Earl Doherty: The Jesus Puzzle

[Rereformed]

Wat betreft het Johannesevangelie staat Doherty natuurlijk niet alleen, maar is het de algemeen gedeelde mening van bijbelwetenschappers.

Ikzelf gaf er vijf jaar geleden dit commentaar op:
Wanneer we dan uiteindelijk ook nog het lievelingsevangelie van de christenen, het evangelie van Johannes, gaan doorlezen, zien we dat een evangelist ook Philo van Alexandrië gelezen heeft en daardoor op een idee komt. Deze beroemde neo-platonistische filosoof had God zo perfect en trancendent gemaakt dat Hij niet rechtstreeks met de wereld in aanraking kon komen, maar dat doet door middel van zijn woord (rede), in het grieks 'logos'. En het is de evangelist inmiddels duidelijk geworden: de Logos is in feite een Persoon, Jezus is in feite deze God die alles geschapen heeft en alles in stand houdt, en die in de vorm van een mens naar zijn mislukte wereld die nu in volkomen duisternis ligt afdaalde om de wereld te verlossen en het ware licht te laten schijnen. Wat het Johannes-evangelie betreft komen de theologen tot deze eensluidende conclusie: “De Jezus van Johannes (Thomas, de ongelovige, in Joh. 20:28: ‘Mijn Heer en mijn God’) staat zover van een historisch aanvaardbare Jezus af dat niemand tegenspraak heeft te vrezen die zegt: deze Jezus is helemaal geen Jood en geen mens, maar een spiritueel kunstprodukt, geladen met poëtische intensiteit, geschapen door een geniale en geïnspireerde dichter of opgetekend door een uiterst gevoelige seismograaf.” (Rudolf Augstein, in ‘Jezus mensenzoon’). Het Johannes-evangelie is als een religieus gedicht dat wel vergeleken zou kunnen worden met de Indische Bhagavad Gita, het epos over de god Krishna die zich ook verwaardigde dit aardse bestaan voor een tijdje aan te trekken. Dit is gemakkelijk in te zien wanneer we bedenken dat het zich in het openbaar aan God gelijk stellen (wat Jezus in dit evangelie veelvuldig doet) onmiddellijk in een lynch- of stenigingsdrama geëindigd zou zijn, ter plekke en zonder enige vorm van proces, en in de joodse cultuur en godsdienst een volslagen onmogelijkheid is. Het verband met de oudere Indiase God Krishna (dateringen voor de mythe zijn gegeven van 800-1300 voor Christus) is zo opvallend dat velen de incarnatie ideeën van de godheid in het Nieuwe Testament toeschrijven aan invloed van gedachten uit India, hetgeen in principe zeer wel mogelijk was in de hellenistische wereld van het begin van onze jaartelling (van Apollonius wordt ook gezegd dat hij meerdere malen in India was). Anderen, ook onder de indruk van de parallellen, moesten om ideologische redenen de zaken omdraaien, en geforceerd beweren dat de opgeschreven Krishnaverhalen pas in de tweede eeuw ná Christus ontstonden, en invloeden van de christelijke godsdienst lieten zien. In de religie is men tot alles bereid om maar gelijk te hebben. Het geval Philo versterkt overigens de gedachte dat Jezus een imaginair kunstprodukt is, aangezien deze hellenistische filosoof-theoloog een tijdgenoot van Jezus was en direkte verbindingen had met Jeruzalem. Bovendien predikt hij hemel en hel, en eeuwig leven voor de heidenen die geloven en was hij zeer geïnteresseerd in de joodse messiasgedachte. Toch schrijft deze jood met geen woord over Jezus!

[Rereformed]

In verband met het evangelie van Johannes maakt Doherty een link naar de denkwereld die men tegenkomt in De Oden van Salomo, (zie op deze link ook weer een link naar een uitgebreide behandeling van Doherty van deze tekst) een geschrift dat bijna 100 jaar geleden werd ontdekt en 42 psalmachtige hymnes bevat. Dit geschrift is zo mysterieus in haar bewoordingen dat men niet kan besluiten of het nu christelijk of joods is, oftewel een prachtig puzzelstukje in Doherty's legpuzzel die er van uitgaat dat het christelijk geloof ontstaan is uit een enorme diversiteit van filosofisch-religieuze denkwijzen waaruit geleidelijk een 'historische Jezus' is ontstaan.

De datering is zoals gewoonlijk een volkomen duistere zaak. Doherty dateert de tekst op het eind van de eerste eeuw. Het punt van interesse is vooral dat het dezelfde taal en uitdrukkingen bevat als die we in het Johannesevangelie tegenkomen, maar het niet verbonden wordt met een figuur Jezus. Bijvoorbeeld het herhaaldlijk gebruik van de term Logos (het woord), maar het ontbreken van het idee dat het zich incarneerde. Of 'het levende water' dat telkens gebruikt wordt om er de gave van goddelijke kennis en openbaring mee aan te duiden, maar niet verbonden wordt met een persoon. Aan de andere kant wordt er in de oden wel zeven maal verwezen naar 'de messias', maar geheel in een joodse contekst. De oden verwijzen niet naar een kruisiging, niet naar een opstanding, niet naar een zoenoffer. Verlossing/redding is gelegen in de kennis van God, de openbaring 'in genade en waarheid', en het geloof in die openbaring, net als in Johannes. De kennis van God komt via een tussenstadium dat de dichter het Woord noemt, de Zoon en de Messias. Alles in dit taalgebruik kan men terugbrengen tot interpretaties van de oudtestamentische geschriften.

Als voorbeeld geeft Doherty Ode 19:

A cup of milk was offered to me, and I drank it in the sweetness of the Lord's kindness.
The Son is the cup, and the Father is He who was milked; and the Holy Spirit is She who milked Him;
Because His breasts were full, and it was undesirable that His milk should be ineffectually released.
The Holy Spirit opened Her bosom, and mixed the milk of the two breasts of the Father.
Then She gave the mixture to the generation without their knowing, and those who have received it are in the perfection of the right hand.
The womb of the Virgin took it, and she received conception and gave birth.
So the Virgin became a mother with great mercies.
And she labored and bore the Son but without pain, because it did not occur without purpose.
And she did not require a midwife, because He caused her to give life.
She brought forth like a strong man with desire, and she bore according to the manifestation, and she acquired according to the Great Power.
And she loved with redemption, and guarded with kindness, and declared with grandeur.
Hallelujah.


"De Maagd" is ook te vinden in Ode 33 waar ze 'perfecte maagd' genoemd wordt, en is duidelijk een personificatie van Wijsheid, net zoals men kan lezen in Sirach 24 . Het is onmogelijk hier een verwijzing naar Maria te zien. De odeschrijver heeft een soort viereenheid in zijn hoofd: Vader, Zoon, Heilige Geest en Wijsheid (=de maagd). Philo noemt wijsheid ook 'de moeder van de Logos'. Het zijn poëtische manieren om aspecten van de godheid uit te drukken. Het eindresultaat is goddelijke kennis en vrede, perfectie en verlossing (...and those who have received it are in the perfection of the right hand).

De Zoon zoals die in de evangelies naar voren komt is hier nergens te zien, noch enige gedachte aan zijn dood en opstanding en offer. De oden zijn dus op geen enkele manier 'christelijk' te noemen, en toch bevatten ze allemaal christelijke jargon. In andere woorden, het is een bepaalde vorm waarin een tak van het het joodse denken gegoten werd. En een bepaalde vorm dat later uitmondde in christelijk geloof.

Op allerlei manieren, via allerlei routes werd er in de eerste eeuw dus gewerkt aan een christendom voordat er sprake was van een historische Jezus.

Doherty stelt dat in zo'n draaimolen van allerlei diverse en ongeordende denkrichtingen uiteindelijk alles moet samenkomen, samengebundeld moet worden tot een soort algemene overeenstemming, een overzichtelijke eenheid, een soort orthodoxie. Dit werd bereikt toen de historische Jezus werd uitgevonden. Vanaf dat moment werden de eerdere gedachten geprojekteerd op de latere gedachten en het heden werd in het verleden gestopt.

[Rereformed]

Weer een andere mystieke Zoon wordt gevonden in de langste christelijke tekst voor Justinus Martelaar, de Herder van Hermas. Het wordt traditioneel toegeschreven aan de broer van Pius, bisschop te Rome omstreeks het jaar 148. Doherty denkt dat het veel ouder is, waarschijnlijk omstreeks de eeuwwisseling. Dit vanwege de minder ontwikkelde theologie die voornamelijk joods is en niet zozeer christelijk. Een theoloog op de link hierboven spreekt uit: "a strange allegory....its Christology does not seem to square with any of the Christologies of the New Testament, or with those of contemporary theologians whose occasional documents have reached us."

Hoewel het een lange tekst is wordt de naam Jezus en Christus niet genoemd! Maar de schrijver heeft het telkens over "De Zoon van God", een volkomen mystiek figuur zonder ook maar enige menselijke eigenschappen. Verlossing komt voor hen "die geroepen zijn door de Zoon", maar over een dood en opstanding heeft hij niets te zeggen. Soms wordt 'de Zoon' gelijk gesteld met 'de Heilige Geest' of 'de Joodse Wet'. Het is een term net zoiets als 'Wijsheid' dat in andere joodse kringen gebruikelijk was.

Een groot gedeelte van dit geschrift gaat over een lijst van morele leringen, maar nergens wordt verwezen naar Jezus. In 6:3 staat een passage waarin de Zoon "de zonden van de mensen reinigt", maar daarna wordt uitgesproken dat hij "hen de weg laat zien en de Wet geeft". Nergens een hint dat er van offer of verzoening sprake is.

Alweer een geschrift dat laat zien dat er geen sprake is van een historische Jezus, terwijl het ditmaal duidelijk onder de 'christelijke geschriften' gerekend moet worden.

[Rereformed]

Doherty schrijft:
Wanneer je je bedenkt dat zelfs in de tweede eeuw er nog christelijke schrijvers rondlopen die geen enkele wetenschap hebben van een historische Jezus (zoals die in de synoptische evangeliën beschreven wordt) dan ligt het voor de hand dan men niet alle ideeën op zo'n historische verschijning kan terugbrengen, een verschijning die onopgemerkt doodgaat in Jeruzalem en wiens carrière zelfs niet wordt bewaard door de personen die hem uitriepen tot Zoon van God (de apostelen).

