Meesterbreinen Daniel C Dennett
Moderator: Moderators
-
tsjok45
Meesterbreinen Daniel C Dennett
'Voorgeprogrammeerde robots zijn we,meer niet ‘
Van mijn vier helden Gary Lynch, Richard Dawkins, Daniel C. Dennett en Oliver Sacks is de Amerikaanse bewustzijnsfilosoof Dennett (59) de meest duistere, de 'moeilijkste', maar wellicht ook de geniaalste denker .
'De enige die de theorieen van Dennett volkomen begrijpt, is Dennett zelf,' vertrouwde Oliver Sacks mij in een opwelling van nederigheid toe. En bij Wim Kayzer vroeg Sacks zich af 'of iemand als Daniel Dennett nu kinderen had, of een hond'
Dennett (hoofdwerk: 'Consciousness Explained', in het Nederlands 'Het bewustzijn verklaard') blijkt een no nonsense-mens. In twee, drie korte e-mails wordt het interview geregeld.
Afspraak is het Centre national de la recherche scientifique in Parijs, waar Dennett de Prix Jean-Nicod in ontvangst neemt en er gedurende acht dagen een reeks lezingen over zijn theorie van het bewustzijn geeft
Op een druilerige dinsdagmiddag neem ik de metro, stap uit inhet station Auteuil en loop door de rue Michel-Ange naar de ge-bouwen van het CNRS. Ik ben een kwartier te laat: als ik het halfverduisterde auditorium binnensluip, is de lezing al begonnen.
Vooraan staat een bijna twee meter lange, van een baard en bril voorziene Amerikaan, met naast zich een tafeltje en een laptop. In de zaal zit een dertigtal dames en heren: de fine fleure van 'denkend' Parijs. Met monotone stem dreunt Dennett zijn theorie af, en illustreert het uitgesprokene af en toe met nogal schraal aandoende zwart-witbeelden in PowerPoint. Onder-werp: de heterofenomenologie\ Dennett doceert in het Engels.
Het publiek veinst aandacht maar is er niet echt bij.
Als de prof er al na drie kwartier mee ophoudt, golft een zucht van opluchting door de zaal
Twee uur later neemt Dennett mij mee naar zijn hotel: een door de universiteit ter beschikking ge-stelde studio in de rue Suger. Een beetje klagerig toont hij mij de gammele sofa, de lege koelkast en de armtierige keuken.
Hij wil perse dat ik een foto van hem neem -
"Kwestie van aan mijn vrouw te laten zien in wat voor fantastische omstandigheden ik hier gehuisvest ben. Anders denkt ze dat ik in gay Paris de bloemetjes buitenzet.'
TerwijI ik een cassette in de bandopnemer stop, hebben we het nog even over de lezing van daarnet.
'Achja,' zucht Dennett 'ik kon voelen dat ze er niets van begrepen. Alsof hun filosofie bij Descartes is blijven stilstaan.'
Dennett verontschuldigt zich voor het feit dat hij mij niets kan aanbieden en staat erop dat ik in de fauteuil plaatsneem. Zelf gaat hij met zijn enorme gestalte op een kleine keukentaboeret zitten. Pas twee uur later zal hij weer op-staan. Voorwaar! Voor de wetenschap moet je lijden
HUMO
U bent naar het schijnt een vrij behoorlijk amateurgoochelaar
DANIEL C. DENNETT « Ik ben niet meer echt goed: ik heb al drie jaar niet meer geoefend (Iaht). Maar ik weet er wel veel meer van af dan de meeste van mijn academische collega's.
Enkele grote goochelaars hebben mij het geheim van hun trucs verklapt. Vroeger trad ik weleens op voor de familie, maar dat doe ik allang niet meer. Mijn specialiteit is: trucs met speelkaarten.
HUMO Een goochelaar is boven alles een illusionist: hij buit de zwakheden van het brein uit.
DENNETT« Dat klopt Sommige goocheltrucs zijn al eeuwenoud:van vader op zoon doorgegeven zonder dat iemand achter het geheim kwam. Er ligt een berg interessant materiaal op psychologisch onderzoek te wachten. Ons brein en ons bewustzijn zitten vol met goocheltrucs: veel is gebaseerd op illusie."
HUMO U bent geboren in Libanon, uw vader was Amerikaans diplomaat. Wat voor soort schooljongen was u?
DENNETT«Ik heb maar vage herinneringen aan Libanon: ik was een jaar of drie toen mijn vader stierf. Na zijn dood is mijn moeder meteen weer naar de States getrokken. Op school hoorde ik bij de top, zonder echt te studeren. Ik hoefde mij niet in te spannen: het ging te gemakkelijk allemaal
»Ik was nogal een haantje de voorste, ik bruiste van het zeif-vertrouwen. In mijn vrije tijd was ik een verwoed knutselaar: alles wat mij in handen viel, haalde ik uit elkaar. Ik was altijd aan het schroeven of hameren. Ik wilde weten hoe iets gebouwd was.»
HUMO Was u gelovig ?
DENNETT «Mijn ouders waren agnostici, ik heb het geloof dus niet met de moedermelk binnengekregen. Maar ik was wel - zoals zoveel kinderen van atheisten -gefascineerd door het geloof. Op eigen houtje ging ik naar de zondagsschool om er naar de verhaaltjes uit de bijbel te luisteren. Tot in de high school bleef die fascinatie duren, in die mate dat mijn moeder bang werd dat ik een pilaarbijter zou worden (lacht).
Ik trok op met de Christian Scientists en nam deel aan hun zomerkampen. Ik las hun publicaties en bestookte hen de hele tijd met vragen. Want zelf geloofde ik niet: ik was vooral gefascineerd door waarom anderen geloofden.»
HUMO : Wat voor soort vragen stelde u uzelf in die jonge jaren?
DENNETT«Ik was nogal geobsedeerd door het solipsisme - het gevoel dat alleen ik –ipso factum - besta, en dat ik de anderen en de rest van de wereld fantaseer.
leder jaar opnieuw vertel ik mijn eerstejaarsstudenten over het solipsisme, en dan vraag ik hun wie als kind ooit hetzelfde heeft gedacht. Nou, bijna allemaal
»Ik stelde mezelf ook vragen over tijd en ruimte en het heelal
Is het verleden wel echt gebeurd? Zou je een machine kunnen bouwen om in de tijd te reizen? Wat ligt er buiten de grenzen van het heelal? Al dat soort sciencefictionachtige vragen die ieder verstandig kind zichzelf stelt
»Als jongen van een jaar of twaalf kreeg ik een boek dat je kon beschouwen als een algemene inleiding tot de modeme na-tuurwetenschappen. Daarin werd de relativiteitstheorie van Einstein op vrij eenvoudige wyze verklaard. Ik was gek op dat boek - ik heb het misschien wel twintig keer herlezen
»Mijn belangstelling voor de evolutietheorie van Charles Darwin dateert van mijn eerste jaar aan de universiteit.
Met enkele vrienden hadden wij 'Inherit The Wind' opgezet, een toneelstuk omtrent het fameuze 'Apenproces' dat in Tennessee, tegen de jonge biologieleraar John T. Scopes werd gevoerd.
Scopes had het gewaagd in zijn les de evolutietheorie van Darwin uit te leggen. De Amerikaanse creationisten - de lui die het bijbelse scheppingsverhaal letterlijk nemen en het bestaan van een gemeenschappelijke voorouder van mens en aap ontkennen -schreeuwden moord en brand en sleepten Scopes voor de rechtbank. Scopes werd veroordeeld en de evolutieleer van Darwin werd bij wet uit alle Amerikaanse schoolboeken geweerd
» Maar goed, vanaf de eerste kennismaking besefte ik de kracht en de schoonheid van Darwins idee. Het gaf mij een schok, niet alleen van bewondering maar ook van jaloersheid
Ik dacht: 'Waarom ben ik daar niet uit mezelf opgekomen!'
Die fascinatie is overigens gebleven (in 1995 heeft Dennett een schitterend boek over de evolutietheorie geschreven, 'Darwins gevaarlijke idee',
humo : Herinnert u zich nog de dag dat u de eerste steen legde van uw theorie over het bewustzijn?
DENNETT« 0 ja, die herinner ik mij nog perfect. Ik las de 'Meditationes' van de Franse filosoof Descartes, en toen ik het uit had, wist ik:
Descartes heeft het mis met zijn dualisme - zijn onderscheid tussen stof en geest, tussen de hersenen en hun bewust-zijnsinhoud.
Er bestaat niet zoiets als geestesspul. The mind is the brain - de geest is het brein; en ze zijn allebei van stof, van materie, van atomen en moleculen en aminozuren en noem maar op.
Het idee kwam als een blikseminslag. En ik besloot er de rest van mijn leven aan te wijden.»
humo Was het een intuftieve opstoot van inzicht ?
DENNETT« Ja. Ik herinner mij nog perfect de dag, ik weet nog waar ik zat - in Middletown, Connecticut - Descartes was een van de eerste teksten die we die herfst lazen. Ik weet nog in welke kamer ik zat, er stond een mooie lindeboom buiten - ik las Descartes en staarde door het raam naar die boom en ik dacht: 'Nee, Descartes heeft het niet door."
