B.S. schreef: ↑14 dec 2022 20:38
Als Finland dat zou doen - stijgt het ze daar dan niet teveel naar het hoofd, hypotetisch...?
Het is een
zeer onwaarschijnlijk scenario! Het is namelijk al een keer eerder een maatschappelijk gesprek geweest en daar kwam helemaal niets uit. Toen de Sowjet-Unie inklapte gingen er in Finland stemmen op over die afgestane gebieden, en suggereerden sommigen dat Finland deze gebieden misschien zou kunnen terugkopen. Rusland was toen straatarm en zou er misschien oren naar gehad hebben. Maar dit plan kreeg niet voldoende steun dat het ooit officieel aan Jeltsin werd voorgesteld.
Mag ik vragen of Rereformed gedachten heeft bij de episode van de Voortzettingsoolog (1941-44), waarbij Finland als 'Wapenbroeder' deelnam aan de Duitse oorlog tegen de Sovjet-Unie?
Dat is een zaak waar ik altijd van tijd tot tijd mee bezig ben, wanneer ik ermee geconfronteerd word. Het is een bijzonder interessante kwestie en boeiend om telkens weer details ervan tegen te komen.
Hier een stukje tekst dat laat zien hoe het in de regel in Finland wordt becommentarieerd:
"Het uitbreken van de VERVOLGOORLOG is iets ambivalents voor Finnen, iets dat men liever uit de weg gaat. De reden daarvoor is de relatie met nazi-Duitsland.
Finland was de agressor en de initiatiefnemer van de oorlog samen met het Duitsland van Adolf Hitler.
- Het is niet nodig om die kwestie te omzeilen of op andere manieren uit te leggen, zegt assistent-professor Markku Jokisipilä van het Centrum voor Parlementair Onderzoek, die het onderwerp bestudeerde.
In de winteroorlog van ruim een jaar daarvoor had Finland duidelijk in de slachtofferrol gezeten. Het kleine land kreeg toen te maken met de agressieve aanval van de gigantische Sovjet-Unie. En bracht tot stand wat echt als een wonder kan worden beschouwd.
De situatie veranderde echter na het einde van de winteroorlog. Vrede werd door de Finse topleiding vanaf het begin als tijdelijk beschouwd. Daarom wordt de periode van het voorjaar van 1940 tot de zomer van 1941 nog steeds aangeduid als de tussentijdse vrede. De noodverordeningen bleven gedurende die tijd voortdurend aan.
- Het was de regering duidelijk dat Hitler op een gegeven moment de Sovjet-Unie zou aanvallen. Het was allerminst realistisch om te denken dat Finland erbuiten zou kunnen blijven, omdat de druk vanuit de Sovjet-Unie tijdens de tussentijdse vrede zo groot was, somt Jokisipilä op.
Het is ook duidelijk dat Finland via het ogenschijnlijk sterke nazi-Duitsland een kans zag om compensatie te zoeken voor het onrecht dat tijdens de Winteroorlog was aangedaan. Finland had grote delen van zijn land verloren.
Er zijn echter de afgelopen decennia pogingen gedaan om de relatie tussen nazi-Duitsland en Finland te verdoezelen. Men gebruikt termen als "drijfhouttheorie" en een "aparte oorlog", waarbij Finland wordt gezien als gedwongen om moeilijke beslissingen te nemen op het gebied van buitenlands beleid.
Jokisipilä ziet echter geen op feiten gebaseerde gronden voor een aparte oorlog of drijfhouttheorie. Hij benadrukt dat het hele concept van een aparte oorlog pas in het voorjaar van 1943 is uitgevonden, toen het succes van Duitsland in de Tweede Wereldoorlog omkeerde en Finland op zoek ging naar een aparte vrede met de Sowjet-Unie.