De christelijke gemeentes in Damascus, Antiochië, Efese en Rome ontstonden allemaal door onbekende christenen. Uit het NT kunnen we opmaken dat Damascus al een christelijke kerk had voordat Paulus bekeerd werd en dat ook Rome all een lange tijd een kerk had voordat Paulus ermee in contact kwam. Indien de opmerking van Suetonius over het optreden van 'een zekere Chrestus' in Rome verwijst naar een gemeenschap van christenen, dan zouden christenen al binnen 10 jaar na de dood van Jezus uit Rome zijn verbannen. Toen Paulus dus zijn brief aan de Romeinen schreef (omsteeks 55) bestond die gemeenschap al vele jaren. Wie bracht het christendom daarnaartoe? Een antwoord kan gevonden worden via de uitspraak van een later figuur, bekend als 'Ambrosiaster'. Deze figuur schreef in een commentaar op Romeinen "Men zou de Romeinen niet zozeer moeten veroordelen, maar ze eerder moeten prijzen voor hun geloof; omdat ze zonder enige tekenen en wonderen gezien te hebben, en zonder ook maar enige apostelen ontmoet te hebben, ze desondanks toch het evangelie aanvaardden, hoewel volgens de joodse gebruiken." Dat laatste is bijzonder veelzeggend. Het christendom in Rome ontstond onafhankelijk van een zending van buitenaf. Het was geen respons op een prediking inzake een man die gekruisigd werd in Jeruzalem als crimineel.
De bonte gekleurdheid van allerlei groeperingen overal in het romeinse rijk kan niet worden uitgelegd als een proces dat zich vanuit één centrum verspreidde en één en dezelfde leer predikte.

Het was precies andersom: christelijk geloof werd geboren op duizend plaatsen, op duizend verschillende manieren, die allemaal groeiden op de vruchtbare grond van de tijdgeest. Het groeide op in zowel Palestina als erbuiten, in talloze groeperingen en obscure sekten. Het was het product van talloze religieuze denkers die allemaal op hun eigen manier met twee algemeen gedeelde gedachten bezig waren: de noodzaak van een goddelijke middelaar, een brug, een tussenstap tussen God en mens, en de noodzaak van 'verlossing' voor de mens. Beiden waren een onvermijdelijk gevolg van het filosofische denken van die tijd.

Paulus was enkel één draadje in dit geheel, maar één die later uitgroeide tot de meest krachtigste. Zij werd op den duur geadopteerd als de oorsprong vanwaaruit het gehele christendom zich ontwikkelde, en de mythen van hoe dat in zijn werk ging ontstonden pas daarna.

[Rereformed]

Het boek van Earl Doherty heeft drie hoofddelen. Het eerste heb ik nu achter de rug.
In het volgende hoofddeel richt Doherty zich op de aspecten van het christendom die uit Palestina moeten zijn gekomen. Het gaat hier dan vooral om een anonieme bron die men in de theologie Q (=Quelle) noemt en het evangelie van Thomas.

Q is een tekst die ontbreekt in Markus. Mattheüs en Lukas hebben allebei hun evangelie geschreven omdat ze niet tevreden waren met het veel te beknopte Markus, en dat hebben ze vooral gedaan door Q eraan toe te voegen. Q is een verzameling uitspraken en anecdotes waar leringen aan vast zitten. Deze uitspraken en anecdotes werden in Q zelf al toegeschreven aan een wonderwerker en apocalyptisch figuur. Of deze figuur al Jezus heette is niet te zeggen. Maar wel kan men opmaken dat deze bron zelf een aantal lagen bevat en dus geleidelijk is ontstaan en uitgegroeid.

De evangeliën laten weten dat de inhoud van Q zich afspeelt in de context van een reis van Galilea naar Jeruzalem, maar dit schijnt niet te behoren tot het oorspronkelije document. Q bevat geen bericht over Jeruzalem, noch een verhaal over dood en opstanding, noch een leer van verlossing/verzoening die de wijze moet volbrengen. Sommige uitspraken in Q spreken dit zelfs tegen.

Het evangelie van Thomas is een andere bron die op precies dezelfde manier is opgemaakt als Q, dus een verzameling uitspraken zonder een passieverhaal. Enkele delen van deze twee bronnen overlappen elkaar en helpen de onderzoekers er wat wijzer uit te worden.

Doherty argumenteert dat aan de basis van de beweging die Q predikte een andere persoon heeft gestaan dan de Jezus van de evangelieën.
Tenslotte komt hij met een analyse over het ontstaan van Markus, een belangrijk scharnier in zijn puzzel. Hij argumenteert dat in Markus voor het eerst een verbinding wordt gelegd tussen de groepering die 'Het Koninkrijk' predikte, en waar Q toe behoort, en de goddelijke Zoon die Paulus predikte. Markus creëert een symbolische voorstelling van een optreden in Galilea, het centrum van de groepering die 'het koninkrijk' predikte, en een verhaal over de dood en opstanding van de messias, dat zich in Jeruzalem afspeelt, hetgeen dus Paulus' prediking illustreert.

[Rereformed]

Wat exact tot Q behoort blijft uiteraard een kwestie van interpretatie. De geleerden hebben er verzamelingen van gemaakt die uiteenlopen van 60 tot 100 tekstgedeelten. Zie: http://www.earlychristianwritings.com/q.html
Aangezien Q geen aaneengesloten verhaal is, (maar de uitspraken wel losjes per onderwerp gerangschikt waren) hebben Mattheüs en Lukas ze in willekeurige volgorde in hun evangelies geplaatst, vaak in verschillende contekst, maar de geleerden zijn het erover eens dat Lukas meer de originele volgorde van het Q document aanhoudt dan Mattheus. De tekstgedeelten van Q worden dan ook aangeduid met de versnummers van Lukas. Het eerste tekstgedeelte uit Q is bijvoorbeeld Q 3:7-9, oftewel Lukas 3:7-9.

Toen eenmaal het geheel van Q via analyses naar boven kwam, werd het duidelijk dat Q uit twee lagen bestaat die moeilijk of onmogelijk aanelkaar gelijmd kunnen worden. Eén laag geeft uitspraken van een 'leraar van wijsheid': advies over hoe te leven, waarop te vertrouwen en hoe men over God moet denken. Tot deze collectie behoort de Bergrede, en de beroemdste van alle ethische uitspraken uit het evangelie, uit Lukas/Q 6:

27Tot jullie die naar mij luisteren zeg ik: heb je vijanden lief, wees goed voor wie jullie haten, 28 zegen wie jullie vervloeken, bid voor wie jullie slecht behandelen. 29 Als iemand je op de wang slaat, bied hem dan ook de andere wang aan, en weiger iemand die je je bovenkleed afneemt, ook je onderkleed niet. 30 Geef aan ieder die iets van je vraagt, en eis je bezit niet terug als iemand het je afneemt. 31 Behandel anderen zoals je wilt dat ze jullie behandelen. 32 Is het een verdienste als je liefhebt wie jullie liefhebben? Want ook de zondaars hebben degenen lief die hen liefhebben. 33 En is het een verdienste als je weldaden bewijst aan wie weldaden bewijzen aan jullie? Ook de zondaars handelen zo. 34 En is het een verdienste als je geld leent aan degenen van wie jullie iets terug verwachten? Ook zondaars lenen geld aan zondaars in de verwachting alles terug te krijgen. 35 Nee, heb je vijanden lief, doe goed en leen geld aan anderen zonder iets terug te verwachten; dan zullen jullie rijkelijk worden beloond, en zullen jullie kinderen van de Allerhoogste zijn, want ook hij is goed voor wie ondankbaar en kwaadwillig is.
36 Wees barmhartig zoals jullie Vader barmhartig is. 37 Oordeel niet, dan zal er niet over je geoordeeld worden. Veroordeel niet, dan zul je niet veroordeeld worden. Vergeef, dan zal je vergeven worden. 38 Geef, dan zal je gegeven worden; een goede, stevig aangedrukte, goed geschudde en overvolle maat zal je worden toebedeeld. Want de maat die je voor anderen gebruikt, zal ook voor jullie worden gebruikt.’

Deze laag noemt men de wijsheidslaag in Q, ook wel Q1.

Q2 echter -alweer te zien in perikopen die bij elkaar staan- is een collectie uitspraken die wat sfeer en karakter verschillen van Q1 als nacht van de dag. Een voorbeeld:

8 En als jullie een stad binnengaan en daar welkom zijn, eet dan wat je wordt voorgezet, 9 genees de zieken die er zijn en zeg tegen hen: “Het koninkrijk van God heeft jullie bereikt.” 10 Maar als jullie een stad binnengaan waar je niet welkom bent, trek dan door de straten en zeg: 11 “Zelfs het stof van uw stad dat aan onze voeten kleeft, vegen we van ons af als aanklacht tegen u; maar bedenk wel: het koninkrijk van God is nabij!” 12 Ik zeg jullie: het lot van Sodom zal op die dag draaglijker zijn dan het lot van die stad. 13 Wee Chorazin, wee Betsaïda, want als in Tyrus en Sidon de wonderen waren gebeurd die bij jullie gebeurd zijn, zouden de inwoners van die steden zich allang in een boetekleed hebben gehuld en met stof op hun hoofd tot inkeer gekomen zijn. 14 Wanneer het oordeel komt, zal het lot van Tyrus en Sidon draaglijker zijn dan dat van jullie. 15 En jij, Kafarnaüm, je denkt toch niet dat je tot in de hemel zult worden verheven? In het diepst van het dodenrijk zul je afdalen! 16 Wie naar jullie luistert, luistert naar mij, en wie jullie afwijst, wijst mij af. En wie mij afwijst, wijst hem af die mij gezonden heeft.’

Q2 bevat geen enkele wijsheid, maar sluit aan bij oudtestamentische profetische doemprediking, men noemt Q2 de profetische laag. Ze staan vol met veroordeling, zien de wereld als vijandig, zinnen op wraak en vergelding, kijken uit naar het einde van de wereld. In bepaalde van deze teksten komt de uitdrukking 'Zoon des Mensen' voor, een apocalyptische term uit het boek Daniël. Ook de stukjes over Johannes de Doper behoren hiertoe, ook al vuur en oordeel predikend. Ook de passage waar Jezus door de farizeeën wordt uitgemaakt voor bezetene en Jezus ze op zijn beurt beschuldigt van een onvergeeflijke zonde tegen de Heilige Geest, behoort hiertoe.

Men heeft eindeloos gepiekerd hoe in vredesnaam deze twee lagen uit de mond van één persoon zou kunnen komen. Q1 biedt een vredige wereld aan, één van niet-oordelen, alles verdragen, liefde, tolerantie, en de ander van buitengewone agressiviteit, zwart-wit denken, briesen, tieren, schelden, wereldvijandig, compromisloos.

