.
Uiteraard zijn zittende en hangende katjes op kleur te onderscheiden, net zoals vogels met rechte kromme bovenwaarts en kromme neerwaartse snavels nader op pootkleur kunnen verschillen.

Al naar gelang van het belang dat aan het maken van onderscheid kan of moet worden gehecht wordt het onderscheidingsvermogen verscherpt tot fijner onderscheiden geen belang meer dient.

De discussie voeren voorbij dat punt is niet onmogelijk maar verzeild dan snel in redeneerconstructies onderscheiden waarvoor mogelijk geen achterliggende werkelijkheid meer bestaat.

Roeland

[axxyanus]

De beschrijving van de waarneming "de kat zit op de tafel" kan wellicht iedere keer geldig zijn dat de kat op tafel zit, maar de situatie is nooit tweemaal hetzelfde. En wellicht is er wel meer aan de hand: is het een rode kat? Is het een zwarte kat?

Op het moment dat men heel erg de nadruk legt op de idee van waarheid als correspondentie, nogmaals, hoe nuttig het ook kan zijn, kunnen we de details uit het oog verliezen. Niet alleen bij positivistisch ingestelde wetenschappers, maar ook in ons dagelijks leven!

Op welke manier dan? BMW beweert niemand dat wat wij onder woorden kunnen brengen de volledige waarheid weergeeft. En inzien dat de werkelijkheid meer omvat dan wat een ware uitspraak over die werkelijkheid kan zeggen, bind je nog steeds aan die correspondentie om waarheid van onwaarheid te onderscheiden.

[Peter van Velzen]

Er ligt een bredere, meer filosofische vraag: is de huidige waarheidsopvatting toereikend? En is er misschien een bredere opvatting die mooier, inspirerender, en ironisch genoeg ook waarachtiger is dan slechts "mijn mentale voorstelling "klopt" met de werkelijkheid"?

Mijn antwoord op de vraag is negatief.
We kunnen slechts vaststellen in hoeverre onze formuleringen in overeenstemming zijn met onze WAARnemingen. En zolang ze dat in voldoende mate doen, zijn ze vooralsnog waar.

[axxyanus]

Ik wil je hierbij mijn verontschuldigingen aanbieden, ik heb je oorspronkelijk bericht blijkbaar verkeerd begrepen.

De gedachte van waarheid als een "daadwerkelijke stand van zaken", of als "controleerbare waarnemingen", is een idée fixe waar de gemiddelde vrijdenker maar lastig afstand van kan doen. Deze opvatting wordt ook wel eens "correspondentiewaarheid" genoemd: iets is waar als het correct is, als het overeenkomt (correspondeert) met de werkelijkheid. De uitspraak "de kat zit op de tafel" is waarheid, enkel en alleen als het ook daadwerkelijk het geval is dat de kat op tafel zit.

Nou wil ik niet beweren dat dit onzin is: stel je voor, een wereld waarin dit zou worden afgeschaft! - dat zou lastig samenleven worden. Het heeft zijn plek. Wel denk ik dat het een oppervlakkige opvatting is die niet volledig recht doet aan de rijkdom van de werkelijkheid. Ik zou daar graag eens een andere waarheidsopvatting tegenover willen zetten - los van de idee van "waarheid leeft in stilte" waar ik eerder weleens over heb gesproken.

Ik denk dat dit enkel tot een oppervlakkige opvatting leidt, als je het correspondentie principe omgekeerd toepast. Namelijk als je de werkelijkheid reduceert tot wat in ware uitspraken tot uitdrukking komt of kan komen.

De waarheid speelt zich af in beweringen en is dus beperkt tot wat in beweringen uit te drukken valt. Dat daarmee niet de totale werkelijkheid te vatten is, lijkt me niet controversieel.