Zijn we als vrijdenkers klaar om bewustzijn serieus te nemen?
In de recente jaren is er een opmerkelijke en stille revolutie gaande binnen de neurowetenschappen, met name op het vlak van onderzoek naar psychedelica zoals psilocybine en 5-MeO-DMT. Onderzoekers als Chris Timmermann (Imperial College London) hebben herhaaldelijk laten zien dat deze stoffen niet alleen diepe, transformatieve ervaringen opwekken bij proefpersonen, maar ook blijvende verschuivingen in wereldbeeld teweegbrengen, zelfs (en juist) bij atheïstisch ingestelde mensen.
In gecontroleerde settings, waarbij 5-MeO-DMT werd toegediend aan mensen zonder religieuze of spirituele achtergrond, rapporteerden velen een gevoel van eenheid, tijdloosheid, grenzeloze verbondenheid en een afwezigheid van ego. Velen kwamen nadien tot de overtuiging dat bewustzijn niet zomaar een bijproduct van hersenactiviteit is, maar iets fundamenteels, een veld, een grond, een universeel principe dat álles doordringt. Sommige deelnemers beschreven het als realistischer dan de gewone realiteit.
Chris Timmermann heeft hierover opgemerkt (zie zijn interviews o.a. met The Psychedelic Scientist en publicaties van het Centre for Psychedelic Research):
"Even self-proclaimed atheists, after their experience with 5-MeO-DMT, tended to abandon a strictly materialistic worldview. They described a shift toward panpsychism, idealism, or a sense of sacred interconnectedness — not due to indoctrination, but to direct, ineffable experience."
Wat dit zo interessant maakt voor vrijdenkers, is dat deze transformatie niet gebaseerd is op dogma of geloof, maar op diepe introspectieve ervaring, die vervolgens ook consistent blijkt over culturen en individuen heen.
We zien bovendien dat deze ervaringen verrassend veel overeenkomsten vertonen met wat eeuwenoude tradities via andere wegen ontdekten: boeddhistische meditatie, soefistische dans, Vedantische contemplatie, en zelfs technieken als holotropisch ademhalen of sensorische deprivatie (zoals in donkere grotten bij oude Griekse mysteriën). Allen wijzen op één fundamenteel inzicht: het ego is niet de kern van onze identiteit, bewustzijn is dat wel.
Dus de vraag die ik hier wil voorleggen aan jullie als vrijdenkende gemeenschap is deze:
Zijn we als samenleving, als wetenschap, als cultuur, als mensheid, klaar om deze ervaringen serieus te nemen?
Niet als zweverig of esoterisch, maar als essentiële toegang tot menselijk weten dat even legitiem is als wat meetbaar is in een lab?
En als dat zo is:
Wat zou volgens jullie een eerste concrete stap zijn om deze vorm van ervaring, en het wereldbeeld dat eruit voortvloeit, breder ingang te doen vinden in ons denken, ons onderwijs en ons samenleven?
MAPS en Johns Hopkins tonen aan dat psychedelische therapie trauma heelt, depressie vermindert, en zelfs existentiële angst bij terminale patiënten oplost.
Mensen komen niet terug met magisch denken, maar met meer compassie, meer acceptatie, meer rust.
Dat is precies wat ook eeuwenoude spirituele tradities als einddoel zagen via andere wegen.
Vrijdenken 2.0?
Wat hier op tafel ligt is misschien een blauwdruk voor wat we "Vrijdenken 2.0" zouden kunnen noemen:
Een vrijdenken dat niet stopt bij het afwijzen van religie en pseudowetenschap,
…maar ook durft openstaan voor diep menselijke, universeel voorkomende ervaringen van eenheid, betekenis en bewustzijn — mits kritisch onderzocht.
Dus:
Geen dogma, maar wel diepgang.
Geen geloof, maar wel verwondering.
Geen kerk, maar wel gemeenschap rond bewustzijn.
Stel je het volgende voor:
Wat als scholen jongeren konden onderwijzen in introspectie, ademwerk, non-ordinary states of consciousness (met of zonder middelen)?
Wat als leiders in politiek en economie wisten hoe het voelde om hun ego op te lossen en zich één te voelen met het geheel?
Wat als wetenschap bewustzijn niet langer als bijproduct zag, maar als fundament?
Dan ontstaat er misschien inderdaad een zachtere wereld, met meer respect voor:
Het leven (mens én natuur)
Het innerlijke
Het mysterie zónder bijgeloof
Ter afsluiting — een citaat dat hierbij past (William James):
“We are like islands in the sea, separate on the surface but connected in the deep.”
Denk jij dat we als vrijdenkers klaar zijn om deze ervaring serieus te nemen, niet als zweverig, maar als essentieel menselijk weten?
Bronnen en leestips:
Timmermann, C., Roseman, L., Williams, L., Erritzoe, D., Martial, C., Cassol, H., ... & Carhart-Harris, R. L. (2019). DMT models the near-death experience. Scientific Reports, 9(1), 1–13.
Centre for Psychedelic Research – Imperial College London:
https://www.imperial.ac.uk/psychedelic-research-centre/
Interview met Chris Timmermann – The Psychedelic Scientist:
https://www.youtube.com/watch?v=OZBXbJbzo0o
Griffiths, R. R. et al. (2016). Psilocybin produces substantial and sustained decreases in depression and anxiety in patients with life-threatening cancer. Journal of Psychopharmacology.