- Finland is niet ongewild in de voortzettingsoorlog terechtgekomen, maar nam zelf de beslissingen over Duitsland. Natuurlijk werd het beïnvloed door de beslissingen van de grote mogendheden, maar de alliantie is begonnen vanuit onze eigen doelen en uitgangspunten, somt hij op.
Geschiedenisprofessor Henrik Meinander van de Universiteit van Helsinki is het daarmee eens. Hij benadrukt dat het bondgenootschap in Finland vandaag de dag vooral wordt vermeden omdat de nauwe band met de nazi's, die miljoenen joden hebben vernietigd, te gênant is.
Hitler wordt bijna overal ter wereld gezien als een soort manifestatie van het kwaad. Het is nog steeds moeilijk toe te geven dat Finland, dat vandaag de dag de nadruk legt op rechtvaardigheid en menselijke waardigheid, bevriend met hem zou zijn geweest.
- Ook de Duitsers willen de aparte rol van Finland benadrukken, maar vanuit een iets ander perspectief. Hun herdenkingscultuur wordt gedreven door een sterk gevoel van schaamte over de verantwoordelijkheid van hun eigen vaders en moeders in relatie tot het nazisme en de Holocaust. Die verantwoordelijkheid willen ze niet afschuiven op Finland, zegt Meinander.
De relatie met de nazi's roept ook de pijnlijke vraag op van de rol van Finland in de Holocaust. Volgens Meinander is het duidelijk dat de Finse leiders wisten wat de joden moesten meemaken in Duitsland en in de veroverde gebieden. Hij is echter niet bereid de verantwoordelijkheid op de schouders van Finland te leggen. Finland bleef de hele tijd buiten de Holocaust.
Jokisipilä benadrukt dat Finland ook een eigen joodse bevolking had. Ze vochten aan het front en waren volwaardige burgers zoals alle andere Finnen.
- Finland droeg in de voortzettingsoorlog acht joodse vluchtelingen over aan Duitsland. Het is een misstap van de rechtsstaat, waarvoor Finland verantwoordelijk is, maar het draagt niet de verantwoordelijkheid voor de hele Holocaust over op Finland."
Ik herinner me dat de Finse regering in de 90-er jaren in de brievenbus van ieder huishouden een klein boekje afleverde waarin het verhaal van die 8 joodse slachtoffers werd verteld en de regering deze misstap erkende en aangaf daarom voor deze publikatie te hebben gezorgd. Ik kreeg ook de andere kant van het verhaal te horen, wat hierboven aangestipt wordt, dat de joodse burgers eenvoudig volwaardige burgers waren. Toen ik in Finland terechtkwam kreeg ik een baan in de bontfabriek van Boris Grünstein. Tien jaar later kwam ik in een bibliotheek zijn autobiografie tegen, dat ik met interesse las. Deze man was geboren in Petersburg en een jood. Hij was met de bolsjewistische revolutie naar Helsinki gegaan, waar hij met zijn vrouw probeerde geld te verdienen met het maken en repareren van bontjassen in zijn woonkamer. Twintig jaar later dient hij in het Finse leger aan het front als tolk. Ik herinner me dat hij in zijn verhaal ook een voorval beschrijft dat hij in de trein met een hoge Duitse kolonel die op bezoek is moet omgaan. En dat hij en de andere Finnen zich doodlachen dat de kolonel geen idee heeft dat hij complimenten aan een jood geeft. Grünstein laat weten dat hij in Finland nooit gediscrimineerd werd als Rus of als Jood, maar gewoon Fin was en alle kansen kreeg. Hij richtte na de oorlog een fabriek op dat tot het einde van zijn leven met succes luxe modejassen fabriceerde, die voor het merendeel in Duitsland en Japan werden verkocht.