De eerste geslaagde poging dit probleem op te lossen werd gedaan door een canadese theoloog John Kloppenborg (1987), die Q1 en Q2 voor het eerst duidelijk uit elkaar haalde en Q1 zag als het oudste document, hetgeen later met Q2 werd aangevuld tegen de tijd dat de beweging tegenslag kreeg en er niet naar geluisterd werd. Q1 schreef hij aan Jezus toe, de uitspraken van Q2 zouden niet van hem zijn.

Kloppenborg bleef zitten met een paar passages die hij noch tot Q1, noch tot Q2 kon indelen. Hiertoe behoren de passage van de verleiding in de woestijn, en een uitspraak van Jezus in Lukas 10:22: "Alles is mij toevertrouwd door mijn Vader, en niemand dan de Vader weet wie de Zoon is, en wie de Vader is weet alleen de Zoon en iedereen aan wie de Zoon het wil openbaren." Hij noemde deze passages Q3 en zag ze als nog latere toevoegingen, aangezien ze in de richting van zijn goddelijkheid gaan.

Eén van de belangrijkste punten voor overdenking is dat het document Q totaal niets te zeggen heeft over Jezus' uiteindelijke missie, zijn dood en opstanding, noch over het doel daarvan (zoenoffer), noch over de instelling van het avondmaal, noch over de belangrijke uitspraken van Jezus voor het gerecht en aan het kruis. Indien er één historische Jezus was, hoe was het mogelijk dat de Q-gemeenschap hier niets over repte? Hoe konden zij hierover volkomen onwetend zijn? Noch wist het Q-document iets over de 'Rede aangaande de laatste dingen', Markus 13. En juist deze rede over het einde van de wereld zou zo mooi passen in Q2, het zou een prachtige climax van Q2 kunnen zijn.

Een ander mysterieus gegeven is dat het Q-document de term Christus (=Messias) niet kent. Indien Q ontstaan zou zijn in Galilea, als gevolg van het optreden van Jezus aldaar, zou het mogelijk zijn dat de gemeenschap die hieruit ontstond geheel onwetend zou zijn gebleven van het vervolg van Jezus' geschiedenis, dus van wat er gebeurde toen hij naar Jeruzalem ging? Moeilijk te geloven. Indien we de bijbel moeten geloven en het christelijk geloof begon in Jeruzalem en verspreidde zich al gauw overal naartoe, hoe zou Galilea geïsoleerd en onwetend van dit alles blijven?

Omgekeerd, het is al even vreemd te moeten concluderen dat de Paulinische Jezus (en de Jezus van de andere brieven uit het NT) geen enkele wetenschap heeft van het optreden van een Jezus uit Galilea.

De conclusie is dus dat de twee niet bij elkaar horen. Er zijn twee tradities geweest, een galilese en één met Jeruzalem als centrum, geheel onafhankelijk van elkaar, die later boven op elkaar geplakt zijn.

[Rereformed]

In 1945 werd in Nag Hammadi oa de volledige tekst van het evangelie van Thomas gevonden, met andere teksten verstopt en bewaard in een kruik.

Het Evangelie van Thomas is een kort evangelie van enkel 114 uitspraken die aan Jezus worden toegeschreven en die volgens het document door de apostel Thomas zijn opgeschreven. Net als Q bevat het geen verhaallijn. De uitspraken bevatten geen bepaalde orde, behalve dat soms één uitspraak met een bepaald sleutelwoord of frase gevolgd wordt door een andere uitspraak met datzelfde woord of dezelfde frase.
Wat opmaak betreft is de collectie uitspraken nog elementairder dan Q, vaak hebben de uitspraken eenvoudig de introductie: "En Jezus zei:..." In een heel sporadisch geval is de tekst wat uitgebreider, zoals Jezus in gesprek met een discipel, bijvoorbeeld een antwoord gevend op een vraag.

Ongeveer een derde deel van Thomas wordt teruggevonden in de bijbelse evangeliën, oftewel in Q, vaak met exact dezelfde bewoording. Deze uitspraken zijn allemaal uitspraken in de stijl van Q1. De meesten ervan vindt men in Q1 terug, maar enkelen ervan ontbreken aan Q1.

Het overige tweederde gedeelte bevat uitspraken die een milde vorm van gnostiek laten zien. Echter zo mild dat sommige wetenschappers er bezwaar tegen maken ze gnostisch te noemen. Het gnostische element bestaat hieruit dat het mystieke uitspraken zijn die verondersteld worden verborgen te moeten worden gehouden, oftewel geheime 'insider'-kennis geven over het verkrijgen van onsterfelijkheid. Niets van deze uitspraken kan men in Q of het hele NT terugvinden. Oftewel het representeert een vorm van christendom dat zich geheel onafhankelijk van andere vormen ontwikkelde.

In het evangelie van Thomas kunnen dus ook twee lagen gevonden worden, net als in Q. Het lijkt waarschijnlijk dat de eerste laag, de overlapping met Q de oudste is, en de tweede gnostieke laag daar later bovenop is neergezet. Deze tweede laag zou dan niet uit de mond van Jezus gekomen zijn.

Het manuscript van het evangelie van Thomas dateert uit de 4e eeuw. Dateringen wanneer het evangelie oorspronkelijk geschreven is lopen zoals gewoonlijk zeer uiteen.

Wat de overlapping betreft met Q hebben geleerden zich afgevraagd of de schrijver van Thomas bekend is geweest met Mattheus of Lukas. De vrijwel eensluidende conclusie (oa Patterson, Koester, Crossan) is dat dat niet het geval is geweest. Oftewel het derde deel van het evangelie van Thomas (de parallel met Q) is direct op Q gebaseerd, of Q1 en het evangelie van Thomas gaan allebei terug op een nog oudere bron. Dit gedeelte van Thomas zou al geschreven kunnen zijn omstreeks het jaar 50.

Alweer is het opmerkelijk dat het evangelie van Thomas geen enkele verwijzing heeft naar Jezus' dood en opstanding, noch dat er gerept wordt over geloof in zijn verzoeningsdood. Ook in het gnostieke gedeelte is er niets wat hier op wijst. Wél wordt er een vorm van verlossing (onsterfelijkheid) aangeboden die bestaat uit het begrijpen van Jezus' leer ("hij zal de dood niet smaken").

Men kan dus een Q-gemeenschap en een Thomas-gemeenschap vinden die allebei, onafhankelijk van elkaar, geen enkele binding hebben met het idee van een historische Jezus die sterf en opstaat uit de dood als een plaatsvervangend zoenoffer, oftewel geen enkele weet hebben van een Jeruzalem traditie.

[Rereformed]

Het punt wat Doherty nu wil maken is dit: indien de verzameling uitspraken en leringen waaruit de wortels van Q en Thomas bestaan niet ging over een man die vervolgens naar Jeruzalem ging en zichzelf terecht liet stellen en aanleiding was voor het onstaan van een religie gebaseerd op een hemelse Zoon en Goddelijke Verlosser, wat was het dan wél? Indien hij hierop een bevredigend antwoord kan vinden dan verliest ook de tweede kant van de christelijke traditie, de aardse kant, de verbinding met een historische Jezus.

En dit is nu precies wat hij kan doen. Wanneer men de wijsheidslaag van Q (oftewel Q1) en van Thomas vergelijkt met elkaar, merkt men op dat die van Thomas ouder is. In Thomas zijn de uitspraken zo kort en zonder verband, zonder enige verhaaltrant als maar mogelijk is. Bovendien is de link met Jezus zo dun als maar mogelijk is. De uitspraken van het Thomasevangelie zouden met het allergrootste gemak een kopie kunnen zijn van een oudere bron van wijsheidsuitspraken, waar de schrijver van Thomas bij iedere uitspraak eenvoudig "En Jezus zei:..." ervoor schreef.
Daar komt nog bij dat de uitspraken in Thomas geen van allen innovatieve ethische leringen zijn, hetgeen reden zou zijn om een bepaalde nieuwe groepering op te richten.

Men kan aannemen dat de Q-gemeenschap zich in Galilea bevond, omdat steden zoals Kapernaüm, Bethsaida en Chorazin worden genoemd. Maar aangezien die plaatsen enkel in Q2 voorkomen, en niet in Thomas, moeten we concluderen dat de Thomas-gemeente ergens anders was, misschien nog iets noordelijker.

Allebei de bronnen spreken over 'het Koninkrijk van God', maar dit was een zeer algemeen voorkomend begrip in de eerste eeuw waar talloze joodse groeperingen over spraken. Het had te maken met de verwachting van de eindtijd, het ingrijpen van God en het einde van de vijandelijke overheersing. Maar de Thomas-gemeenschap heeft geen enkele apocalyptische verwachting. De term 'Zoon des mensen' komt in Thomas slechts één maal voor (vers 86), en eenvoudig in de betekenis van 'een mens'. Het evangelie van Thomas predikt een nieuwe manier van zichzelf bezien en een innerlijke beleving van religie, verlossing komt via mystieke kennis.

Q1 zit vol met uitspraken die zich richten op de armen en machtelozen en kijken uit naar een nieuwe wereldorde waarin de rollen worden omgedraaid. Om lid te worden van deze gemeenschap moet men al het andere opgeven, geloven dat God in het onderhoud zal voorzien, oftewel de wereld verzaken. Maar opmerkelijk is dat er volstrekt niets te vinden is van teksten die men zou verwachten onder joden: dat God spoedig zal ingrijpen, de romeinse overheerser verslagen zal worden, dat God zijn volk zal verhogen, Jeruzalem het pelgrimsoord van de hele wereld zal worden. Met andere woorden alles wat specifiek joods is ontbreekt. In plaats daarvan vinden we een ethische leer die net zo goed in China gepredikt zou kunnen worden:
"Zalig zijn de armen, want van hunner het koninkrijk van God."
"Als u slechts liefhebt wie u liefhebben, wat is daar nu voor bijzonders aan?"
Gedenk de raven: ze zaaien niet, ze oogsten niet, ze hebben geen opslagplaatsen, en toch voedt God hen...Uw Vader weet dat u dit alles nodig hebt."
"Verkoop alles wat je hebt en geef het weg. Verzamel uw schatten in de hemel waar geen dief het kan wegpikken...want waar uw schat is, daar is uw haret ook".
"Draag geen beurs of zak met goederen, en reis blootsvoets."
"Wanneer op reis, groet geen mensen".
"Kan een blinde een andere blinde geleiden? Zullen ze niet allebei in de sloot vallen?"

