Religieuze ervaring als verborgen zelfreflectie

[RobbertVeen]

Ik weet niet of dit ergens anders thuishoort, maar ik zet mijn autobiografisch wroeten hier nog even voort.

Religieuze ervaring als verborgen zelfreflectie
(Eerste ruwe versie)

1

Ineens herinner ik mij de vele momenten van diepe twijfel, grenzend aan wanhoop, die ik heb doorgemaakt juist tijdens periodes dat ik geacht werd om mijzelf als het voorbeeld van zekerheid en geloof tentoon te spreiden. Voor die momenten beschikte ik over een zeer goed werkend medicijn. Nadat ik mijzelf ervan overtuigd had dat zo'n moment van twijfel en wanhoop niets anders kon zijn dan een externe aanvechting, een door omstandigheden veroorzaakte zwakte, kon ik altijd terugdenken aan de warme ervaring van mijn bekering.

Die bekering verliep als volgt. Na de bijna dagelijkse gesprekken met de man in de Bijbelkiosk, die zo overtuigd en gelovig kon spreken van zijn Heer Jezus en zo interessant Bijbelse teksten nauwkeurig kon uitleggen, was er een open vraag in de lucht blijven hangen. Alle Bijbeluitleg die ik van hem kreeg verwees duidelijk naar iets dat nog gedaan moest worden. Het aanhoren en kennis nemen was duidelijk niet voldoende. Er was een Daad nodig, die mij van een belangstellende zou maken tot een ingewijde. Ik heb mij daar toen van tevoren al gedachten over gemaakt. Wat nodig was, had de vorm van een ritueel. Op de knieën gaan zitten, de ogen sluiten, de handen vouwen, en dan duidelijk en met overtuiging het gebed van de zondaar bidden. "Here Jezus, als U er inderdaad bent, schenk mij dan de genade van uw vergeving, want ik ben een zondaar."

Zoals ik het altijd vertelde, was er na dat gebed innerlijke warmte gekomen, een onbeschrijfelijke vreugde van een besef in liefde te zijn aangenomen. Zoals ik het vertelde was dat het moment dat de Here Jezus in mijn leven kwam, in mijn hart ging wonen, het moment dus van mijn wedergeboorte. Tot en met de uitvoering van de Daad kwam mijn verhaal voort uit de rauwe, ongeinterpreteerde ervaring zelf. Maar het gevolg ervan beschreef ik in de termen van de verwachting die door de Bijbeluitleg was gevormd. Ik kan mij herinneren dat ik steeds geprobeerd heb om de aanloop tot de Daad en de Daad zelf in overeenstemming te brengen met de verwachting. Zonder te huichelen maar met de zekerheid dat ik de Daad had verricht, liet ik ook de verwachte emotie de volgende dag nadrukkelijk naar buiten komen. Huppelend en met een dikke glimlach op mijn gezicht liep ik na schooltijd opnieuw naar de Bijbelkiosk. Omdat ik de verwachting geaccepteerd had was de erkenning van de geslaagde Daad de bezegeling van het ritueel: "ik zie het al aan je gezicht, je straalt vreugde uit, je bent vannacht tot bekering gekomen."

2

Het onderscheid tussen de context van verwachting (de aanloop), het verrichten van de rituele Daad van zelfovergave (de bekering), en de overweging dat de ervaring aansloot bij de verwachting (de herkenning, de bezegeling van het ritueel) is niet pas later gekomen. Ik ervaar het als iets heel bijzonders dat ik mij nu herinner, of misschien nu pas durf te herinneren, dat dergelijke overwegingen toen al deel uitmaakten van het hele proces. Misschien is dat de reden dat ik veel later zo de nadruk ben gaan leggen op het idee dat er geen passieve ervaring is die iemand tot een gelovige maakt, maar integendeel een daad van de wil. Wat ik wilde was de overeenstemming tussen de Verwachting en mijn ervaring. Wat ik wilde, het object van mijn verlangen, was de erkenning. Die erkenning maakte de Daad tot een werkelijke gebeurtenis die gevolgen had voor mijn dagelijks leven. Als gelovige, dat wil zeggen als ingewijde, had ik nu de verantwoordelijkheid die hoort bij iemand die het gehaald heeft en zich nu moet bekommeren om al diegenen die het nog niet gehaald hebben. Nu moest ik getuigen.