Geen hart
HUMO Descartes zegt: 'Ik denk. dus: ik besta.' Maar u zegt: 'Ik besta niet. Ik ben een robot.' Op dit ogenblik neem ik dus een interview van een robot af?
DENNETT« Ja, met dien verstande dat u ook een robot bent. Of juister: u, ik, wij allemaal, ook de dieren, ook de planten, wij zijn allemaal samengesteld uit kleine, geestloze robots: de cellen. Dat zijn organische robots zonder geest en zonder bewustzijn; ze weten van niets. Maar het ontwerp is geniaal, en een cel is tot zeer veel taken in staat.
» De aard van die taak hangt simpelweg afvan zijn plaats in het lichaam. Een hartcel is in de grond gelijk aan een maagcel of een levercel of een breincel. Een jonge, nog niet gedifferentieerde stamcel voert, naargelang hij in het hart, de lever of het brein belandt, een welbepaald deel van zijn gigantische instructiecode -het DNA - uit.
Een stamcel is een alleskunner, een voetballer die op alle plaatsen van een elftal met succes kan worden opgesteld.
» Het gekke is nu dat alsje miljarden van die kleine robots op dejuiste plaatsen samenvoegt en onderling verbindtje een wezen met bewustzijn krijgt.
Niet een van die robots weet wieje bent - hij trekt zich niets vanjou aan. En toch heb jij, of juister meen jij, een eigen autonoom ge-dachteleven te leiden. Dat is de verbazingwekkende waarheid!
Wij zijn simpelweg een kolonie van aparte, domme machientjes.» HUMO U beweert niet alleen dat wij bewuste robots zijn, u beweert ook dat het mogelijk moet zijn zo'n bewuste robot te bou-wen: een machine die niet alleen handelt, maar ook denkt, voelt en zich van zichzelf bewust is?
DENNETT«Jazeker, dat is theoretisch mogelijk. Misschien is het praktisch niet doenbaar - maar dan alleen om vervelende redenen - omdat het te veel zou kosten, bijvoorbeeld
»Kijk, alsje een oor wilt maken, kun je dat oor kweken uit een menselijke oorcel die je bij een muis inplant. Dat gebeurt al, dat is geen scienceflction. Theoretisch, en vaak ook praktisch, is het mogelijk zowat alle organen van het menselijk lichaam te kweken
» We weten dat we bijna alle functies van het menselijk lichaam kunnen vervangen door een artefact, een machine, een prothese, noem maar op. We beschikken over kunstnieren, hart-longmachines, heupen uit titanium enzovoort. Zelfs een gehoor-zenuw kunnen we door een prothese vervangen. Geen enkel deel vanje lichaam is onvervangbaar. leder neuron in je hersenen kan worden vervangen door een chip uit silicium.»
HUMO U bedoelt: iedere functie van het menselijk lichaam kan worden nagebootst. Maar dat blijft toch een imitatie; een hart-longmachine is toch geen hart?
DENNETT « Dat is nu net de grote fout. Ik ben een die-hard aan-hanger van het functionalisme, en het mooie van die denkrichting is dat ze zich alleen om de functies bekommert, en niet om the real thing.
Als wij de functies van een hart kunnen nabootsen, wel, dan hebben wij een hart. En als wij de nineties van het brein kunnen nabootsen, hebben we een brein.
As simple as that. Ik zeg wel: alle functies. Een kunsthart kan tot nog toe niet alles wat een echt hart kan, maar daar wordt aan gewerkt.
» Een artificieel brein is niet zoveel moeilijker te bouwen dan een kunsthart. Het is niet zo'n dwaas idee dat wij ooit kapotte breinen zullen kunnen vervangen door een kunstbrein.
Natuurlijk zal die reparatie niet volmaakt zijn - we mogen al blij zijn als we de belangrijkste functies kunnen herstellen -maar het staat buiten kijf dat dat kunstmatige brein wel een zelf-bewustzijn zai hebben - tenminste als we ons werk goed hebben gedaan (lacht).
Ik bedoel: als we erin slagen alle onderdelen van de hersenen mooi na te bootsen, zai dat brein per definitie ook een bewustzijn hebben. Zoals ik al zei: the mind is the brain, er is geen onderscheid tussen onze 'stoffelyke' hersenen en onze zogenaamd 'onstoffelijke' geest, zoals Descartes meende.»
HUMO In de film 'Al' van Steven krijgen we te maken met robots die als het ware ontsnappen aan nun mechanische brein en met-tertijd een soort bewustzijn beginnen te ontwikkelen.
DENNETT« Natuurlijk heb ik 'Al' gezien. Maar ik was zeer onge-lukkig over de uitwerking. Het was a sugarcandy story, met veel sentiment en weinig wetenschap erin. Stanley Kubrick had er wellicht een veel betere film van gemaakt. Zoveel gemiste kansen!»
Elektrisch brein
HUMO Als wij spreken over Al, artificiele intelligentie, hebben we het over computers. Nu zijn dat eigenlijk niet meer dan ui-terst snelle telramen: ze doen niet meer dan tellen.
DENNETT « That's right.*
HUMO Dat kunnen ze dan ook beter dan wij, maar de echte kracht van het menselijk brein bestaat er dan weer in de geniale doeken in het Musee d'Orsay te schilderen, 'Hamlet te schrijven, 'De Negende' te componeren.
DENNETT« Kijk, het brein bestaat uit honderdtwintig miljard her-sencellen, de neuronen, die onderling met elkaar verbonden zijn. Een zo'n neuron kan verbindingen hebben met tot veertigduizend collega's. Het brein is een gigantisch netwerk, met gigantisch veel knooppunten, waarin voortdurend informatie heen en weer schiet. Nu vraag ik je: hoe beslist het neuron welke informatie hij naar waar moet doorschakelen?»
HUMO Het telt?
DENNETT»Precies: het neuron telt alle positief geladen impulsen op en trekt er alle negatief geladen impulsen af. Aan het getal dat op die manier verkregen wordt, kan het aflezen wat het moet doen. Eigenlijk is dat een zeer eenvoudige taak, die we met de techniek van vandaag makkelijk kunnen nabootsen.
Het brein is niet meer dan een verzameling van honderden miljoenen oneindig kleine rekenmachientjes. De uiteindelijke beslis-sing van een neuron is binair:het is ja of neen, signaal doorlaten of signaal niet doorlaten
»Ik weet het: dit is een oversimplificatie. Maar ik weet ook dat we met deze oversimplificatie zeer dicht zitten bij hoe onze hersenen echt werken.
leder neuron op zichzelf zit uiterst simpel in elkaar, maar koppel er honderd miljard van aan elkaar enje krijgt: 'Hamlet', 'De Negende', Darwin, Picasso (lacht).
De ware kracht van het brein bestaat erin op de wereld rondom zich te reageren en er informatie uit op te pikken.»
Laatst gewijzigd door tsjok45 op 06 okt 2005 17:13, 1 keer totaal gewijzigd.
-
tsjok45
HUMO Ook uw goeie vriend Richard Dawkins is een fervent voorstander van de computer-metafoor
DENNETT« Hoe meer informatie we over het brein opdoen, en hoe verder we gaan in het ontwikkelen van nieuwe computer-systemen, hoe duidelijker de parallellen worden. Ik weet het vroeger is het brein vergeleken met een uurwerk, of een stoom-machine, of een telefooncentrale, weet ik veel.
Daar konje spreken van metaforen die door de nieuwe technologie zijn achterhaald. Maar met de computer zijn we in een nieuw tijdperk getreden: het brein lijkt niet op een computer, het is een computer
»In het DNA, dat in elk van onze miljarden cellen zit, zie je een oneindige opeenvolging van vierbasen: adenine, cytosine, thymine en guanine - afgekort A, C, T en G. De combinatie van die vier letters vomit de machinetaal voor de constructie van een mens.
Een computer krijgt zijn instructies in de vorm van een eindeloze reeks enen en nullen ( noot een bit I of O ) de cel werkt met A, C, T of G.
Het DNA is zuivere software, het laat zich lezen als een handleiding om onze cellen te vertellen hoe ze ogen, armen, benen, longen of hersenen moeten maken. Oneindig gecompliceerd. En tegelijk oneindig simpel: vier letters, meer is de mens niet.»
HUMO In 'Darwin's Dangerous Idea' vertelt u hoe de Amerikaanse schrijver Edgar Allan Poe in enkele scherpe artikels de beruchte Von Kempelen-schaakrobot ontmaskerde. Die robot bestond uit een machinekist vol draden en tandwielen, waaraan een mechanische pop zat die bijna alle partijen won. Door deductie kwam Poe ertoe te besluiten dat een echte schaker - een kind? een dwerg? - in de kast verborgen zat. Poe kreeg gelijk. Maar volgens u kreeg hij dat gelijk ten onrechte, om de verkeerde reden.
DENNETT (lacht)« Hier betreden wij weer het terrein van de magie. Die hele schaakrobot was zo gebouwd dat het leek alsof er onmogelijk een echte schaker in de kist kon zitten.