Indien er een historische Jezus was, zou hij zich niet in joodse bewoordingen hebben uitgesproken en zich met typisch joodse ideeën hebben beziggehouden? Zou hij nooit met de typisch oudtestamentische zaken zoals oordeel en rechtvaardigheid bezig zijn? Zou hij nooit oproepen tot bekering, nooit bezig zijn met de kwestie van romeinse overheersing?
Waarom komt de apocalyptiek pas voor het eerst in Q2?
Oftewel zou Q1 een niet-joodse, meer cosmopolitische bron kunnen zijn die is overgenomen door een bepaalde joodse groepering?

Indien Q1 op geen enkele manier als 'joods' overkomt, hoe kan men het dan wel karakteriseren? Geleerden die hierop gestudeerd hebben zien een parallel met wat men in de hellenistische wereld de stroming van de Cynici noemde. Cynici waren in het gehele romeinse rijk rondtrekkende filosofen in die tijd, en overal oproepend tot skepticisme wat betreft de huidige maatschappij. Hun leer ging oorspronkelijk terug op de leer en levensstijl van Diogenes. Ze verzetten zich tegen de authoritaire maatschappij, tegen ongelijkheid, en vooral tegen alle huichelarij. Ze gingen uit van een bepaald innerlijk goddelijk licht vanwaaruit een mens zou moeten leven en waardoor de gehele maatschappij opnieuw geformeerd zou moeten worden. Ze spraken over God als een algoede bron. Epictetus, een zowel stoïcijn als cynicus sprak uit: "Alle mensen hebben overal een vader die voor hen zorgt." Dio van Prusa sprak uit: "Denk eens aan de wilde dieren, en de vogels, hoeveel vrijer leven zij dan wij mensen..." De cynici hadden ook hun zaligsprekingen. Epictetus: "Zalig is hij die de juiste relatie heeft met de godheid". Seneca maakt melding van deze lering van de cynici: "Laat iedereen die je wil beledigen of iets tegen je wil ondernemen zijn gang gaan; indien enkel deugd in je leeft zul je niets te lijden hebben. Indien je gelukkig wil zijn, laat anderen je maar rustig minachten." Van Epictetus is zelfs deze uitspraak bekend: "Indien men u met zweepslagen behandeld als een ezel, heb de mensen lief die u slaan". Deze uitspraken zijn meer dan vage parallellen met de Bergrede, ze zijn uit hetzelfde hout gesneden. De cynici hadden zelfs een bepaald concept 'koninkrijk van God' waaronder zij verstonden een toekomstig ideaal waarin geen wereldse koning heerste, maar mensen beheersd werden door een goddelijk ideaal.
Opmerkelijk is dat ook Q1 'regels voor op reis' bevat. Hieronder valt ook het opzeggen van familie, het je kruis opnemen (al het zware bereid zijn te doorstaan) en de Meester volgen.
Zelfs de manier van onderwijzen is exact hetzelfde. Cynici staan bekend vanwege de methode genaamd chreia, dwz een hele kleine anecdote van een regel of twee uit het leven van de leermeester, bestaande uit een voorval, voorgelegde kwestie en een respons daarop. Vergelijk:

"Diogenes werd gevraagd waarom hij bedelde van een standbeeld. Hij antwoordde: 'Zodat ik eraan gewend raak niets te krijgen'."

met een voorbeeld uit Q:

"Een man die Jezus wilde volgen zei: 'Laat me mijn vader eerst begraven'. Maar Jezus zei: 'Laat de doden hun doden begraven'."

Zonder de naam Jezus zou deze tekst uit Q zo voor een uitspraak van de cynici genomen worden.

Een belangrijke vraag aangaande Q1 is: indien de uitspraken teruggaan op één bijzonder persoon, een historische Jezus van Nazareth, waar is die persoon? Waarom is er volstrekt niets bewaard dat deze persoon in een bepaalde contekst zet waaraan je hem kunt herkennen, geen enkel detail over zijn persoonlijke leven, niets over zijn achtergrond? Waarom is er enkel een leer en totaal niets over een persoon? Geen enkele fixatie op Jezus. Dit dilemma wijst erop dat er geen bepaald persoon is. Het wijst erop dat het gaat om een bepaalde manier van leven, een algemeen rondgaande wijsheidsleer die niet is uitgegaan van één bepaald persoon. De uitspraken hebben geen verbinding met een bepaald persoon en bepaalde gebeurtenissen in zijn leven. Dit kan men ook opmaken uit het feit dat dezelfde uitspraak van de wijze door Mattheus en Lukas willekeurig in een andere context worden geplaatst.
Mattheus geeft bijvoorbeeld een verhaal dat de discipelen geen duivel uit kunnen drijven, vlak na de scène van de verheerlijking van Jezus op een berg. Jezus laat hij in respons hierop zeggen: 'Als jullie maar een geloof als een mosterdzaadje hadden, zou je tegen deze berg zeggen: 'hef u op en zet u ergens anders neer, en het zal gebeuren'. Lukas zet de uitspraak echter neer als reactie op een vraag van de discipelen 'Geef ons meer geloof', op een geheel ander tijdstip, tijdens de lange reis naar Jeruzalem en zonder de contekst van het voorval met de epileptische jongen.
Ook het OnzeVader gebed wordt door Mattheus en Lukas in geheel verschillende context gebracht. Q bevatte dus in het geheel geen context, maar was enkel een verzameling van geïsoleerde uitspraken.

Men kan nog dieper doorgraven in Q en Thomas. Er is één passage waar een aantal uitspraken van Q in zowel Mattheus en Lukas geheel gelijk zijn in volgorde, zodat men kan aannemen dat ze exact in de originele volgorde van Q gekopieerd zijn. Het is een groep van drie chreia (opmerkingen van een voorbijganger gevolgd door de respons van de meester). Lukas 9:57-62:

57 Terwijl ze hun weg vervolgden, zei iemand tegen hem: ‘Ik zal u volgen waarheen u ook gaat.’ 58 Jezus zei tegen hem: ‘De vossen hebben holen en de vogels hebben nesten, maar de Mensenzoon kan zijn hoofd nergens te ruste leggen.’ 59 Tegen een ander zei hij: ‘Volg mij!’ Maar deze zei: ‘Heer, sta me toe eerst terug te gaan om mijn vader te begraven.’ 60 Jezus zei tegen hem: ‘Laat de doden hun doden begraven, maar ga jij op weg om het koninkrijk van God te verkondigen.’ 61 Weer een ander zei: ‘Ik zal u volgen, Heer, maar sta me toe dat ik eerst afscheid neem van mijn huisgenoten.’ 62 Jezus zei tegen hem: ‘Wie de hand aan de ploeg slaat en achterom blijft kijken, is niet geschikt voor het koninkrijk van God.’

Het bijzondere is nu dat het evangelie van Thomas uit dit hele gedeelte maar één zin heeft, vers 86, "De vossen hebben hun holen en de vogels hebben hun nesten, maar de Mensenzoon kan zijn hoofd nergens te ruste leggen". Het is niet eens een chreia, want het bevat geen introduktie tot de respons. Hieruit kan men opmaken dat de Thomas-versie de meest originele versie is, en dat Q een gekunstelde, later gemaakte versie is.

Doherty concludeert dat in de onderste laag van Q en Thomas geen persoon Jezus voorkomt. De teksten zijn niet-joods van karakter, maar hellenistisch, de telkens herhaalde frase 'en Jezus zei' in Thomas is een latere toevoeging aan een vroegere algemeen Grieks-filosofische tekst.

[Rereformed]

Vervolgens duikt Doherty in Q2. Zoals gezegd is de verandering in atmosfeer dramatisch.
"Dit is een boos geslacht. Het eist een teken, maar het enige teken dat gegeven zal worden is het teken van Jona."
"Wee, jullie Farizeeërs. Jullie zijn als graven waarover men loopt zonder het te weten...jullie bouwen graftomben voor profeten die jullie voorvaderen vermoord hebben."
"Denken jullie dat ik gekomen ben om vrede te brengen? Nee, ik ben gekomen om verdeeldheid te brengen."
"En daar zal geween zijn en tandengeknars, wanneer je Abraham, Izaak en Jacob en alle profeten in het koninkrijk van God zal zien, maar jezelf erbuiten gegooid".
"Wees dan bereid, want de Zoon des Mensen komt op een tijd dat je hem het minst verwacht".

Doherty verwerpt de suggestie (van Kloppenborg) dat Q2 gezien kan worden als een latere toevoeging aan Q1. Het is onmogelijk om een gemoed van harmonie, liefde, vertrouwen en vrede dat Q1 hooghoudt opeens te zien veranderen in het tegenovergestelde, in vijandigheid, veroordeling, kwaad worden, felheid, wraakneming.
Q1 en Q2 moeten oorspronkelijk twee aparte bronnen zijn geweest. Doherty stelt voor dat het omgekeerd toeging: de gemeenschap van Q2 heeft op een gegeven moment Q1 opgenomen.

Met Q2 komt men tot dezelfde conclusie als met Q1: een context van een historische Jezus ontbreekt. Lukas en Mattheus zetten de uitspraken van Q2 in geheel verschillende conteksten. Bijvoorbeeld Jezus' belofte aan de discipelen dat ze op 12 tronen zullen zitten en rechters zullen zijn over de 12 stammen van Israel wordt door Lukas tijdens het avondmaal gegeven, maar door Mattheus op reis naar Judea. Dit verraadt dat allebei de contexten later verzonnen zijn en dat de oorspronkelijke uitspraken van Q2 dus geen enkele context hebben, geen context in het leven van een historische Jezus.

De vraag rijst: waarom zijn al die uitspraken opgeschreven, maar is de originele schrijver ervan niet geïnteresseerd geweest in een verhaallijn en een identificatie met een bepaald persoon, genaamd Jezus? Het enige redelijke antwoord kan zijn dat de verzameling gezegden oorspronkelijk eenvoudig de gebundelde wijsheid van een gemeenschap bevatte en niet terugging op één bepaald persoon. Enkel later werden de uitspraken in de mond van een kunstmatig gefabriceerd persoon gelegd, de zogenaamde stichter van de groep.

Er is een nog sterkere aanwijzing dat de uitspraken niet uit de mond van Jezus kunnen komen. Een tekst hiervoor is Matth. 11:12-15:

12 Van de dagen van Johannes de Doper tot nu toe wordt het koninkrijk van de hemel door geweld bedreigd en proberen sommigen er zelfs met geweld beslag op te leggen. 13 Want de profetieën van alle profeten en van de wet reiken tot de dagen van Johannes. 14 En voor wie het wil aannemen: hij is Elia die komen zou. 15 Laat wie oren heeft goed luisteren!