Authentieke ervaring en inauthentieke interpretatie komen dus hier samen. In de terugblik waarmee ik mijn eigen twijfel wilde genezen, maakte ik dat onderscheid niet, hoewel ik mij wel steeds kon herinneren dat ik destijds dat onderscheid wel maakte. Wat ik mij wilde herinneren was datgene wat gelegitimeerd werd door de erkenning die ik kreeg, in de taal die de matrix vormde van mijn ervaring. Wat ik mij niet wilde herinneren was de afstand tussen de ervaring en de door mij zelf gewilde interpretatie. Ik wil proberen dat concreet te maken.

Zoals ik het mij nu durf te herinneren heb ik het gebed van de zondaar wel 20 keer gebeden en voelde ik teleurstelling dat er niets met mij gebeurde. Ook besef ik nu dat de ervaring van warmte en tevredenheid pas kwam na het besluit om de Daad als gedaan te aanvaarden, dat wil zeggen na het wilsbesluit om dit zo en niet anders als mijn inwijding door te vertellen. De warmte van de vergeving werd mij dus niet op mijn gebed geschonken, maar berustte op het besluit dat het had moeten gebeuren, volgens de verwachting, en dus gebeurd moest zijn. Ik heb de opluchting over dat efficiënte besluit verward met een werkelijke ervaring van geschonken vergeving.

3

Dan is er nog de vraag over de achterliggende motivatie. Maar daar kan ik kort over zijn. Ik wilde de leerling zijn van deze boeiende bijbelleraar, ik wilde deel gaan uitmaken van de familie waar hij over sprak die elke zondag bijeen kwam. Ik wilde ervaringen doormaken die deze eerste inwijding zouden helpen stabiliseren en permanent zouden maken. Ik wilde – wellicht ook om psychologische, autobiografische redenen – mijzelf onder een welwillend Gezag plaatsen dat mijn ouders kon vervangen en tevens een kritische instantie tegenover alle volwassenen in mijn wereld zou kunnen zijn. Kennis van de Bijbel gaf immers retorische macht. In de Vergadering van Gelovigen was de enige manier om invloed uit te oefenen, gewapend te zijn met kennis van de Bijbelse tekst en het vermogen om die accuraat en doeltreffend toe te passen.

Waarom was deze interpretatie van mijn ervaringen eigenlijk inauthentiek? Ik zou zeggen in de eerste plaats omdat ze niet gebaseerd was op een keuze tussen verschillende mogelijkheden en gedreven werd door een van tevoren vastgesteld eindpunt. In de tweede plaats omdat de interpretatie al meteen absoluut werd, als een onachterhaalbaar gegeven gesteld werd. In de derde plaats omdat het feit van de keuze, van het wilsbesluit, werd genegeerd en vervangen door het idee van een ondergaan van een werking van buiten. Maar het was maar al te duidelijk hoe ik mijn ervaring gestuurd had, hoezeer de interpretatie gedreven was door het idee dat iets had moeten gebeuren en dus wel moest gebeurd zijn. In mijn volwassen leven ben ik nooit zo omgegaan met mijn ervaringen. En misschien is dat dan de vierde reden: een enkele samenhang van ervaring en interpretatie een geprivilegieerde positie geven in je levensverhaal. En trouwens, hoe mooi is het niet om te kunnen beweren dat je op je 12e al een inzicht hebt verworven, dat je als volwassene niet kon negeren.

Ik voel spijt noch schaamte. Maar ik ben blij met mijn huidige inzicht.

(Wordt vervolgd)

[heeck]

Ik voel spijt noch schaamte. Maar ik ben blij met mijn huidige inzicht.

(Wordt vervolgd)

Tja,

Dan misschien iemand behoeden voor zo een traject?
Of ook dat niet?

Roeland

[Mullog]

Misschien een topic dat alleen door de schrijver gevuld kan worden met een reactie topic erbij?

[heeck]

Misschien een topic dat alleen door de schrijver gevuld kan worden met een reactie topic erbij?

Dat bestaat al; Robbert’s eigen website:
https://koinoniabijbelstudie.nl/religie ... more-16548

Roeland

[RobbertVeen]

Dan misschien iemand behoeden voor zo een traject?
Of ook dat niet?
Roeland

Maar waarom ingrijpen in iemands meest persoonlijke levensweg? En waarvoor behoeden? Waarom niet anderen helpen door te onderwijzen over de feiten, mogelijkheden van denken aan te reiken, de eigen levensweg en denkweg te delen? En dan iedereen vrij laten om daar eigen conclusies aan te verbinden?