Het was Poe meteen opgevallen dat de kist nogal wat gelijkenis vertoonde met die waarin goochelaars een vrouw stoppen om ze doormidden te zagen.
» Nu moet je je goed voorstellen: elektriciteit bestond toen nog niet. De man in de kist moest kunnen zien wat hij deed, dus stak hij een kaars aan. Maar kaarsvet, zeker het kaarsvet uit' die tijd, verspreidt een duidelijk herkenbare geur. Daarom werd bij het begin van de voorstelling - naast de kaars in de kist - ook altijd een kandelaar met een brandende kaars op de kist geplaatst, opdat de toeschouwers zouden denken dat de geur daarvan afkomstig was
» Poe, scepticus als hij was, vermoedde meteen dat er iets loos was met die kandelaar. Maar de hoofdreden waarom hij bedrog vermoedde, was een zuiver vooroordeel: 'Het is onmogelijk dat een pop kan schaken'. Vrij vertaald: een denkende robot bestaat niet.
Dat was het verkeerde argument, want kijk rondom je op iedere laptop vindje vandaag de dag een schaakprogramma waartegen de meesten van ons altijd zullen verliezen. En met de schaakcomputer Deep Blue slechtte IBM de laatste hindemis, door van wereldkampioen Garry Kasparov te winnen
De gedachte-strijd
HUMO De zo geroemde 'stream of consciousness' - de bewust-zijnsstroom die volgens de meeste schrijvers het toppunt van hersencreativiteit betekent- is in uw ogen een veeleer ba-naal proces
DENNETT« Er bestaat geen unieke stream of consciousness, simpelweg omdat er geen centraal hoofdkwartier - geen Cartesiaans Theater, voor de filosofen -bestaat waarin alle informatie samenkomt, om vervolgens te worden voorgelegd aan een soort Hoogste Autoriteit die dan het ik, het ego, zou zijn.
In plaats van een zijn er tientallen informatiestromen die wedijveren om de bovenhand te halen
» Laat ik het zo uitleggen: de doordeweekse computer waarop u en ik dagelijks onze teksten tikken, is een seriele machine: zij werkt de opdrachten een voor een af. Het brein kan veel meer:
het is een parallelle computer die meerdere taken tegelijk verricht. Wij kunnen bijvoorbeeld autorijden, ondertussen een broodje eten en daarbovenop nog eens met onze medepassagier een gesprek hebben over de cantates van Bach
Het bewustzijn is eigenlijk een virtuele Von Neumann-machine die op het parallelle brein is geemuleerd.
Misschien zal een voorbeeld je helpen dat te begrijpen. Als je je Intemet-aansluiting wil delen met een tweede computer, die vanje vrouw bijvoorbeeld, dan kunje dat doen door middel van een router, een kleine doos die het binnenkomende signaal verdeelt over de twee pc's. Die router bestaat uit chips en contacten en weet ik veel wat voor elektronische spullen allemaal.
» Maar! Je kunt ook werken -met een virtuele router: je koopt een softwareprogramma en laat het op beide computers lopen. Het zal precies hetzelfde doen als dat machientje.
Kortom: wat je vroeger hardwarematig oploste, los je nu softwarematig op. Een modeme computer kan tientallen van die virtuele machines creeren
»Welnu, het bewustzijn moet je zien als zo'n - weinig efficiente - virtuele machine, gecreeerd binnen de klassieke bedrading van het brein.
Het brein is een parallelle machine, het werkt aan meerdere taken tegelijk, maar het bewustzijn is serieel: het kan maar met een ding tegelijk bezig zijn.
Uit al wat in het brein vonkt en knettert kan slechts een informatiestroom tegelijk het bewustzijn bereiken. De informatie die in het bewustzijn aankomt is maar het topje van de ijsberg. J
e zou zeifs kunnen stellen dat de verschillende processen in het brein onder elkaar een bikkelhar-de strijd uitvechten om 'aan de oppervlakte' te komen. Alsof ook zij een soort darwiniaanse selectie moeten doorstaan om te kunnen overleven.»
Jekyll & Hyde
HUMO U maakt ook groot voorbehoud tegen het 'ik' in dat zinnetje van Descartes, "1k denk, dus ik ben'. Eigenlijk beweert u dat dat 'ik' een illusie is. 'Ik' bestaat niet.
DENNETT« Laat ik het zo stellen:de meeste landen werken met een president. Zo'n president is niet eeuwig aan de macht: doorgaans wordt hij voor een welbepaalde tijd verkozen. En als hij in de problemen komt, kan het zelfs gebeuren dat hij nauwelijks enkele maanden aan de macht is.
» Zo gaat het ook toe in het brein: in ons hoofd zit geen alleenheerser, geen absolute despoot die voor eeuwig alle macht heeft en alle beslissingen neemt. Een president hangt van zijn partij af, en van zijn coalitie, van zijn meerderheid. Zo'n coalitie kan gebroken worden, er kunnen wisselmeerderheden worden gevormd, enzovoort. Dat is een heel ander verhaal dan dat van Descartes
»In het brein worden voortdurend nieuwe allianties en coalities gevormd. Zij grijpen tijdelyk de macht, tot ze plotseling plaats dienen te maken voor een nieuwe coalitie. Eigenlijk wordt in het brein voortdurend slag geleverd, en wie tijdelijk de macht heeft, controleert de machine.
Dat is dan het 'ik', het ego: een voortdurend wisselende coalitie. Ik zal niet ontkennen dat er sprake kan zijn van vrij stabiele regeringen. Maar dat hangt af van persoon tot persoon - van hoe je brein is opgebouwd.
» Het 'ik' is enorm contextgevoelig. Ik bedoel: de Daniel Den-nett die u hier ontmoet is significant verschillend van de Daniel Dennett die op zijn boerderij in Maine met de tractor rijdt(lacht).
De ene Dennett deelt natuurlijk een heleboel informatie met de andere - ze beschikken bijvoorbeeld over ongeveer hetzelfde geheugen. Maar stel dat ze niet hetzelfde lichaam zouden hebben; dan zou er voor een onbevooroordeeld waamemer ze-ker sprake zijn van twee totaal verschillende personen.»
HUMO Die stelling heeft juridisch gezien enorme conse-quenties. Als een van de twee Dennctts een moord begaat, wat heeft de andere daar dan mee te maken ?
DENNETT«Precies. Het fenomeen van de meervoudige persoonlij-heid is eigenlijk een perfecte illustratie van mijn theorie - al hoeft het bij de modale burger niet altijd zo spectaculair toe te gaan als in 'Doctor Jekyll and Mister Hyde' van Robert Louis Stevenson.
Meervoudige persoonlijkheid is een juridisch en psychiatrisch/ei( - de rechtbanken weten dat het bestaat.
» Er zijn gevallen bekend waarin een moordenaar als motief opgaf: 'Stemmen hebben mij het bevel gegeven.'
Waarschijnijk vertelde de moordenaar nog de waarheid ook. Maar dan zegt de rechter - en daar heeft hij overschot van gelijk in: "So what?' Want: de stemmen die de brave man het bevel gaven te moorden, waren zijn stemmen, ze leefden in hem, ze kwamen niet van buitenuit (lacht).»
HUMO Met 'Elbow Room' heeft u een heel boek over dit onderwerp geschreven: het probleem van de vrije wil.
DENNETT « Eigenlijk is dat geen metafysisch maar een politick om niet te zeggen gerechtelijk probleem.
De rechtspraak bepaalt wat een zelf is, niet de metafysica.
Het 'ik' is wat door een rechtbank voor zijn daden ter verantwoording kan worden geroepen. De anderen, de buitenwereld maken je tot een 'ik': de maatschappij, de rechter, je geliefde,je baas. De anderen bombarderen mij tot Daniel Dennett: 'die beetje gekke, bijna twee meter lange, gebrilde en van een flinke baard voorziene Amerikaanse zonder-ing die meent dat wij allemaal robots zijn' (lacht).
Dat beeld dat de buitenwereld van je heeft is overigens een goedkope en soms ook wrede generalisatie.
Als je jezelf door de ogen van een ander zou zien, zou je jezelf nauwelijks herkennen.»
Drop the ego!
HUMO : De oude zenmeesters leren ons dat je maar beter afstand doet van je ego: het is -letterlijk - een hersenschim, een gevaarlijke en verslavende illusie die ons veel zielenpijn berokkent. Is dat niet zeer bondig samengevat wat u in al uw boeken beweert ?
DENNETT« Wat kan ik daar op antwoorden? Het is uiterst zeldzaam, misschien wel onmogelijk, om in de filosofie iets compleet nieuws te bedenken. Vroeg of laat blijkt toch dat driehonderd of misschien wel duizendjaar geleden een of andere oosterse wijsgeer precies hetzelfde heeft gezegd (lachtj
» Om vlakaf op je vraag te antwoorden: ja, het zenboeddhisme zit perfect in mijn richting.
Arthur Schopenhauer heeft overigens ook al een keer het zenboeddhisme opnieuw uitgevonden. Het gebeurt de hele tijd, over de hele wereld."