Uit deze uitspraak kan men opmaken dat de Q-gemeenschap achterom kijkt op een langere tijd. De tijd van Johannes de Doper was nog niet of nauwelijks voorbij tijdens Jezus' eigen optreden; Jezus zou de uitspraak dus sowieso onmogelijk hebben gezegd kunnen hebben. Johannes de Doper had een nieuwe beweging tot gevolg gehad, de beweging die 'het Koninkrijk van God' predikte. Maar waarom wordt Johannes de Doper als centrale figuur gezien, waarom niet Jezus zelf? De christelijke gemeenschap zou ongetwijfeld Jezus de eer willen geven van de overgang van oud naar nieuw. Wanneer Q2 dus terugkijkt op het verleden kent zij geen Jezus op het punt waar die het meest verwacht wordt, namelijk het begin, maar enkel een illustere persoon die wél bestaan heeft: Johannes de Doper.

Neem de apocalyptische uitspraken van Q2. Al die uitspraken spreken over 'de Zoon des Mensen', dus als de anonieme persoon uit Daniël op wiens verschijning men wacht. Nergens worden de uitspraken gemaakt in de naam van Jezus die ze uitspreekt. Ze lezen voor ons, nu, in de contekst van de evangeliën, alsof Jezus telkens over zichzelf spreekt door zichzelf een titel te geven en over zichzelf te praten in de derde persoon (bijvoorbeeld: "Want zoals Jona voor de Nineveërs een teken was, zo zal de Zoon des Mensen dit zijn voor deze generatie"), maar in Q bestaat er geen contekst waaruit men kan opmaken dat "Zoon des Mensen=Jezus". Dat hebben Lukas en Mattheus later gedaan.

Toen de originele verzameling Q2 uitspraken geschreven werd bevatte deze -net als Q1-geen enkele verwijzing naar Jezus.

[DeLeek]

Ik heb de drie centrale hoofdstukken dan toch maar gelezen. Voornamelijk omdat het hier zo serieus wordt genomen. Hier dan een reactie.

Niet inhoudelijk
Allereerst iets niet-inhoudelijks. Wat meteen opvalt is dat de website er niet uit ziet. Dat mag natuurlijk, het gaat om de inhoud. Op Wikipedia staat ook bijna niks. Er blijkt ook niet gepubliceerd te zijn in serieuze journals . Iemand in American Atheist is er enthousiast over, maar dat mag niet verrassend heten. Maar een andere criticus van Jezus, G.A. Wells, blijkt het ook al niet met hem eens te zijn. Volgens hem geloofden de eerste christenen wel degelijk dat Jezus echt geleefd heeft.

Ondanks dat het boek al bijna 10 jaar uit is, is de respons dus blijkbaar niet zo enthousiast als de topic-opener hier op Freethinker verwachtte. Als de publicaties er wel zijn, dan houd ik me uiteraard aanbevolen.

Verwerping traditionele visie
De schrijver wil betogen dat Jezus niet echt een mens is geweest hier op aarde. Het christendom heeft zich in de tijd ontwikkeld van het geloof in een hemelse Jezus richting een Jezus die hier op aarde heeft rondgelopen zoals dat beschreven staat in de evangeliën. Precies andersom dan het orthodoxe christendom dus gelooft. Die geloven dat Jezus hier rondliep en dat na Zijn dood de theologie op gang is gekomen over de persoon Jezus.

Om een nieuwe visie te laten landen, moet er natuurlijk een reden zijn om de oude te verwerpen. Een belangrijk argument is de afwezigheid van data over de historische Jezus in de vroeg-christelijke bronnen. In Paulus brieven wordt niet veel genoemd wat wijst op een Jezus die hier op aarde rondliep, volgens Doherty. De evangeliën hebben een overvloed aan gegevens, maar die zijn van later tijden. Om deze visie aannemelijker te maken, dateert Doherty de evangeliën zo laat mogelijk. Op die manier ontstaat er een mogelijkheid dat de schrijvers van de evangeliën van alles konden zeggen over Jezus, zonder dat hij tegengesproken werd. Hiertoe wordt het oudste evangelie (Markus) rond het jaar 90 geplaatst. Het boek Handelingen kan hierdoor zelfs een stuk in de tweede eeuw worden geplaatst. Dit is natuurlijk belangrijk, omdat Paulus hier ook uitgebreid in wordt genoemd.

Wat zegt Paulus over Jezus in zijn oudste brieven? (1 Tessalonisensen, 1 & 2 Korinthe, Philippenzen, Galaten, Romeinen) Van deze brieven wordt erkend dat ze in de jaren ’50 zijn geschreven. Daarom gebruik ik deze hier.

Was Jezus een mens?
- Rom 5:15 Door de overtreding van één mens moesten alle mensen sterven, maar de genade die God aan alle mensen schenkt door die ene mens, Jezus Christus, is veel overvloediger.

- 1 Kor 15: Zoals de dood er is gekomen door een mens, zo is ook de opstanding uit de dood er gekomen door een mens. 22 Zoals wij door Adam allen sterven, zo zullen wij door Christus allen levend worden gemaakt.

- 2 Kor 5: Wat ons drijft is de liefde van Christus, omdat we ervan overtuigd zijn dat één mens voor alle mensen is gestorven,

- Gal 3:13 Maar Christus Jezus heeft ons vrijgekocht van deze vloek door voor ons te worden vervloekt, want er staat geschreven: ‘Vervloekt is ieder mens die aan een paal hangt.’

- Gal 4:4 Maar toen de tijd gekomen was zond God zijn Zoon, geboren uit een vrouw

- Fil 2:7 Hij (Christus Jezus) nam de gestalte aan van een slaaf en werd gelijk aan een mens.

Jezus is gekruisigd
1 Kor 2:2 Ik had besloten u geen andere kennis te brengen dan die over Jezus Christus – de gekruisigde.

Gal 3:13 Maar Christus Jezus heeft ons vrijgekocht van deze vloek door voor ons te worden vervloekt, want er staat geschreven: ‘Vervloekt is ieder mens die aan een paal hangt.’

Kol 1:20 en door hem en voor hem alles met zich willen verzoenen, alles op aarde en alles in de hemel, door vrede te brengen met zijn bloed aan het kruis.

Ef 2;16 en verzoende hij door het kruis beide in één lichaam met God, door in zijn lichaam de vijandschap te doden.

Fil 3:18 Ik heb u al vaak gezegd, en zeg nu zelfs met tranen in mijn ogen: velen leven als vijand van het kruis van Christus

Bleef het bij zijn dood?
1 Kor 15: 3-8 Het belangrijkste dat ik u heb doorgegeven, heb ik op mijn beurt ook weer ontvangen: dat Christus voor onze zonden is gestorven, zoals in de Schriften staat, 4 dat hij is begraven en op de derde dag is opgewekt, zoals in de Schriften staat, 5 en dat hij is verschenen aan Kefas en vervolgens aan de twaalf leerlingen. 6 Daarna is hij verschenen aan meer dan vijfhonderd broeders en zusters tegelijk, van wie er enkelen gestorven zijn, maar de meesten nu nog leven. 7 Vervolgens is hij aan Jakobus verschenen en daarna aan alle apostelen. 8 Pas op het laatst is hij ook aan mij verschenen, aan het misbaksel dat ik was.

(Waarom zou Paulus zo negatief over zichzelf doen als hij hier een mythologische Jezus aan het verzinnen is? Het is hier op aarde nog niet super, maar waarom jezelf zo afkraken?)

De meeste mensen, die Jezus gezien hebben, leven nog! De mensen hebben de opgestane Jezus gezien, en leven nu nog. Als Paulus hier over een mythische Jezus spreekt, dan kan er nu heel simpel iemand opstaan en zeggen dat het niet klopt. Als ze Paulus gaan vragen wie dat dan zijn, dan valt hij door de mand.

Avondmaal tijdens nacht van uitlevering
1 Kor 11:23-26 Want wat ik heb ontvangen en aan u heb doorgegeven, gaat terug op de Heer zelf. In de nacht waarin de Heer Jezus werd uitgeleverd nam hij een brood, 24 sprak het dankgebed uit, brak het brood en zei: ‘Dit is mijn lichaam voor jullie.’ Doe dit, telkens opnieuw, om mij te gedenken.’ 25 Zo nam hij na de maaltijd ook de beker, en hij zei: ‘Deze beker is het nieuwe verbond dat door mijn bloed gesloten wordt. Doe dit, telkens als jullie hieruit drinken, om mij te gedenken.’ 26 Dus altijd wanneer u dit brood eet en uit de beker drinkt, verkondigt u de dood van de Heer, totdat hij komt.

Hier wordt aan de instelling van het avondmaal gerefereerd. Dit gebeurd blijkbaar in de nacht dat Jezus werd uitgeleverd.

1 Tess 2:14-15: Het is u vergaan, broeders en zusters, als Gods gemeenten in Judea die Christus Jezus toebehoren. U hebt even zwaar onder uw stadsgenoten geleden als zij onder de Joden. 15 Die hebben de Heer Jezus en de profeten gedood en ons tot het uiterste vervolgd.

Conclusie:
Jezus was dus een mens van vlees en bloed, geboren uit een vrouw. Hij heeft het avondmaal ingesteld, heeft het zwaar te verduren gehad onder de Joden en is door hun gedood. Hoe dan? Hij is aan een kruis gehangen, een paal. Op de derde dag is hij echter opgewekt en gezien door vele getuigen, waarvan de meeste nog leven.


Dit zijn allemaal zaken die we in de visie van Doherty symbolisch moeten gaan lezen. Zoveel vlieg- en kunstwerk gaat me echt te ver.

Maar waarom staat er niet meer in over Jezus?
- De brieven zijn gericht aan christelijke gemeenten. Die waren al gesticht. Ze hebben gehoord van het leven van Jezus, en nu moet duidelijk worden wat de betekenis is van die mens. Dat is het centrale thema van Paulus' brieven. Wat heeft dit sterven en opstaan van Jezus voor ons te betekenen? Daarbij komen heel veel termen voor waarin Jezus als een hemels figuur wordt voorgesteld. Dat is ook niet verrassend, want (zoals we uit latere geschriften leren) is Jezus ten hemel gevaren.

- Verder werd Jezus' wederkomst verwacht. Men leefde in een cultuur waarin men vooral gewezen was op mondelinge overleveringen. De gebeurtenissen van Jezus’ leven waren mondeling overgeleverd. Die hoefden niet per se vastgelegd te worden, want hij zou spoedig weer terugkomen.

De visie van Doherty
In de nieuwe (inmiddels alweer wat oudere) theorie van Doherty is Jezus helemaal geen mens geweest. Paulus zou slechts refereren aan een Jezus die een soort God is.

- Allereerst moeten dus alle referenties naar 'mens', 'geboren uit een vrouw', 'uit het geslacht van David' op een symbolische manier worden uitgelegd. Dat lijkt me echt een onmogelijke opgave.