[dikkemick]

Dan misschien iemand behoeden voor zo een traject?
Of ook dat niet?
Roeland

Maar waarom ingrijpen in iemands meest persoonlijke levensweg? En waarvoor behoeden? Waarom niet anderen helpen door te onderwijzen over de feiten, mogelijkheden van denken aan te reiken, de eigen levensweg en denkweg te delen? En dan iedereen vrij laten om daar eigen conclusies aan te verbinden?

Klinkt eenvoudig en plausibel maar is dan wel bijna onmogelijk uit te voeren.
Je hebt gelijk als je zegt dat een ieder zijn eigen weg moet vinden en als dit geen gevaar voor de samenleving vormt, je ze die weg vooral moet laten gaan. Wie is de 1 om de ander terecht te moeten (!) wijzen?
Maar begeef je je op fora veranderd die insteek natuurlijk. Of je moet je slechts met gelijkgestemden op die sociale media begeven.
Ik denk dat jij zelf je pad hebt afgelegd zoals het jou uitkwam. Sta je niet open voor atheïstische denkwijzen laat je dit forum links liggen. Tenzij je wilt evangeliseren natuurlijk.
Maar een oprecht gelovige zal zich in t hol van de leeuw begeven.
Ga als fervent aanhanger van de SP maar eens rondneuzen op fora van forum. Gedoemd te mislukken tenzij de 1 of andere gesprekspartner open staat voor andere zienswijzen.

Uiteindelijk gaan we allen ons eigen weg op ons eigen tempo.

[heeck]

Dan misschien iemand behoeden voor zo een traject?
Of ook dat niet?
Roeland

Maar waarom ingrijpen in iemands meest persoonlijke levensweg? En waarvoor behoeden? Waarom niet anderen helpen door te onderwijzen over de feiten, mogelijkheden van denken aan te reiken, de eigen levensweg en denkweg te delen? En dan iedereen vrij laten om daar eigen conclusies aan te verbinden?

Ook 100% vraagtekenzinnen. Grappig.

Alleen zit je hier op een vrijdenkersforum dat naar mijn ervaren niet tot doel of spelregel heeft om in de trant van jouw serie vragen, maar dan ontdaan van de vraagtekens, in de weer te zijn met bijdragen.

Het klinkt wat dat je wel een persoonlijke ommezwaai maakte, maar zeker nog dominee bent.
Over wat voor soort feiten dacht jij hier te gaan onderwijzen bijvoorbeeld.
De eigen levensweg en denkweg delen?

Als jij dat graag doet zal ik je dat niet betwisten, maar als iedereen er dan eigen conclusies aan kan verbinden zie ik (het gewicht van) de feiten + mogelijkheden van denken, volledig maatstafloos alle kanten opgaan.

En dat wens ik dit forum niet toe.

Roeland

[axxyanus]

Dan misschien iemand behoeden voor zo een traject?
Of ook dat niet?
Roeland

Maar waarom ingrijpen in iemands meest persoonlijke levensweg? En waarvoor behoeden? Waarom niet anderen helpen door te onderwijzen over de feiten, mogelijkheden van denken aan te reiken, de eigen levensweg en denkweg te delen? En dan iedereen vrij laten om daar eigen conclusies aan te verbinden?

Mij ontgaat het belangrijk onderscheid. Als je anderen gaat helpen door te onderwijzen, dan grijp je toch ook in op iemands persoonlijke levensweg. Anders zou iemand onderwijzen weinig zin hebben.

En ja iedereen is vrij om daar eigen conclusies aan te verbinden in de betekenis dat niemand gearresteerd zal worden wegens die eigen besluiten. Maar sommige besluiten verdienen het echt wel om bekritiseerd te worden, lijkt me.

[RobbertVeen]

Heeck schreef:

Alleen zit je hier op een vrijdenkersforum dat naar mijn ervaren niet tot doel of spelregel heeft om in de trant van jouw serie vragen, maar dan ontdaan van de vraagtekens, in de weer te zijn met bijdragen.