HUMO Hersenwetenschapper Gary Lynch zegt: 'De enige ma-nier om iets over het brein te zeggen, is: de doos, de schedel, te openen en de hersenen te on-derzoeken.'
U, als bewustzijnsfilosoof, doet dat duidelijk niet.
De beroemde biochemicus Francis Crick, medeontdekker van het DNA. zegt: 'Wat Dennett doet is over een motor praten zonder de motorkap te openen.' DENNETT (op zijn paard)« Zelf open ik de motorkap niet, dat is waar. Maar ik werk en praat en discussieer met mensen die dat wel doen.
Het is overigens kenmerkend voor mensen die de motorkap wel openmaken, dat ze gebiologeerd zijn door een probleem, en het grote geheel niet zien.
Er zijn hersenwetenschappers die hun hele leven wijden aan de studie van een neuro-transmittor, en hoe die ingrijpt op zijn specifieke receptor. Hun kennis is waardevol - uit dat soort onderzoek kunnen nieuwe geneesmiddelen worden ontwikkeld - maar het is mijn onderwerp niet.
Mijn onderwerp is: het hewustzijn als geheel. Ik weet heus wel wat er biochemisch zo ongeveer in het brein gebeurt. Maar die kennis helpt mij geen sikkepit vooruit als ik het bewustzijn probeer te verklaren.»
HUMO Uw collega Colin McGinn beweert: 'Wij zullen het bewustajn nooit begrijpen. Wij zijn simpelweg niet verstandig genoeg om onszelf te verklaren. Net zoals een aap nooit Einsteins relativiteitstheorie zal kunnen begrijpen, laat staan uitleggen.'[/b](
DENNETT«Ik denk dat Colin McGinn juist zit: hij zai het bewustzijn nooit begrijpen hilariteit).
Een mensenbrein was tot voor kort inderdaad beperkt in zijn mogelijkheden. Maar wij, mensen van het derde millennium, zitten middenin een enorme culturele evolutie die onnoemelijk veel sneller werkt dan de evolutie volgens Darwin:
als ik morgen een wetenschappelijke ontdekking publiceer, staat ze dezelfde dag al op het Internet en kan iedereen er zijn voordeel mee doen. Op die manier wordt de kennis van een individu met een enorme factor vermenigvuldigd
»Nu duizenden wetenschappers en filosofen zich iedere dag weer over het geheim van het brein en van het bewustzijn buigen, zie je een voor een muurtjes - en soms muren! - geslecht worden.
Dingen die tien jaar geleden nog volkomen onbegrijpelijk waren - bijvoorbeeld de biochemie van het geheugen - zijn plotseling voor iedereen zonneklaar
»Iedere dag schuift de kennis op. Waarom zouden wij dan de moed laten zakken en lafweg zeggen:
'Dit lossen wij nooit op, want het is veel te moeilijk'?
Eigenlijk is dat een verdachte houding - ze doet mij denken aan een luie student: 'Ik kan het niet, want het is te moeilijk.' Dan denk ik: 'Je kunt het niet, omdat je je niet hard genoeg inspant.'
Het zelfzuchtige mem
HUMO Point taken, professor. Laatste onderwerp. U bent Amerikaan, en ik wed dat de gebeurtenissen van 11 September u aan het denken hebben gezet over de toekomst van de menselijke soort.
DENNETT «We moeten de WTC-aanslag proberen te begrijpen -dat is onze plicht als bewust-zijnsfilosoof.
We moeten dit soort zelfmoordterrorisme op evolutionaire basis trachten te interpreteren.
U vertelde mij dat u bij mijn goede vriend Richard Dawkins bent langsgegaan. U kent dus zijn theorie van de memen - opinies en gedachten, die, net als de genen, moeten vechten voor hun voortbestaan.
In 'Het bewustzijn verklaard' en •Darwins gevaarlijke idee' heb ik het idee van de memen verder uitgediept.
Zo ben ik er steeds meer van overtuigd geraakt dat 11 September niet anders dan vanuit memetisch standpunt kan worden verklaard
» Het is voor mij overduidelijk dat de ware vijand niet Bin Laden is, maar de ideeen, de memen, die hij en zijn aanhangers in zich dragen en vertegenwoordigen en verspreiden.
De ware vijand is het mem
'God dienen door als heilig martelaar zoveel mogelijk ongelovigen te doden.'
Als een kwaadaardig virus heeft dat mem zich over de islamwereld verspreid. Alsje Bin Laden doodt, maar het mem verspreidt zich verder, heb je alleen maar een groter probleem.
Je moet het mem uitroeien, niet Bin Laden
» De kemvraag is: wat precies maakt het mem van het zeilmoordterrorisme zo succesvol?
Terrorisme is een tegenbeweging. Je moet dus uitzoeken: te-gen wat zet dit terrorisme zich af? Wat bestrijdt het? En zo kom je uit op al die westerse memen Vrije markt , vrij onderzoek, emancipatie en gelijkberechtiging, bevrijding door technologie enzovoort.
Voor mij is het zonneklaar dat de WTC-aanslag alles te maken heeft met angst en afschuw voor die westerse memen.
Wat nu gebeurt zie ik als een heuse memen-wapenwedloop.
Waarom denkje dat de Taliban de vrouwen uit de scholen en universiteiten weghielden? Omdat een ontwikkelde vrouw in hun ogen gevaarlijk is: ze zou de spelletjes van die macho's meteen doorzien. Geef die vrouw vrijheid van keuze en ze zou er niet over denken als derderangsburger door het leven te gaan.
HUMO U laat het nu uitschijnen alsof het westerse memen complex het nec plus ultra is, de enige waarheid.
DENNETT« Dat doe ik niet. Ik weiger waardenoordelen over memen uit te spreken. Net als genen gehoorzamen memen aan de wetten van de evolutie: de memen die het beste antwoord bieden op nieuwe maatschappelyke ontwikkelingen zullen zich handhaven en verder verspreiden.
» Om eeriijk te zijn: ik zie het zelfoordterrorisme van de moslimfundamentalisten als een laatste, suicidale opflakkering van vergeldingsdrift. Je zou kunnen stellen: 'Bin Laden is een moderne Robin Hood - hij vecht voor de armen en de onderdrukten.' Maar als dat inderdaad het geval zou zijn, waarom zaait hij dan dood en verderf onder onschuldige burgers? En waarom verdrukken hij en de Taliban dan zeif de Afghaanse vrouwen?
Een echte Robin Hood doet dat niet. Bin Laden wordt niet gedreven door altruisme en bezorgdheid. Hij wordt geregeerd door afgunst, teleurstelling en haat; de haat van een man die ziet dat zijn ideeen en waarden - zijn memen - het overal op de planeet moeten afleggen tegen een veel krachtiger en succesvoller variant.
»Ik zie het zelmoordterrorisme als een verdoemde ideeenset, als een achterhoedegevecht.
Ik ben van nature een man van de rede, ik geloof in de kracht van de wetenschap, ik geloof in overdracht van kennis. Dat zijn de wapens waarmee wij het mos-limfundamentalisme kunnen bestrijden
»Enkelejaren geleden hield ik een lezing over 'de duistere kanten van het brein'. Daarvoor had ik een geschoold hypnotiseur uitgenodigd - geen charlatan, maar iemand die door chirurgen en tandartsen weleens werd ingezet om via hypnose pijn te bestrijden. Goed, ik hou mijn lezing, waarin ik perfect uitleg hoe hypnose eigenlijk in zijn werk gaat. En vervolgens kwam de hypnotiseur opdraven. Wel: hij slaagde er niet in ook maar een van de studenten te hypnotiseren, simpelweg omdat die studenten hadden geleerd hoe het zaakje werkte!
» Waarmee ik maar wil zeggen: het is goed om mensen te onderwijzen, het is goed aan wetenschap te doen, het is goed naar de waarheid te blijven zoeken. Het is onze beste kans om dingen als 11 September niet meer te laten gebeuren.»
DENNETT« Hoe meer informatie we over het brein opdoen, en hoe verder we gaan in het ontwikkelen van nieuwe computer-systemen, hoe duidelijker de parallellen worden. Ik weet het vroeger is het brein vergeleken met een uurwerk, of een stoom-machine, of een telefooncentrale, weet ik veel.
Daar konje spreken van metaforen die door de nieuwe technologie zijn achterhaald. Maar met de computer zijn we in een nieuw tijdperk getreden: het brein lijkt niet op een computer, het is een computer
»In het DNA, dat in elk van onze miljarden cellen zit, zie je een oneindige opeenvolging van vierbasen: adenine, cytosine, thymine en guanine - afgekort A, C, T en G. De combinatie van die vier letters vomit de machinetaal voor de constructie van een mens.
Een computer krijgt zijn instructies in de vorm van een eindeloze reeks enen en nullen ( noot een bit I of O ) de cel werkt met A, C, T of G.
Het DNA is zuivere software, het laat zich lezen als een handleiding om onze cellen te vertellen hoe ze ogen, armen, benen, longen of hersenen moeten maken. Oneindig gecompliceerd. En tegelijk oneindig simpel: vier letters, meer is de mens niet.»