- Vervolgens moet je de evangeliën nogal laat gaan dateren. Omdat Handelingen is geschreven na Lukas, moet dit dus nog later zijn geschreven. Doherty's argument start bij de zogenaamde afwezigheid van gegevens over Jezus leven. Hij creëert echter net zo goed weer nieuwe afwezigheden. Waarom eindigt het boek Handelingen zo abrupt? Er wordt uitgebreid over Paulus geschreven, maar het verhaal wordt niet netjes afgemaakt. Volgens de datering van Doherty moet Paulus al decennia lang dood zijn, dus moet inmiddels bekend zijn wat er met hem is gebeurd. Dit wordt echter niet genoteerd.

- Waarom zouden mensen hun leven opofferen voor het geloof in een hemels figuur? Het gaat hier niet om een overlevering, maar om iets waar, volgens Doherty, de apostelen zelf allerlei dingen over hebben verzonnen. Ze geloven heilig in de dood en opstanding van Jezus. Dood of niet, hun statement staat, en ze nemen het niet terug.

Conclusie
Doherty's verhaal is grotendeels gebaseerd op een 'argument from silence'. Paulus zou te weinig weten van de historische Jezus. Mijns inziens valt die stilte best mee. De hele essentie van het christendom staat er in. Hij komt met een radicaal andere visie, maar betaalt daar wel voor. Alles wat Paulus wel over Jezus zegt moet ineens symbolisch gelezen worden. Dus waar we eerst goed uit de weg kunnen met de teksten die we hebben, creëren we een theorie waarbij we het 'argument from silence' gedeeltelijk hebben opgelost, maar waarbij we allerlei zaken van Paulus moeten gaan verdraaien.

(Het kost nogal wat tijd om al die dingen te lezen en er op te reageren. Omdat ik weinig vruchten zie van deze puzzel, denk ik niet dat ik nog uitgebreid ga doorlezen. Ik zie dat op veel punten meer uitleg beschikbaar is, maar ga hier niet aan beginnen. Ik heb uit de 3 belangrijkste stukken te weinig kunnen halen wat me motiveert om er verder in te duiken.)

[Socratoteles]

Ik heb de drie centrale hoofdstukken dan toch maar gelezen. Voornamelijk omdat het hier zo serieus wordt genomen

Het is duidelijk dat je de mogelijkheid zelf geen moment serieus hebt genomen:

Je schrijft de auteur ideologische motieven toe:

De schrijver wil betogen dat Jezus niet echt een mens is geweest hier op aarde.

Je beweert dat de gronden waarop zijn conlusie berust, uit de duim zijn gezogen om zijn conclusie te ondersteunen, iets wat een wetenschapper absoluut niet kan maken:

In Paulus brieven wordt niet veel genoemd wat wijst op een Jezus die hier op aarde rondliep, volgens Doherty. De evangeliën hebben een overvloed aan gegevens, maar die zijn van later tijden. Om deze visie aannemelijker te maken, dateert Doherty de evangeliën zo laat mogelijk.

Dan volgen een aantal bijbelteksten.

Dit zijn allemaal zaken die we in de visie van Doherty symbolisch moeten gaan lezen. Zoveel vlieg- en kunstwerk gaat me echt te ver.

Doherty gaat wel even iets verder dan zijn Nieuwe Bijbelvertaling erbij pakken en roepen dat we alles symbolisch moeten gaan lezen. In werkelijkheid zegt hij dat zijn verklaring niet alleen meer teksten verklaart, maar de teksten ook beter verklaart en zonder de ad hoc aannames die jij nodig hebt.

Doherty's verhaal is grotendeels gebaseerd op een 'argument from silence'.

Onjuist. Het is gebaseert op een 'better explanation', dat is juist de kracht van zijn verhaal. Aan die 'better explanation' ben jij echter niet toegekomen, omdat je bij voorbaat al beslist dat het niets anders dan kunst- en vliegwerk kan zijn.

Omdat ik weinig vruchten zie van deze puzzel, denk ik niet dat ik nog uitgebreid ga doorlezen

Dat dacht ik al.

[Socratoteles]

Om er toch een paar argumenten uit te plukken:

Bleef het bij zijn dood?
1 Kor 15: 3-8 Het belangrijkste dat ik u heb doorgegeven, heb ik op mijn beurt ook weer ontvangen: dat Christus voor onze zonden is gestorven, zoals in de Schriften staat

Paulus refereert hier als bewijsvoering naar de Schriften, niet naar historische gebeurtenissen.

dat hij is begraven en op de derde dag is opgewekt, zoals in de Schriften staat

Opnieuw: alle informatie van Paulus komt uit de Schriften.

en dat hij is verschenen aan Kefas en vervolgens aan de twaalf leerlingen. 6 Daarna is hij verschenen aan meer dan vijfhonderd broeders en zusters tegelijk, van wie er enkelen gestorven zijn, maar de meesten nu nog leven. 7 Vervolgens is hij aan Jakobus verschenen en daarna aan alle apostelen. 8 Pas op het laatst is hij ook aan mij verschenen

Paulus heeft het over 'verschijningen'. Als een werkelijk bestaand persoon bij je op bezoek komt, dan spreek je daar niet over in zulke bewoordingen. 'Jan is vandaag aan mij verschenen', dat is onzin. De formulering doet meer denken aan een soort van visioen. Van Paulus weten we trouwens inderdaad dat hij de Christus alleen in een visioen heeft gezien, en hij geeft niet aan dat het voor bijvoorbeeld die vijfhonderd anders was.

aan het misbaksel dat ik was.

(Waarom zou Paulus zo negatief over zichzelf doen als hij hier een mythologische Jezus aan het verzinnen is? Het is hier op aarde nog niet super, maar waarom jezelf zo afkraken?)

Omdat Paulus niet zo'n gezond zelfbeeld had? Ik ken wel meer mensen die zichzelf telkens afkraken, maar de relevantie in deze discussie begrijp ik niet.

1 Kor 11:23-26 Want wat ik heb ontvangen en aan u heb doorgegeven, gaat terug op de Heer zelf.

Hier is krom vertaalt. Beter is de vertaling: 'Want ik heb van de Heere ontvangen, hetgeen ik ook u overgegeven heb'. Hij suggereert een persoonlijke openbaring, geen informatie van ooggetuigen.

Dus altijd wanneer u dit brood eet en uit de beker drinkt, verkondigt u de dood van de Heer, totdat hij komt.

Totdat hij komt, niet 'totdat hij wederkomt'.

1 Tess 2:14-15: Het is u vergaan, broeders en zusters, als Gods gemeenten in Judea die Christus Jezus toebehoren. U hebt even zwaar onder uw stadsgenoten geleden als zij onder de Joden. 15 Die hebben de Heer Jezus en de profeten gedood en ons tot het uiterste vervolgd.

Waarom houd je hier op met quoten? Het gaat als volgt verder:

Die [de joden] hebben de Heer Jezus en de profeten gedood en ons tot het uiterste vervolgd. Ze mishagen God en zijn alle mensen vijandig gezind,

Hoe waarschijnlijk is het dat Paulus (zelf een jood) opeens met zulke antisemitische uitspraken zou komen? En het gaat verder:

omdat ze ons beletten andere volken bekend te maken hoe ze kunnen worden gered. De maat van hun zonden raakt nu vol, en Gods veroordeling is ten volle over hen gekomen

Mede vanwege deze verwijzing naar de verwoesting van Jeruzalem, beschouwt men dit gedeelte als later toegevoegd.

[lanier]

6 Daarna is hij verschenen aan meer dan vijfhonderd broeders en zusters tegelijk

Hier wil ik het volgende aan toevoegen:

Mattheüs 4:
23 Hij trok rond in heel Galilea; hij gaf er onderricht in de synagogen, verkondigde het goede nieuws van het koninkrijk en genas iedere ziekte en elke kwaal onder het volk. 24 Het nieuws over hem verspreidde zich in heel Syrië. Allen die ergens aan leden en die gekweld werden door een ziekte of door pijn, en ook bezetenen en maanzieken en verlamden werden bij hem gebracht, en hij genas hen. 25 En grote groepen mensen volgden hem, uit Galilea en Dekapolis, uit Jeruzalem en Judea en uit het gebied aan de overkant van de Jordaan.

En daarna volgt de bergrede voor een mensenmassa.


Waarom heeft niemand buiten de bijbel over Jezus geschreven? Iemand met zulke gaven (genas iedere ziekte en kwaal) moet opvallen in het grote gebied waar hij kwam. Toch is er geen enkele geschiedschrijver die over hem schrijft, ook niet van 'horen zeggen'. Dat is op z'n minst erg merkwaardig te noemen.

[lanier]

Bedankt Rereformed voor je bijdrage.
Ik moet het even een keertje rustig op m'n gemak doorlezen.
Misschien dat ik het boek zelf nog ga aanschaffen.

[Rereformed]

Ik heb de drie centrale hoofdstukken dan toch maar gelezen. Voornamelijk omdat het hier zo serieus wordt genomen. Hier dan een reactie.

Niet inhoudelijk
Allereerst iets niet-inhoudelijks. Wat meteen opvalt is dat de website er niet uit ziet. Dat mag natuurlijk, het gaat om de inhoud.

Doherty heeft een boek geschreven waar het in bijna 400 bladzijden neergezet wordt.

Op Wikipedia staat ook bijna niks. Er blijkt ook niet gepubliceerd te zijn in serieuze journals . Iemand in American Atheist is er enthousiast over, maar dat mag niet verrassend heten. Maar een andere criticus van Jezus, G.A. Wells, blijkt het ook al niet met hem eens te zijn. Volgens hem geloofden de eerste christenen wel degelijk dat Jezus echt geleefd heeft.

Dat amerikaanse fundamentalisten, of for that matter, vrijwel alle theologen die hun brood moeten verdienen met een verhaal over Jezus , Doherty op alle mogelijke manieren moeten tegenspreken moge ook niet verrassend heten. Waar het om gaat is de argumenten aan beide kanten. De rest doet niet ter zake.

Ondanks dat het boek al bijna 10 jaar uit is, is de respons dus blijkbaar niet zo enthousiast als de topic-opener hier op Freethinker verwachtte. Als de publicaties er wel zijn, dan houd ik me uiteraard aanbevolen.