Het forum heeft niet tot doel en heeft geen spelregels die het mogelijk maken in de weer te zijn met bijdragen in de trant van mijn serie vragen. Heb ik het zo goed begrepen?

Want als ik het goed heb begrepen moet ik erkennen dat ik geen idee heb wat dat te betekenen heeft.
Ik gaf, dacht ik, een analyse van mijn "bekeringservaring" waarna Heeck vroeg of daaraan niet een poging moest worden gekoppeld om bij anderen dezelfde weg te helpen voorkomen. Nee, zei ik, dat vind ik een te ingrijpende formulering, maar eventueel (en in het algemeen) kan ik me voorstellen dat je (b.v. een dergelijke analyse) opvat als leerzaam, dat het delen van de eigen levensweg zinvol kan zijn, etc.
Maar dat lokte weer iets anders uit:

Het klinkt wat dat je wel een persoonlijke ommezwaai maakte, maar zeker nog dominee bent.
Over wat voor soort feiten dacht jij hier te gaan onderwijzen bijvoorbeeld.
De eigen levensweg en denkweg delen?

Pardon? In de categorie "persoonlijk" doe ik een poging iets te analyseren, iets waarvan ik aannam dat velen hier dat zouden herkennen wanneer ze uit een orthodox of evangelisch milieu komen. Dat was mijn inspanning en daarop verwachtte ik reacties.
Achter de uitdrukking: "zeker nog dominee bent" , "dacht jij hier te gaan onderwijzen", de "eigen levensweg delen etc." zit een soort minachting en vijandschap en bijna opzettelijk misverstand die de schrijver voor mij onmiddellijk diskwalificeert als een serieus te nemen gesprekspartner.
Ik schreef dit niet om hier nog de dominee te zijn. Hoe komt Heeck erbij? Of over feiten te onderwijzen. Of de eigen levensweg en denkweg te delen. Ik zie dat wel als het uiterste van een poging anderen eventueel op een ander spoor te brengen. Maar dat is zeker niet mijn intentie in dit item en dat zou Heeck toch moeten kunnen snappen door gewoon de bijdrage te lezen.

Als jij dat graag doet zal ik je dat niet betwisten, maar als iedereen er dan eigen conclusies aan kan verbinden zie ik (het gewicht van) de feiten + mogelijkheden van denken, volledig maatstafloos alle kanten opgaan.
En dat wens ik dit forum niet toe.


Ik begrijp die zin niet. Zoals ik eigenlijk de hele reactie van Heeck niet snap. Ik wens het forum vooral toe dat mensen nadenken voor ze reageren.

De kleur rood is gereserveerd voor moderatoren, Daarom heb ik haar vervangen door groen
Peter van Velzen

[heeck]

knip…
Knip…
Pardon? In de categorie "persoonlijk" doe ik een poging iets te analyseren, iets waarvan ik aannam dat velen hier dat zouden herkennen wanneer ze uit een orthodox of evangelisch milieu komen. Dat was mijn inspanning en daarop verwachtte ik reacties.
Knip
…
…

Zoals mijn motto onderaan steeds verkondigt lees ik altijd met de opgwekte argwaan dat wederzijds begrip altijd lastig is en niet met alleen maar goed lezen wordt bereikt.
Gelukkig zitten we nu met verminderende omhaal nij de kern van de zaak:
Ik zit hier als levenslang opgwekt geloofsloze op een niet gelovigen forum jou binnenkomen die openbaar de analyse van zijn geloofsverlating wil gaan uitspinnen.
Wat krijgen we nou?! Dit forum als een soort opvangcentrum?
Met mijn “gefeliciteerd” is mijn interesse totaal op.

Mooi dat we de kern toch nog zo snel te pakken hebben/

Roeland

[dikkemick]

Maar Roeland, iemand die het licht gaat zien o.dat de persoon nadenkt moet toch welkom zijn op dit forum?
Ik begrijp je aversie niet goed.

[heeck]

Maar Roeland, iemand die het licht gaat zien o.dat de persoon nadenkt moet toch welkom zijn op dit forum?
Ik begrijp je aversie niet goed.

Ik heb inderdaad een aversie tegen het rondpoeren in “Hoe kwam ik in de fuik?”
Eruit zijn; dat is de clou.
Vandaar dat ik eerst reageerde met de verwachting of Robbert anderen wilde behoeden voor zijn soort traject.
Dat bleek niet het geval.

Roeland