HUMO In 'Darwin's Dangerous Idea' vertelt u hoe de Amerikaanse schrijver Edgar Allan Poe in enkele scherpe artikels de beruchte Von Kempelen-schaakrobot ontmaskerde. Die robot bestond uit een machinekist vol draden en tandwielen, waaraan een mechanische pop zat die bijna alle partijen won. Door deductie kwam Poe ertoe te besluiten dat een echte schaker - een kind? een dwerg? - in de kast verborgen zat. Poe kreeg gelijk. Maar volgens u kreeg hij dat gelijk ten onrechte, om de verkeerde reden.
DENNETT (lacht)« Hier betreden wij weer het terrein van de magie. Die hele schaakrobot was zo gebouwd dat het leek alsof er onmogelijk een echte schaker in de kist kon zitten.
Het was Poe meteen opgevallen dat de kist nogal wat gelijkenis vertoonde met die waarin goochelaars een vrouw stoppen om ze doormidden te zagen.
» Nu moet je je goed voorstellen: elektriciteit bestond toen nog niet. De man in de kist moest kunnen zien wat hij deed, dus stak hij een kaars aan. Maar kaarsvet, zeker het kaarsvet uit' die tijd, verspreidt een duidelijk herkenbare geur. Daarom werd bij het begin van de voorstelling - naast de kaars in de kist - ook altijd een kandelaar met een brandende kaars op de kist geplaatst, opdat de toeschouwers zouden denken dat de geur daarvan afkomstig was
» Poe, scepticus als hij was, vermoedde meteen dat er iets loos was met die kandelaar. Maar de hoofdreden waarom hij bedrog vermoedde, was een zuiver vooroordeel: 'Het is onmogelijk dat een pop kan schaken'. Vrij vertaald: een denkende robot bestaat niet.
Dat was het verkeerde argument, want kijk rondom je op iedere laptop vindje vandaag de dag een schaakprogramma waartegen de meesten van ons altijd zullen verliezen. En met de schaakcomputer Deep Blue slechtte IBM de laatste hindemis, door van wereldkampioen Garry Kasparov te winnen
De gedachte-strijd
HUMO De zo geroemde 'stream of consciousness' - de bewust-zijnsstroom die volgens de meeste schrijvers het toppunt van hersencreativiteit betekent- is in uw ogen een veeleer ba-naal proces
DENNETT« Er bestaat geen unieke stream of consciousness, simpelweg omdat er geen centraal hoofdkwartier - geen Cartesiaans Theater, voor de filosofen -bestaat waarin alle informatie samenkomt, om vervolgens te worden voorgelegd aan een soort Hoogste Autoriteit die dan het ik, het ego, zou zijn.
In plaats van een zijn er tientallen informatiestromen die wedijveren om de bovenhand te halen
» Laat ik het zo uitleggen: de doordeweekse computer waarop u en ik dagelijks onze teksten tikken, is een seriele machine: zij werkt de opdrachten een voor een af. Het brein kan veel meer:
het is een parallelle computer die meerdere taken tegelijk verricht. Wij kunnen bijvoorbeeld autorijden, ondertussen een broodje eten en daarbovenop nog eens met onze medepassagier een gesprek hebben over de cantates van Bach
Het bewustzijn is eigenlijk een virtuele Von Neumann-machine die op het parallelle brein is geemuleerd.
Misschien zal een voorbeeld je helpen dat te begrijpen. Als je je Intemet-aansluiting wil delen met een tweede computer, die vanje vrouw bijvoorbeeld, dan kunje dat doen door middel van een router, een kleine doos die het binnenkomende signaal verdeelt over de twee pc's. Die router bestaat uit chips en contacten en weet ik veel wat voor elektronische spullen allemaal.
» Maar! Je kunt ook werken -met een virtuele router: je koopt een softwareprogramma en laat het op beide computers lopen. Het zal precies hetzelfde doen als dat machientje.
Kortom: wat je vroeger hardwarematig oploste, los je nu softwarematig op. Een modeme computer kan tientallen van die virtuele machines creeren
»Welnu, het bewustzijn moet je zien als zo'n - weinig efficiente - virtuele machine, gecreeerd binnen de klassieke bedrading van het brein.
Het brein is een parallelle machine, het werkt aan meerdere taken tegelijk, maar het bewustzijn is serieel: het kan maar met een ding tegelijk bezig zijn.
Uit al wat in het brein vonkt en knettert kan slechts een informatiestroom tegelijk het bewustzijn bereiken. De informatie die in het bewustzijn aankomt is maar het topje van de ijsberg. J
e zou zeifs kunnen stellen dat de verschillende processen in het brein onder elkaar een bikkelhar-de strijd uitvechten om 'aan de oppervlakte' te komen. Alsof ook zij een soort darwiniaanse selectie moeten doorstaan om te kunnen overleven.»
Jekyll & Hyde
HUMO U maakt ook groot voorbehoud tegen het 'ik' in dat zinnetje van Descartes, "1k denk, dus ik ben'. Eigenlijk beweert u dat dat 'ik' een illusie is. 'Ik' bestaat niet.
DENNETT« Laat ik het zo stellen:de meeste landen werken met een president. Zo'n president is niet eeuwig aan de macht: doorgaans wordt hij voor een welbepaalde tijd verkozen. En als hij in de problemen komt, kan het zelfs gebeuren dat hij nauwelijks enkele maanden aan de macht is.
» Zo gaat het ook toe in het brein: in ons hoofd zit geen alleenheerser, geen absolute despoot die voor eeuwig alle macht heeft en alle beslissingen neemt. Een president hangt van zijn partij af, en van zijn coalitie, van zijn meerderheid. Zo'n coalitie kan gebroken worden, er kunnen wisselmeerderheden worden gevormd, enzovoort. Dat is een heel ander verhaal dan dat van Descartes
»In het brein worden voortdurend nieuwe allianties en coalities gevormd. Zij grijpen tijdelyk de macht, tot ze plotseling plaats dienen te maken voor een nieuwe coalitie. Eigenlijk wordt in het brein voortdurend slag geleverd, en wie tijdelijk de macht heeft, controleert de machine.
Dat is dan het 'ik', het ego: een voortdurend wisselende coalitie. Ik zal niet ontkennen dat er sprake kan zijn van vrij stabiele regeringen. Maar dat hangt af van persoon tot persoon - van hoe je brein is opgebouwd.
» Het 'ik' is enorm contextgevoelig. Ik bedoel: de Daniel Den-nett die u hier ontmoet is significant verschillend van de Daniel Dennett die op zijn boerderij in Maine met de tractor rijdt(lacht).
De ene Dennett deelt natuurlijk een heleboel informatie met de andere - ze beschikken bijvoorbeeld over ongeveer hetzelfde geheugen. Maar stel dat ze niet hetzelfde lichaam zouden hebben; dan zou er voor een onbevooroordeeld waamemer ze-ker sprake zijn van twee totaal verschillende personen.»
HUMO Die stelling heeft juridisch gezien enorme conse-quenties. Als een van de twee Dennctts een moord begaat, wat heeft de andere daar dan mee te maken ?
DENNETT«Precies. Het fenomeen van de meervoudige persoonlij-heid is eigenlijk een perfecte illustratie van mijn theorie - al hoeft het bij de modale burger niet altijd zo spectaculair toe te gaan als in 'Doctor Jekyll and Mister Hyde' van Robert Louis Stevenson.
Meervoudige persoonlijkheid is een juridisch en psychiatrisch/ei( - de rechtbanken weten dat het bestaat.
» Er zijn gevallen bekend waarin een moordenaar als motief opgaf: 'Stemmen hebben mij het bevel gegeven.'
Waarschijnijk vertelde de moordenaar nog de waarheid ook. Maar dan zegt de rechter - en daar heeft hij overschot van gelijk in: "So what?' Want: de stemmen die de brave man het bevel gaven te moorden, waren zijn stemmen, ze leefden in hem, ze kwamen niet van buitenuit (lacht).»
HUMO Met 'Elbow Room' heeft u een heel boek over dit onderwerp geschreven: het probleem van de vrije wil.
DENNETT « Eigenlijk is dat geen metafysisch maar een politick om niet te zeggen gerechtelijk probleem.
De rechtspraak bepaalt wat een zelf is, niet de metafysica.
Het 'ik' is wat door een rechtbank voor zijn daden ter verantwoording kan worden geroepen. De anderen, de buitenwereld maken je tot een 'ik': de maatschappij, de rechter, je geliefde,je baas. De anderen bombarderen mij tot Daniel Dennett: 'die beetje gekke, bijna twee meter lange, gebrilde en van een flinke baard voorziene Amerikaanse zonder-ing die meent dat wij allemaal robots zijn' (lacht).
Dat beeld dat de buitenwereld van je heeft is overigens een goedkope en soms ook wrede generalisatie.
Als je jezelf door de ogen van een ander zou zien, zou je jezelf nauwelijks herkennen.»
Drop the ego!