Die publicatie over het enthousiaste onthaal van Doherty bij een theoloog in het nederlands is er, en wel dit topic en mijn analyse van Doherty.
In dit topic kun je in de opmerking van een andere theoloog, op dit forum onder de naam Theoloog, bovendien een goede illustratie zien van het effect van Doherty's argumenten. Hij werd er na kennis making meteen door overtuigd, hoewel hij tevoren overtuigd was dat de persoon van Jezus geen mythe kon zijn. Mensen die Theoloog van dit forum kennen, kennen hem als zeer scherp en kritisch denker, buitengewoon sceptisch wat betreft welke theorie dan ook, en niet gemakkelijk te overreden persoon.

Overigens, ik merk net op dat Dan Barker inmiddels ook zijn Doherty gelezen heeft en achter hem staat. http://www.youtube.com/watch?v=XKdpicVN ... re=related Via Youtube kun je ook opmerken dat "Jesus myth" wel 1860 filmpjes oplevert waarin deze zaak bestreden wordt ofwel naar voren wordt gebracht. Het is dus -in tegenstelling tot wat je zegt- juist een hot item, en let op mijn woorden: deze zaak zal zich uitbreiden tot hét argument waar straks alles om zal gaan.

Verwerping traditionele visie
De schrijver wil betogen dat Jezus niet echt een mens is geweest hier op aarde....Om een nieuwe visie te laten landen, moet er natuurlijk een reden zijn om de oude te verwerpen. Een belangrijk argument is de afwezigheid van data over de historische Jezus in de vroeg-christelijke bronnen. In Paulus brieven wordt niet veel genoemd wat wijst op een Jezus die hier op aarde rondliep, volgens Doherty.

Lees Doherty beter. Niet alleen Paulus, maar in het gehele NT van Romeinen tot aan Openbaring + in het evangelie van Thomas + in andere vroegchristelijke geschriften + in vele christelijke apologeten uit de tweede eeuw is de historische Jezus van Nazaret afwezig, en niet 'een beetje' maar totaal.

De evangeliën hebben een overvloed aan gegevens, maar die zijn van later tijden. Om deze visie aannemelijker te maken, dateert Doherty de evangeliën zo laat mogelijk.

Je hebt blijkbaar niet mijn recente bijdragen (waar ik me overigens dagenlang voor uitsloof) gelezen waarin ik weergeef wat Doherty zegt over de oeroude bron (genaamd Q) waar Lukas en Mattheus gebruik van hebben gemaakt: ook in deze bron is geen historische Jezus te bekennen.

Op die manier ontstaat er een mogelijkheid dat de schrijvers van de evangeliën van alles konden zeggen over Jezus, zonder dat hij tegengesproken werd. Hiertoe wordt het oudste evangelie (Markus) rond het jaar 90 geplaatst.

Het maakt voor de stellingnames van Doherty niet uit of je Markus omstreeks 65-70 neerzet of op 90. Het is een bijzaak van geen enkel belang.

Het boek Handelingen kan hierdoor zelfs een stuk in de tweede eeuw worden geplaatst. Dit is natuurlijk belangrijk, omdat Paulus hier ook uitgebreid in wordt genoemd.

Op Handelingen kom ik later in mijn bespreking van Doherty nog terug. Dat Handelingen een opgemaakt verhaal is is uiteraard een belangrijke scharnier in de theorie. Indien het boek betrouwbare geschiedenis weergeeft en vroeg geschreven is heb je een punt. Deze zaak moet alweer op argumenten voor en tegen gewogen worden.

Wat zegt Paulus over Jezus in zijn oudste brieven? (1 Tessalonisensen, 1 & 2 Korinthe, Philippenzen, Galaten, Romeinen) Van deze brieven wordt erkend dat ze in de jaren ’50 zijn geschreven. Daarom gebruik ik deze hier.
Dit zijn allemaal zaken die we in de visie van Doherty symbolisch moeten gaan lezen. Zoveel vlieg- en kunstwerk gaat me echt te ver.

Vrijwel alle door jouw aangehaalde passages worden door Doherty behandeld en uitgelegd. Doe je huiswerk eerst.

Voorts: indien je ze niet kan zien als manieren van spreken zoals men dat in mysteriegodsdiensten doet, moet jij op jouw beurt verklaren hoe de mensen die geloofden in Adonis, Demeter, Apollo, Mithras, Dionysos enz over díe goden hele verhalen konden vertellen in een aardse context. Vertel ook je gronden waarop je de uitgebreide geschiedschrijving over Apollonius niet serieus neemt.

Maar waarom staat er niet meer in over Jezus?
- De brieven zijn gericht aan christelijke gemeenten. Die waren al gesticht. Ze hebben gehoord van het leven van Jezus, en nu moet duidelijk worden wat de betekenis is van die mens. Dat is het centrale thema van Paulus' brieven. Wat heeft dit sterven en opstaan van Jezus voor ons te betekenen? Daarbij komen heel veel termen voor waarin Jezus als een hemels figuur wordt voorgesteld. Dat is ook niet verrassend, want (zoals we uit latere geschriften leren) is Jezus ten hemel gevaren.

Dit gaat niet op voor vele passages waar de verwijzing naar de historische Jezus absoluut zou moeten staan, maar toch achterwege blijft, zoals wanneer men spreekt over ethiek, maar niet de woorden van Jezus erbij haalt, zie bijvoorbeeld mijn posting over Jacobus, nota bene de broer van Jezus die totaal niets over hem te schrijven heeft.

Het zou juist omgekeerd moeten zijn: aangezien de discipelen Jezus jarenlang hadden meegemaakt, en volgens de schrijver van het Johannesevangelie de wereld te klein zou zijn om alles te vertellen wat Jezus gedaan en gezegd heeft (!) zouden al die brieven juist veel meer dingen moeten vertellen over Jezus dan die wij kennen uit de summiere opsomming van een paar gebeurtenissen en een paar uitspraken in de evangeliën. Ze zouden ons moeten overstromen met wetenswaardigheden over de historische Jezus.

- Verder werd Jezus' wederkomst verwacht. Men leefde in een cultuur waarin men vooral gewezen was op mondelinge overleveringen. De gebeurtenissen van Jezus’ leven waren mondeling overgeleverd. Die hoefden niet per se vastgelegd te worden, want hij zou spoedig weer terugkomen.

Wat je hier oplepelt over een cultuur van mondelinge overleveringen is eenvoudig niet waar. De eerste eeuw was een eeuw van ongekende literaire bezigheid. Het beste bewijs is nota bene de straatarme Paulus zelf die om de haverklap een brief hier en daar naartoe verzendt. Schrijven was doodgewoon en geen dure zaak.

Indien het christelijk geloof werkelijk teruggaat op een historische Jezus, een unieke verschijning, dan zou er vanaf het prille begin van zijn optreden eindeloos over geschreven zijn. Dan zou hij ook zelf iets opgeschreven hebben (hij kon tenslotte ook lezen volgens de verhalen). Dan zou iedere evangelist erover iets op schrift meehebben om de zaken precies zo uit de doeken te doen zoals ze geschiedden en zoals Jezus ze uitsprak. Dan zou iedere apostel al tenminste een jaar na de hemelvaart van Jezus een evangelie hebben gedicteerd en op schrift hebben laten stellen.

Wil je beweren dat de spoedige wederkomst het opschrijven van zaken zou beletten zoveel te erger: dan moet je alle evangelies nog later dateren dan moderne theologen het doen, want zelfs in de tijd van 2 Petrus moest men er nog in geloven dat hij 'spoedig' wederkomt. Dat is overigens zeer wel mogelijk. De vier evangeliën die we nu kennen worden pas voor het eerst genoemd omstreekt 180-190!

De alleroudste overleveringen waren uiteraard mondeling. Uiteindelijk zijn die allereerste overleveringen het eerst opgeschreven in de vorm die men nu het Q-document noemt en in een nog oudere vorm in het gedeelte van het evangelie van Thomas dat met Q overeenkomt. Ik verwijs je alweer naar mijn vorige bijdragen waarin ik het over Q gehad heb: er is in de oudste geschreven bron geen link met een historische Jezus.

De visie van Doherty
In de theorie van Doherty is Jezus helemaal geen mens geweest. Paulus zou slechts refereren aan een Jezus die een soort God is.

- Allereerst moeten dus alle referenties naar 'mens', 'geboren uit een vrouw', 'uit het geslacht van David' op een symbolische manier worden uitgelegd. Dat lijkt me echt een onmogelijke opgave.

Dat is het helemaal niet. Dat is juist een uitdaging die Doherty aanneemt en die hij zo geweldig goed uit de doeken doet. Maar daarvoor moet je hem natuurlijk wel gaan lezen.

-Omdat Handelingen is geschreven na Lukas, moet dit dus nog later zijn geschreven. Doherty's argument start bij de zogenaamde afwezigheid van gegevens over Jezus leven. Hij creëert echter net zo goed weer nieuwe afwezigheden. Waarom eindigt het boek Handelingen zo abrupt? Er wordt uitgebreid over Paulus geschreven, maar het verhaal wordt niet netjes afgemaakt. Volgens de datering van Doherty moet Paulus al decennia lang dood zijn, dus moet inmiddels bekend zijn wat er met hem is gebeurd. Dit wordt echter niet genoteerd.

Doherty schrijft over Handelingen in zijn boek.
Ik kom er later uitgebreid op terug.

Ten eerste moet je je bedenken dat pas Irenaeus (Tegen de Ketterijen) in het jaar 175 de eerste melding maakt dat er een boek Handelingen bestaat! Justinus Martelaar, 25 jaar eerder, kent het boek helemaal niet, noch welke christelijke schrijver voor Irenaeus dan ook.

- Waarom zouden mensen hun leven opofferen voor het geloof in een hemels figuur?

Vraag dat maar aan moslims die vliegtuigen ramden in WTC.
Of vraag het aan alle christenen die op de brandstapel zijn verbrand vanwege een verhaal van horen zeggen waarin ze wilden geloven.
Er is geen gekke zaak op aarde of je kunt er mensen voor winnen.

Het gaat hier niet om een overlevering, maar om iets waar, volgens Doherty, de apostelen zelf allerlei dingen over hebben verzonnen.

Nee, nee, nee! Paulus verzint niets, hij liegt niet, hij heeft alles geopenbaard gekregen. Het is precies wat alle christenen tegenwoordig ook altijd als laatste argument aanbrengen: "Ik heb Jezus (of God) ervaren, ik weet dat het waar is". De ervaring die ze hebben is iets waarvoor ze in het OT telkens 'bewijzen' vinden.

Ze geloven heilig in de dood en opstanding van Jezus. Dood of niet, hun statement staat, en ze nemen het niet terug.

Precies, en religieus fanatisme is de allergewoonste zaak van de wereld. Je vindt het overal en in alle verpakkingen. Het heeft niets te maken met waar zijn of niet. Dit is de grote tragiek van ons menszijn: ons volkomen uit te leveren aan irrationele zaken, ons voor de gek houden met 'goddelijke ervaringen'.