Van tijd tot tijd krijg ik weer een nieuw inkijkje in die tijd. Zo las ik ooit een boekje dat "een boekje open deed" over de houding van de Finse Lutherse kerk in de dertiger jaren. In de 20-er en 30-er jaren was de Sowjet-Unie voor alle christenen equivalent aan "godslasterend atheïsme" en "de antichrist". Wanneer Hitler in 1933 aan de macht komt ontstaat er (uiteraard via de banden met de Duitse Lutherse kerken) al gauw een stemming dat Duitsland het enige bolwerk is dat de dreiging van dit goddeloze systeem kan weerstaan. Je ziet het in onze tijd weer gebeuren. Hoe gemakkelijk gaven de Amerikaanse christenen zich over aan een idioot als Trump en zelfs aan de omverwerping van de democratie, enkel omdat men tientallen jaren ondergedompeld is geweest in de propaganda tegen "antichristelijk liberalisme". Ik kreeg "christelijke preken" die in die dertiger-jaren werden uitgesproken onder ogen die absoluut beschamend zijn. Ik vind het dan altijd interessant om te overdenken hoe ikzelf gereageerd zou hebben in die tijd als ik zo'n christen geweest was. Iemand die al 15 jaar lang te horen heeft gekregen dat het buurland de antichrist is terwijl hij nog helemaal geen enkel idee heeft van de holocaust.
Ik las ooit het verslag dat één van de in die tijd bekendste cultuurpersonen
Olavi Paavolainen maakte van de partijdag in Neurenberg, net na de Olympische spelen. Het spektakel maakte een ongelooflijk diepe indruk op hem. De grootsheid van Duitsland was op dat moment verpletterend. Bovenal is zoiets leerzaam: je voelt je beschaamd dat mensen zo reageerden op het nazisme, terwijl je weet dat een mens er bijna toe gedwongen wordt wanneer hij aan euforie is uitgeleverd:
"De trein zat vol met SA-mannen zo gek als schooljongens op vakantie. De mannen aten hun snacks, poetsten hun riemgespen, speelden mondharmonica en zongen uit de grond van hun hart: "Und Morgen die ganze Welt!" Morgen de hele wereld. De vervoering bereikte zijn hoogtepunt toen Hitler op de lessenaar stapte die er speciaal voor was gebouwd. De 155 schijnwerpers van het leger die rond het donkere gigantische veld waren geplaatst, werden aangezet en verticale, elektrisch blauwe schijnwerpers doken 14 kilometer de wolkenloze nachtelijke hemel in. De illusie van perspectief zorgde ervoor dat de lichtstralen kromden tot een onnatuurlijk hoge gotische koepel, een tempel van elektrisch blauwe bliksem. De machtigste koepel die het menselijk oog ooit heeft aanschouwd! De mars van 25.000 vlaggen begon. Vlaggenoptochten die in zilver en rood flitsten, stroomden als een stroomversnelling van gesmolten metaal het veld op te midden van de bruine mannenmassa. Zilveren hakenkruizen met kransen en adelaars schitterden aan de toppen van de vlaggenmasten. Een barbaarse droom! Een heidense hoer! Vanaf het podium klonk een welkomstkreet, opgedragen aan Hitler: 'Sieg Heil, Sieg Heil - Hitler - Hitler - Hitler! – Wij geloven in één God in de hemel, die u, unser Führer, naar ons heeft gestuurd!'"
Laatst kreeg ik een ander inkijkje: een verhaal over hoe
Heinrich Himmler een keer overspannen was en voor zijn gemoedsrust op vakantie ging in Finland. Mooie foto's waar hij van de zomerse Finse natuur geniet en door het Finse verzorgingspersoneel bediend wordt. Op één foto zit hij in een roeibootje samen met de premier van Finland. Je gaat als Fin dan door de grond van schaamte.