HUMO : De oude zenmeesters leren ons dat je maar beter afstand doet van je ego: het is -letterlijk - een hersenschim, een gevaarlijke en verslavende illusie die ons veel zielenpijn berokkent. Is dat niet zeer bondig samengevat wat u in al uw boeken beweert ?
DENNETT« Wat kan ik daar op antwoorden? Het is uiterst zeldzaam, misschien wel onmogelijk, om in de filosofie iets compleet nieuws te bedenken. Vroeg of laat blijkt toch dat driehonderd of misschien wel duizendjaar geleden een of andere oosterse wijsgeer precies hetzelfde heeft gezegd (lachtj
» Om vlakaf op je vraag te antwoorden: ja, het zenboeddhisme zit perfect in mijn richting.
Arthur Schopenhauer heeft overigens ook al een keer het zenboeddhisme opnieuw uitgevonden. Het gebeurt de hele tijd, over de hele wereld."
HUMO Hersenwetenschapper Gary Lynch zegt: 'De enige ma-nier om iets over het brein te zeggen, is: de doos, de schedel, te openen en de hersenen te on-derzoeken.'
U, als bewustzijnsfilosoof, doet dat duidelijk niet.
De beroemde biochemicus Francis Crick, medeontdekker van het DNA. zegt: 'Wat Dennett doet is over een motor praten zonder de motorkap te openen.' DENNETT (op zijn paard)« Zelf open ik de motorkap niet, dat is waar. Maar ik werk en praat en discussieer met mensen die dat wel doen.
Het is overigens kenmerkend voor mensen die de motorkap wel openmaken, dat ze gebiologeerd zijn door een probleem, en het grote geheel niet zien.
Er zijn hersenwetenschappers die hun hele leven wijden aan de studie van een neuro-transmittor, en hoe die ingrijpt op zijn specifieke receptor. Hun kennis is waardevol - uit dat soort onderzoek kunnen nieuwe geneesmiddelen worden ontwikkeld - maar het is mijn onderwerp niet.
Mijn onderwerp is: het hewustzijn als geheel. Ik weet heus wel wat er biochemisch zo ongeveer in het brein gebeurt. Maar die kennis helpt mij geen sikkepit vooruit als ik het bewustzijn probeer te verklaren.»
HUMO Uw collega Colin McGinn beweert: 'Wij zullen het bewustajn nooit begrijpen. Wij zijn simpelweg niet verstandig genoeg om onszelf te verklaren. Net zoals een aap nooit Einsteins relativiteitstheorie zal kunnen begrijpen, laat staan uitleggen.'[/b](
DENNETT«Ik denk dat Colin McGinn juist zit: hij zai het bewustzijn nooit begrijpen hilariteit).
Een mensenbrein was tot voor kort inderdaad beperkt in zijn mogelijkheden. Maar wij, mensen van het derde millennium, zitten middenin een enorme culturele evolutie die onnoemelijk veel sneller werkt dan de evolutie volgens Darwin:
als ik morgen een wetenschappelijke ontdekking publiceer, staat ze dezelfde dag al op het Internet en kan iedereen er zijn voordeel mee doen. Op die manier wordt de kennis van een individu met een enorme factor vermenigvuldigd
»Nu duizenden wetenschappers en filosofen zich iedere dag weer over het geheim van het brein en van het bewustzijn buigen, zie je een voor een muurtjes - en soms muren! - geslecht worden.
Dingen die tien jaar geleden nog volkomen onbegrijpelijk waren - bijvoorbeeld de biochemie van het geheugen - zijn plotseling voor iedereen zonneklaar
»Iedere dag schuift de kennis op. Waarom zouden wij dan de moed laten zakken en lafweg zeggen:
'Dit lossen wij nooit op, want het is veel te moeilijk'?
Eigenlijk is dat een verdachte houding - ze doet mij denken aan een luie student: 'Ik kan het niet, want het is te moeilijk.' Dan denk ik: 'Je kunt het niet, omdat je je niet hard genoeg inspant.'
Het zelfzuchtige mem
HUMO Point taken, professor. Laatste onderwerp. U bent Amerikaan, en ik wed dat de gebeurtenissen van 11 September u aan het denken hebben gezet over de toekomst van de menselijke soort.
DENNETT «We moeten de WTC-aanslag proberen te begrijpen -dat is onze plicht als bewust-zijnsfilosoof.
We moeten dit soort zelfmoordterrorisme op evolutionaire basis trachten te interpreteren.
U vertelde mij dat u bij mijn goede vriend Richard Dawkins bent langsgegaan. U kent dus zijn theorie van de memen - opinies en gedachten, die, net als de genen, moeten vechten voor hun voortbestaan.
In 'Het bewustzijn verklaard' en •Darwins gevaarlijke idee' heb ik het idee van de memen verder uitgediept.
Zo ben ik er steeds meer van overtuigd geraakt dat 11 September niet anders dan vanuit memetisch standpunt kan worden verklaard
» Het is voor mij overduidelijk dat de ware vijand niet Bin Laden is, maar de ideeen, de memen, die hij en zijn aanhangers in zich dragen en vertegenwoordigen en verspreiden.
De ware vijand is het mem
'God dienen door als heilig martelaar zoveel mogelijk ongelovigen te doden.'
Als een kwaadaardig virus heeft dat mem zich over de islamwereld verspreid. Alsje Bin Laden doodt, maar het mem verspreidt zich verder, heb je alleen maar een groter probleem.
Je moet het mem uitroeien, niet Bin Laden
» De kemvraag is: wat precies maakt het mem van het zeilmoordterrorisme zo succesvol?
Terrorisme is een tegenbeweging. Je moet dus uitzoeken: te-gen wat zet dit terrorisme zich af? Wat bestrijdt het? En zo kom je uit op al die westerse memen Vrije markt , vrij onderzoek, emancipatie en gelijkberechtiging, bevrijding door technologie enzovoort.
Voor mij is het zonneklaar dat de WTC-aanslag alles te maken heeft met angst en afschuw voor die westerse memen.
Wat nu gebeurt zie ik als een heuse memen-wapenwedloop.
Waarom denkje dat de Taliban de vrouwen uit de scholen en universiteiten weghielden? Omdat een ontwikkelde vrouw in hun ogen gevaarlijk is: ze zou de spelletjes van die macho's meteen doorzien. Geef die vrouw vrijheid van keuze en ze zou er niet over denken als derderangsburger door het leven te gaan.
HUMO U laat het nu uitschijnen alsof het westerse memen complex het nec plus ultra is, de enige waarheid.
DENNETT« Dat doe ik niet. Ik weiger waardenoordelen over memen uit te spreken. Net als genen gehoorzamen memen aan de wetten van de evolutie: de memen die het beste antwoord bieden op nieuwe maatschappelyke ontwikkelingen zullen zich handhaven en verder verspreiden.
» Om eeriijk te zijn: ik zie het zelfoordterrorisme van de moslimfundamentalisten als een laatste, suicidale opflakkering van vergeldingsdrift. Je zou kunnen stellen: 'Bin Laden is een moderne Robin Hood - hij vecht voor de armen en de onderdrukten.' Maar als dat inderdaad het geval zou zijn, waarom zaait hij dan dood en verderf onder onschuldige burgers? En waarom verdrukken hij en de Taliban dan zeif de Afghaanse vrouwen?
Een echte Robin Hood doet dat niet. Bin Laden wordt niet gedreven door altruisme en bezorgdheid. Hij wordt geregeerd door afgunst, teleurstelling en haat; de haat van een man die ziet dat zijn ideeen en waarden - zijn memen - het overal op de planeet moeten afleggen tegen een veel krachtiger en succesvoller variant.
»Ik zie het zelmoordterrorisme als een verdoemde ideeenset, als een achterhoedegevecht.
Ik ben van nature een man van de rede, ik geloof in de kracht van de wetenschap, ik geloof in overdracht van kennis. Dat zijn de wapens waarmee wij het mos-limfundamentalisme kunnen bestrijden
»Enkelejaren geleden hield ik een lezing over 'de duistere kanten van het brein'. Daarvoor had ik een geschoold hypnotiseur uitgenodigd - geen charlatan, maar iemand die door chirurgen en tandartsen weleens werd ingezet om via hypnose pijn te bestrijden. Goed, ik hou mijn lezing, waarin ik perfect uitleg hoe hypnose eigenlijk in zijn werk gaat. En vervolgens kwam de hypnotiseur opdraven. Wel: hij slaagde er niet in ook maar een van de studenten te hypnotiseren, simpelweg omdat die studenten hadden geleerd hoe het zaakje werkte!
» Waarmee ik maar wil zeggen: het is goed om mensen te onderwijzen, het is goed aan wetenschap te doen, het is goed naar de waarheid te blijven zoeken. Het is onze beste kans om dingen als 11 September niet meer te laten gebeuren.»
Een snoepje voor de geest
bron : knack 18 januari 2006 (Der Spiegel/vertaling en bewerking: Jan Braet)
'Wij zijn de enige soort die weet wie ze is en hoe ze ontstaan is.'
De Amerikaanse filosoof Daniel Dennett over Darwins revolutionaire idee, de oorsprong van de ziel en de uitwijzing van God uit de natuurwetenschap.