Conclusie
Doherty's verhaal is grotendeels gebaseerd op een 'argument from silence'. Paulus zou te weinig weten van de historische Jezus. Mijns inziens valt die stilte best mee.

Valt dat best wel mee? Dan moet je er maar eens op studeren of dat zo is! Om je te helpen zal ik het verhaaltje vertalen dat Doherty schrijft in een appendix. Een kostelijk opgemaakt verhaaltje dat alles duidelijk maakt; een denkbeeldig gesprek tussen de Paulus zoals die ons wordt voorgesteld in het traditionele christendom (prediker van een historische Jezus), en een pasbekeerde Griek die zaken aan hem vraagt. Op alle vragen die de Griek stelt mag jij een tekst van Paulus aangeven in zijn brieven waar hij die beantwoordt. Zo niet, dan moet je het maar doen met de antwoorden die Doherty Paulus laat geven.

Demetrios (gastheer van een mooi huis waar Paulus op bezoek is):
Wel, Paulus, vertel ons eens wat meer over Jezus de Redder. Ik heb een gerucht gehoord dat hij hele volksmenigten over het Koninkrijk van God onderwees, en dat hij Zaligsprekingen uitsprak.

Paulus: Ja, die geruchten heb ik ook gehoord. Ik zou er niets meer over kunnen vertellen. Ik ben er niet bekend mee met wat hij onderwees.

Demetrios:
O, maar je hebt toch een missie naar de heidenen gekregen, nietwaar? Had Jezus dus een paar heidense volgelingen die hij accepteerde en uitzond als predikers? Ik zou het wel prettig vinden als hij zo ruimdenkend was.

Paulus:
Hmm, mogelijk. Ik zou het niet weten, ik heb er geen informatie over.

Hermes:
Paulus, je hebt ons tekenen en wonderen laten zien, waardoor we weten dat God echt door jou spreekt. Ik heb gehoord dat Jezus zelf ook hele grote wonderen deed, zelfs wonderen die de natuur geboden, en dat hij duizenden voedde met een paar broden. Ik heb een vriend die daarover gehoord heeft.

Paulus (schraapt zijn keel):
O, ik houd me niet zo bezig met dat soort zaken. Daar moeten jullie je ook maar niet zo bezig mee houden. Dat is allemaal maar bijzaak, daar gaat het niet om. Je hoeft daar niets over te weten, het gaat om de opgestane Zoon van God waar je in moet geloven.

Junias:
Toen ik hoorde dat je hier zou komen beloofde ik mijn moeder dat ik je zou vragen om een boze demon uit haar te drijven die haar ziek maakt. Ik heb namelijk gehoord dat Jezus dat voornamelijk deed, en vele mensen beter maakte.

Herodian (in de rede vallend met opwinding):
O, de demonen! Die zijn vreselijk aktief in mijn huis. Mijn broer heeft een vreemde koorts gekregen, en vorige week begaf het dak van onze werkplaats het, hoewel er niets aan mankeerde!

Paulus (maakt rustgevend gebaar):
Ongetwijfeld worden wij omringd door allerlei boze machten. Maar vrienden, wij moeten enkel vertrouwen op God. God zal ons van demonen bevrijden. Wat de verhalen betreft dat Jezus demonen uitdreef, wellicht zijn ze waar, maar ja, dat soort verhalen gaat zoals jullie weten rond over iedere charismatische persoon. We moeten dus niet zoveel belang hieraan hechten. Het gaat om ons geloof in de opgestane Zoon van God.

Olympas:
Paulus, je hebt ons verteld dat het einde van de wereld nabij is, en daar kijk ik erg naar uit. Deze wereld is zo verdrietig en slecht. Maar ik ben wel heel bang voor wat er allemaal gaat gebeuren. Heeft Jezus iets verteld aan zijn discipelen over deze dingen, wat er allemaal gaat gebeuren?

Paulus (een beetje opgelaten):
Wie weet! Maar men kan echt niet afgaan op wat die zogenaamde 'mannen van status in Jeruzalem' allemaal beweren. Het zijn tenslotte vissers. En zoals ik je al gezegd heb heb ik al mijn informatie direct van Jezus Christus zelf via openbaring.

Agrippa (een jood):
Sommige van mijn joodse vrienden hebben van jouw prediking gehoord. Maar toen ik ze wilde uitnodigen zeiden ze dat ze niet mee konden gaan omdat ze niet hun wet konden breken en met de heidenen aan tafel zitten. Hoe keek Jezus aan tegen deze zaak? Volgde hij strikt de joodse wetten of at hij met de onreinen.

Paulus (krijgt er een beetje genoeg van):
Geen idee.

Chrispus (kijkt een beetje beduust):
Ik heb ook een joodse vriend die een volgeling is van Christus. Maar volgens hem moet een heidenchristen zich ook laten besnijden (alle grieken kijken opeens met verschrikte ogen) - én ze moeten ieder aspect van de eeuwige joodse wet navolgen om volwaardig volgeling te zijn in het geloof in Christus. Klopt dat? Was Jezus dat van mening?

Paulus:
Vrienden, vrienden toch! Waarom toch al deze overbodige vragen? Wat doet het ertoe wat Jezus hier of daar over gezegd heeft. Ik heb jullie verteld wat belangrijk is: het lijden van Christus, zijn dood en zijn geweldige opstanding. Dát zijn de dingen die ons redding schenken!

Demetrios (snel, omdat hij opmerkt dat sommige aanwezigen zich ongemakkelijk beginnen te voelen):
Ja, vrienden, het lijden van onze Heer is echt waar we ons op moeten concentreren. Hij onderging een vreselijk lot. Maar vertel ons er eens wat meer over, Paulus. Werd hij gegeseld, werd hij gemarteld voordat men hem kruisigde?

Paulus (schouderophalend):
Wel, ik neem aan dat de romeinen hem geselde, dat doen ze met iedereen voor de kruisiging.

Gaius (kwaad op romeinen):
Ja, en ze breken de benen van de veroordeelden om hem nog meer pijn te geven. Hebben ze dat ook met Jezus gedaan?

Paulus:
Dat weet ik niet, ik was er niet bij.

Archippus:
Vertel eens wat Christus zei toen ze hem ophingen. Ook nu moeten veel gelovigen oppassen niet in handen van de authoriteiten te vallen en hun haat te moeten ondergaan. Als het me ooit overkomt wil ik me precies zo gedragen als Jezus.
Sprak Jezus? Hield hij het vol? Veroordeelde hij zijn rechters? Vergaf hij ze voor wat ze deden?

Paulus (kortaf):
Ik heb het ze niet gevraagd. Maar ik kan je wel zeggen wat de Heer onlangs aan mij heeft geopenbaard....

Julia:
O, wat ben ik jaloers op jou! Jij hebt het allemaal gezien! Bent in Jeruzalem geweest en kon staan op de plek waar Jezus gekruisigd werd. Ik zou er huiveringen van krijgen als ik dat ooit mocht zien. Het lijkt me zo indringend. Je moet daar zijn aanwezigheid heel diep hebben gevoeld. Heeft hij het toen aan je geopenbaard?

Paulus:
Mijn beste Julia, ik ben nooit op Golgota wezen kijken. Ik had maar weinig tijd en moest op zoek naar Jacobus en Petrus. Ach, het is niets meer dan een onooglijk heuveltje.

Persis:
Maar de graftombe. Ben je daar ook niet bij langs geweest? Zijn daar nog steeds tekenen van de opstanding? Komen de christenen daar allemaal bijeen om dagelijks te bidden?

Paulus (zijn handen omhoog gooiend):
Ik zou je er niets over kunnen zeggen. Maar een graf is een graf, ze zien er allemaal gelijk uit. waarom zou je je druk maken om zulke details die er niet toe doen. Waar het om gaat is de eeuwige waarde van deze gebeurtenissen.

Demetrios (opmerkend dat sommige gasten inmiddels zijn weggeslopen):
Wel beste mensen. We zijn het er allemaal over eens dat het geweldig is geweest Paulus hier bij ons op bezoek te hebben. We danken hem voor al het licht dat hij op het onderwerp Jezus Christus heeft laten schijnen. Laten we ons nu begeven naar het atrium voor een aperatiefje. Onze gast zal nu wel moe zijn.

De hele essentie van het christendom staat er in.

Jaja.

Hij komt met een radicaal andere visie, maar betaalt daar wel voor. Alles wat Paulus wel over Jezus zegt moet ineens symbolisch gelezen worden.

Maar dat is toch echt de boodschap van Paulus hoor. Als hij wou dat we iets over de historische Jezus te weten zouden moeten komen had hij toch echt iets erover moeten vertellen!

Dus waar we eerst goed uit de weg kunnen met de teksten die we hebben, creëren we een theorie waarbij we het 'argument from silence' gedeeltelijk hebben opgelost, maar waarbij we allerlei zaken van Paulus moeten gaan verdraaien.

Precies omgekeerd, mijn beste. De verdraaiingen zijn allemaal te vinden aan christelijke kant.

(Het kost nogal wat tijd om al die dingen te lezen en er op te reageren.

Niet zoveel tijd als het kost voor mij. Blijkbaar eis ik meer van mezelf.

Omdat ik weinig vruchten zie van deze puzzel, denk ik niet dat ik nog uitgebreid ga doorlezen.

Deze zaken zijn ook bestemd voor mensen die zich wel willen inspannen in het leven wanneer het om belangrijke dingen gaat.
Maar toch bedank ik je voor je bijdrage. Een bijdrage die de theorie probeert te torpederen is een geweldig middel om uit de doeken te doen hoe sterk de theorie juist is en geeft iedere lezer de beste gelegenheid om het één tegen het ander af te wegen. Je bijdrage heeft mij weer flink aan het werk gezet en zo komt er precies uit wat ik eruit wil hebben: de meest diepgaande behandeling van dit wat mij betreft belangrijkste onderwerp aangaande het christelijk geloof in de nederlandse taal op het internet, iets waar ik later in gesprek met anderen altijd naar kan verwijzen zonder opnieuw en opnieuw deze berg werk te moeten verrichten.

Ik zie dat op veel punten meer uitleg beschikbaar is, maar ga hier niet aan beginnen. Ik heb uit de 3 belangrijkste stukken te weinig kunnen halen wat me motiveert om er verder in te duiken.)

Ik heb daarentegen een heleboel motivatie gekregen om er mee door te gaan nadat ik deze reaktie van jou kreeg. Maar ja, ik neem het christelijk geloof dan ook heel serieus.