Deze premier, Rangell, is na de oorlog als gevolg van de geallieerde controlecommissie berecht en kreeg zes jaar gevangenisstraf (na drie jaar vrijgelaten en gratie verleend). Hij heeft later dit verhaal verteld:
Uit het boek van Hannu Rautkallio , Gered uit de Holocaust, p323:
"Tijdens zijn verhoren in de Katajanokka-gevangenis op 3 oktober 1947 wierp Rangell zelf licht op de discussie: "Tijdens het bezoek van SS-Reichsführer Heinrich Himmler aan Finland was er een discussie geweest over de Joden in Finland, waarin Rangell had gezegd dat er geen joodse kwestie is in Finland. Himmler had op geen enkele manier voorgesteld of gevraagd om de Joodse vluchtelingen in Finland naar Duitsland te sturen, maar de discussie hierover was onmiddellijk beëindigd met de bovengenoemde opmerking van Rangell." Rangell beschreef zijn gesprek in een andere context in 1961 met dezelfde inhoud: "Himmler vroeg hoe het met de Finse joden zit. Ik vertelde hem dat er ongeveer een paar duizend Joden in Finland zijn, fatsoenlijke families en individuen, wier zonen in ons leger vechten net als andere Finnen, en ze even respectabele burgers zijn als de rest. Ik eindigde mijn verklaring met de woorden: "Wir haben keine Judenfrage", en ik zei het zo precies dat de discussie over deze kwestie daarmee eindigde. Geen enkele andere keer werd de joodse kwestie nog met Himmler besproken."
En dan is er natuurlijk het beroemde verhaal dat Hitler maarschalk Mannerheim een verjaardagspresentje geeft in 1942: Hitler kwam hem persoonlijk opzoeken in Finland. Dat verhaal kreeg later nog een staartje omdat later bekend werd dat het gesprek dat Hitler had in de treinwagon met Mannerheim stiekem door een Finse journalist was opgenomen. Het blijkt de enige opname te zijn van hoe Hitler in privé sprak, en is dus van onschatbare waarde voor historici. Een gesprek kun je het nauwelijks noemen. Hij was volledig in beslag genomen door enkel zijn eigen praat.
Hier een prachtig gemaakte video over deze zaak.
Overigens is de lange geschiedenis van Mannerheim een bijzonder boeiend onderwerp. Hij was een unieke verschijning. Stel je voor: een Fin, maar geboren in een Zweedssprekende familie, ongeveer 30 jaar lang in dienst van de Russische tsaar! Als "onderzoeksreiziger" maakte hij in 1906-1908 een lange reis naar de oostelijke periferie van het Russische rijk. Het doel van de expeditie was militaire spionage, maar Mannerheim 'vermomde' de reis niet alleen als een onderzoeksreis, maar hield zich ook bezig met etnografische, antropologische en taalkundige studies, met name van sommige Mongoolse talen, waar hij een boek over publiceerde. Later was hij de persoon die in de Finse burgeroorlog de Witten de zege gaf, weer twintig jaar later de persoon die in de Winteroorlog Finland stand laat houden tegen de Sowjet-Unie, in de vervolgoorlog de opperbevelhebber van het Finse leger, en zijn carrière eindigend als president van Finland.
Hij sprak zes talen: Zweeds, Fins, Russisch, Frans, Engels en Duits!
Je vraag nodigt ook uit tot een tegenvraag. De vraag aan een Amerikaan of Engelsman "welke gedachten hij heeft dat de geallieerden "wapenbroeders" waren van de Sowjet-Unie en als gevolg daarvan heel Oost-Europa een halve eeuw lang uitleverden aan het communisme". Toen ik halverwege de negetiger jaren voor het eerst in Estland was kon ik mijn ogen niet geloven zo armoedig, vuil, afgeleefd, arm en hopeloos het er allemaal uitzag en hoe moeilijk het zelfs was een hap eten door je mond te krijgen daar.
De Finnen hoefden die halve eeuw tenminste niet mee te maken. Ze gingen een eeuw lang hun unieke eigen weg. De enorme vogelvlucht die het land heeft doorgemaakt en de talloze vruchten die het opgeleverd heeft doen mij altijd doen verbazen wanneer ik het overdenk.