In tal van boeken poneerde Daniel Dennett, filosoof aan de Tufts University in het Amerikaanse Medford (Massachusetts), een mensbeeld waarin de ziel
en de cultuur worden voorgesteld als een toevallig product van de natuurlijke selectie .
Dennett geldt dan ook als een der meest radicale aanhangers van de evolutieleer, en dat maakt hem in de VS niet altijd even populair.
In zijn nieuwe boek Breaking the Spell (de betovering verbreken), dat in februari 2006 bij Viking in New York verschijnt, belicht hij
vanuit een evolutionair perspectief waarom precies radicale religies zo succesvol zijn.
Meer dan honderd miljoen Amerikanen gaan ervan uit dat God Adam uit aarde schiep, en Eva uit diens rib. Kent u een van die mensen?
DANIEL DENNETT:
Ik heb met tientallen van hen gesproken. Maar de meesten hebben niet veel zin om iets over hun religieuze opvattingen te zeggen.
Heel anders zit het met de aanhangers van het intelligent design. Die praten zonder beperkingen, maar ze verspreiden wel vooral foutieve informatie - die hebben ze niet bij hun pastoor opgepikt, maar in boeken van bekende uitgeverijen.
Of ze hebben op het internet de gewiekste propaganda van het Discovery Institute in Seattle gelezen, dat uit religieus rechtse hoek gefinancierd wordt.
Waarom maken die mensen zich zo druk over de evolutie? Tegen de oerknal of kwantummechanica schijnen ze niets te hebben.
DENNETT:
Bij de evolutie gaat het zonder meer om de meest verontrustende ontdekking van de wetenschap.
Ze tast een voorstelling aan die misschien wel ouder is dan de menselijke soort.
Welke dan?
DENNETT:
Het geloof dat er een grote, slimme denker moet zijn om iets van mindere rang te maken.
Dat een pot nooit zonder pottenmaker tot stand komt, een hoefijzer nooit zonder smid.
En u denkt dat die idee al bij de apen voorhanden was?
DENNETT:
Laten we zeggen bij de homo habilis, die meer dan twee miljoen jaar geleden stenen werktuigen begon te maken.
Waarschijnlijk vond hij zichzelf al fantastischer dan de artefacten die hij creëerde.
Het gaat om een diep verankerd, intuïtief gevoel.
En precies dat gevoel bespelen de aanhangers van het intelligent design met hun propaganda als ze vragen:
was er ooit een beeld zonder schilder, ooit een huis zonder architect?
Een oeroud theologisch argument...
DENNETT:...
dat Darwin tegenspreekt.
Neen verdorie, zegt zijn theorie, in de natuur krijg je net design door onbezielde, noodgedwongen aflopende mechanismen.
Sterker nog: zelfs ontwerpers kunnen op die manier ontstaan.
Dichters, kunstenaars en ingenieurs zijn ook maar vruchten van de levensboom.
Dat schokt de voorstelling van de mensen dat het leven een diepere betekenis zou hebben.
Ontstaat de geest van de mens, zijn zogenaamde ziel, dan ook op een onbezielde manier?
DENNETT:
Maar natuurlijk.
Als meercellige, beweeglijke wezens hebben we een geest nodig omdat we erop moeten letten waar we heen gaan.
We hebben een zenuwstelsel nodig, dat snel informatie uit de omgeving verwerkt en dat ons gedrag stuurt.
De fundamentele opdracht van alle dieren is om uit te zoeken wat ze nodig hebben en te vermijden wat hen schaadt -
en dat moeten ze sneller onder de knie hebben dan hun concurrenten.
Darwin heeft de wet ontdekt, die deze ontwikkeling sinds vele honderden miljoenen jaren voortstuwt en daarbij almaar geschiktere
geesten opgeleverd heeft.
Toch schijnt er iets ongewoons gebeurd te zijn toen de mens het toneel betrad.
DENNETT;
Ja, hij ontdekte de taal.
Dat leidde tot een explosieve toename van de geestkracht.
Want nu leer je niet meer louter uit je eigen ervaring, maar van mensen die je nooit ontmoet hebt en die al lang dood zijn.
Dankzij het spraakvermogen werd de menselijke cultuur zelf een diepgaande kracht van de evolutie.
Alleen daarom overstijgt ons blikveld veruit dat van elke andere biologische soort.
We zijn de enige soort die weet wie ze is en hoe ze ontstaan is.
Onze boeken, kunstwerken en onze religies zijn allemaal het product van evolutionaire algoritmes.
Veel mensen vinden dat opwindend, anderen deprimerend.
Nergens toont de evolutie zich zo helder als in de DNA-molecule.
Niettemin vinden de aanhangers van het 'intelligent design' de DNA-code kennelijk minder gevaarlijk dan de leer van Darwin.
Waarom?
DENNETT:
Ik weet het niet.
U heeft gelijk:
de bio-informatica levert ons elke dag bewijzen voor de evolutietheorie.
Kennelijk willen de tegenstanders gewoon niet inzien dat er uit molecules, enzymen en proteïnes gedachten ontstaan. Want daaruit volgt onvermijdelijk: wij mensen mogen dan een ziel hebben, maar ze bestaat wel uit veel kleine robotten.
Denkt u niet dat biologen zich beter tot het leven kunnen beperken en de ziel aan de religie overlaten?
DENNETT:
Dat is precies wat paus Johannes Paulus II vroeg toen hij in 1996 verkondigde dat
de evolutie een feit is, en er dan snel aan toevoegde: met uitzondering van de ziel.
Dat mag de mensen dan tevredenstellen, het is gewoon verkeerd.
Niemand zou het in zijn hoofd halen om te beweren dat de weefsels in ons lichaam biologische stoffen zijn µ
maar de alvleesklier een immaterieel wonderweefsel is.
De hersenen zijn niet wonderbaarlijker dan de longen of de lever - ze zijn een weefsel.
Darwins ideeen werden al vaak door eugenetici en racisten misbruikt.
Wordt hij ook daardoor zo heftig aangevallen?
DENNETT:
Ja. Je kunt het probleem ook iets milder formuleren:
het principe van de evolutie is zo simpel dat men het op een minuut tijd aan iemand kan uitleggen.
Precies daarom kun je Darwins idee gemakkelijk scheeftrekken en politiek misbruiken.
Geduldig leg ik mijn studenten de theorie van de evolutie uit, en moet dan achteraf de brokken lijmen omdat ze te enthousiast reageren en veel
verkeerd begrijpen. Darwins idee is als een snoepje voor de geest: wie er te veel van eet, vergaat het slecht.
Dat speelt in de kaart van racisten en seksisten.
Onverdroten intellectuele hygiëne is dan ook een noodzaak.
Slippertjes, verkrachtingen of kindermoorden worden door evolutiepsychologen in het licht van de evolutie geanalyseerd en in bestsellers neergeschreven.
Hoe onderscheiden we het ernstige onderzoek van de vulgaire wetenschap?
DENNETT:
Door pijnlijk nauwkeurig de feiten te verzamelen en onze hypothese dan streng te controleren. Net zoals Darwin deed.
Sommigen verwijten u dat u zich met uw evolutiebiologische stellingen te sterk met sociologie en religie bemoeit en op die manier de 'intelligent design'-beweging in de kaart speelt.
DENNETT:
Daar is misschien iets van aan.
Ik heb bijvoorbeeld net een boek klaar waarin ik religies evolutionair biologisch bekijk.
Ik denk dat dit onderzoek kan en moet worden gevoerd.
Anderen zeggen: zeker niet, laat de biologen niet aan de sociale wetenschappen raken!
Ik vind dat verschrikkelijk.
De gedachte dat je de humane wetenschappen moet behoeden voor evolutionair denken leidt volgens mij tot een catastrofe.
Waarom?
DENNETT:
Omdat de evolutieleer de wereld van de betekenis, de zin, de doeleinden en de vrijheid verenigt met de wereld van de natuurwetenschappen.
Er wordt altijd gesproken over de kloof tussen mens- en natuurwetenschap.
En wie overbrugt die kloof? Darwin, door ons te tonen hoe zin, ontwerp en betekenis ontstaan uit zinledigheid, uit stupide materie.
Gaat Darwins wet altijd op wanneer er iets nieuws ontstaat? Ook bij het ontstaan van het universum bijvoorbeeld?
DENNETT:
Darwinistische ideeën zijn bij veel natuurkundigen in trek.
Ze vermoeden dat het huidige universum zich in een soort evolutionaire selectie doorgezet heeft uit een veelvoud van zeer diverse universums.
De filosoof Friedrich Nietzsche had, vermoedelijk geïnspireerd door Darwin, de idee van de eeuwige terugkeer: alle varianten worden doorgespeeld; elke versie wordt uitgeprobeerd, niet eenmaal maar biljoenen malen.
Nietzsche concludeerde dat God dood is.
Ook als een consequentie van Darwins leer?
DENNETT:
Zonder meer.
Dat er in de wereld design is, was altijd het sterkste argument voor het bestaan van God - en Darwin heeft het onderuitgehaald.
Evolutie is dus onverenigbaar met een god?
DENNETT:
Sinds eeuwen is Gods rol aan het krimpen.
In het begin werd hij nog gebruikt voor Adam en Eva,
daarna heette het dat hij de evolutie aan het rollen had gebracht.
De inzichten van de kosmologie tonen evenwel dat leven zich overal ontwikkelt waar het kan.
God kan geen nieuwe soorten scheppen, hij volbrengt geen wonderen, hij schrijft geen jobprofielen uit.
Hoe komt het dan dat zoveel fysici gelovig zijn?
DENNETT:
Omdat ze het niet willen zien.
We delen de wereld graag in, om tegenspraken te vermijden.
Dat indelen heeft toch iets positiefs: de natuurwetenschap gaat over het leven, de religie houdt zich bezig met de zin van het leven.
DENNETT:
Een grens! Hoe schoon!
Het probleem is dat die grens zich verlegt.
En hoe meer ze dat doet, hoe minder werk God heeft.
Ook ik raak vervuld van eerbied voor het universum.
Ook ik ben gelukkig dat ik hier ben.
Het probleem is dat er daarbuiten niemand is die ik zou kunnen danken.
Kunt u dan accepteren dat de religie ons op morele waarden wijst?
DENNETT:
Het zou helemaal niet dwaas zijn als de religie die taak op zich zou nemen, maar dat doet ze helemaal niet.
Religies lenen er zich bij uitstek toe om mensen tot slaafse trouw aan te sporen.
Religieuze moraal kan teamwork tot een uiterst doeltreffende kracht maken.
Maar dat is een tweesnijdend zwaard.
Want die vorm van teamwork veronderstelt dat je je eigen oordeelsvermogen goeddeels overlaat aan de autoriteit van een groep.
We weten hoe gevaarlijk dat kan zijn.
Niettemin helpt religie ons om morele maatstaven te bepalen.
DENNETT:
Zijn mensen alleen moreel goed om er in de hemel voor beloond te worden?
Ik vind dat die voorstelling van verachting voor de mens getuigt.
Gedragen we ons alleen goed om in het paradijs 76 maagden te krijgen?
Daar lachen we toch mee.
God schrijft geen jobprofielen uit, zei u. Hoe komt het dan dat zo goed als alle culturen religies hebben?
DENNETT:
Dat is deels te verklaren vanuit de geschiedenis: religies zijn buitengewoon goed aangepaste cultuurfenomenen die zich ontwikkelen om te overleven.
Zoals een biologische soort?
DENNETT:
Precies. Het design van een religie ontstaat op dezelfde onbezielde manier als het design van planten en dieren.
Hebben succesvolle religies dan gelijkaardige trekken?
DENNETT:
In elk geval. Ze dragen bijvoorbeeld allemaal kenmerken die hen in staat stellen om hun identiteit door te geven -
vele van hen lijken bovendien verbluffend op kenmerken uit de biologie.
Bijvoorbeeld?
DENNETT:
Veel religies ontstonden toen er nog geen schrift was.
Groepsgezangen en gemeenschappelijk bidden zijn dan efficiënte mechanismen om gedachten te verveelvoudigen.
Alle religies schijnen bovendien te willen garanderen dat enkele delen van de overlevering onbegrijpelijk zijn.
Waartoe dan?
DENNETT:
Omdat het de mensen dwingt om de dingen die ze niet begrijpen woordelijk uit het hoofd te leren.
Het verhaal van de eucharistie is een prachtig voorbeeld:
de voorstelling dat het brood het lichaam van Christus zou symboliseren en de wijn zijn bloed was niet opwindend genoeg.
De zaak moet helemaal onbegrijpelijk gemaakt worden: het brood is het lichaam, de wijn is het bloed.
Pas dan zal het verhaal je aandacht wekken en je meer aantrekken dan vervelende vertellingen.
Het is alsof je een pijnlijke kies zou hebben en je er voortdurend met je tong aan zou zitten.
De islam wil dan weer dat elke goede moslim vijf keer per dag bidt.
Ook dat is de evolutionair ontstane overlevingsstrategie van een religie?
DENNETT:
Best mogelijk.
De Israëlische bioloog Amotz Zahavi neemt zonder meer aan dat bijzonder extravagante gedragingen, die maar moeilijk te imiteren zijn, beter doorgegeven worden dan andere.
Zo verklaart hij waarom de pauw met zijn veren pronkt.
Dat principe van extravagante signalen is in de biologie wijdverspreid, en we zien het ook in religie.
Het is belangrijk om offers te brengen.
Als de imams zouden beslissen om de dagelijkse gebeden af te schaffen, zouden ze een van de werkzaamste evolutionaire aanpassingen van de islam beschadigen.
Kun je op basis van die redenering ook voorspellen welke religies zich uiteindelijk zullen doorzetten?
DENNETT:
Mijn collega's Rodney Stark en Roger Finke hebben onderzocht waarom sommige religies sterker uitbreiden dan andere.
Volgens hen is de vraag naar religie vooral groot wanneer het belijden ervan omslachtig is en veel van je eist.
Dat zou verklaren waarom de gematigde protestanten in de Verenigde Staten leden verliezen terwijl extreme groepen gedijen.
Kunt u ook verklaren waarom het geloof in het intelligent design nergens zo verbreid is als in uw vaderland?
DENNETT:
Helaas niet.
Ik kan u slechts dit zeggen: we hebben te maken met een alliantie van evangelische fundamentalisten en rechtse politici.
Ze willen in de VS een Theocratie oprichten.
Het is beangstigend dat velen onder hen ervan overtuigd zijn dat het Laatste Oordeel voor de deur staat.
bron : knack 18 januari 2006 (Der Spiegel/vertaling en bewerking: Jan Braet)
'Wij zijn de enige soort die weet wie ze is en hoe ze ontstaan is.'
De Amerikaanse filosoof Daniel Dennett over Darwins revolutionaire idee, de oorsprong van de ziel en de uitwijzing van God uit de natuurwetenschap.
In tal van boeken poneerde Daniel Dennett, filosoof aan de Tufts University in het Amerikaanse Medford (Massachusetts), een mensbeeld waarin de ziel
en de cultuur worden voorgesteld als een toevallig product van de natuurlijke selectie .
Dennett geldt dan ook als een der meest radicale aanhangers van de evolutieleer, en dat maakt hem in de VS niet altijd even populair.
In zijn nieuwe boek Breaking the Spell (de betovering verbreken), dat in februari 2006 bij Viking in New York verschijnt, belicht hij
vanuit een evolutionair perspectief waarom precies radicale religies zo succesvol zijn.
Meer dan honderd miljoen Amerikanen gaan ervan uit dat God Adam uit aarde schiep, en Eva uit diens rib. Kent u een van die mensen?
DANIEL DENNETT:
Ik heb met tientallen van hen gesproken. Maar de meesten hebben niet veel zin om iets over hun religieuze opvattingen te zeggen.
Heel anders zit het met de aanhangers van het intelligent design. Die praten zonder beperkingen, maar ze verspreiden wel vooral foutieve informatie - die hebben ze niet bij hun pastoor opgepikt, maar in boeken van bekende uitgeverijen.
Of ze hebben op het internet de gewiekste propaganda van het Discovery Institute in Seattle gelezen, dat uit religieus rechtse hoek gefinancierd wordt.
Waarom maken die mensen zich zo druk over de evolutie? Tegen de oerknal of kwantummechanica schijnen ze niets te hebben.
DENNETT:
Bij de evolutie gaat het zonder meer om de meest verontrustende ontdekking van de wetenschap.
Ze tast een voorstelling aan die misschien wel ouder is dan de menselijke soort.
Welke dan?
DENNETT:
Het geloof dat er een grote, slimme denker moet zijn om iets van mindere rang te maken.
Dat een pot nooit zonder pottenmaker tot stand komt, een hoefijzer nooit zonder smid.
En u denkt dat die idee al bij de apen voorhanden was?
DENNETT:
Laten we zeggen bij de homo habilis, die meer dan twee miljoen jaar geleden stenen werktuigen begon te maken.
Waarschijnlijk vond hij zichzelf al fantastischer dan de artefacten die hij creëerde.
Het gaat om een diep verankerd, intuïtief gevoel.
En precies dat gevoel bespelen de aanhangers van het intelligent design met hun propaganda als ze vragen:
was er ooit een beeld zonder schilder, ooit een huis zonder architect?
Een oeroud theologisch argument...
DENNETT:...
dat Darwin tegenspreekt.
Neen verdorie, zegt zijn theorie, in de natuur krijg je net design door onbezielde, noodgedwongen aflopende mechanismen.
Sterker nog: zelfs ontwerpers kunnen op die manier ontstaan.
Dichters, kunstenaars en ingenieurs zijn ook maar vruchten van de levensboom.
Dat schokt de voorstelling van de mensen dat het leven een diepere betekenis zou hebben.
Ontstaat de geest van de mens, zijn zogenaamde ziel, dan ook op een onbezielde manier?
DENNETT:
Maar natuurlijk.
Als meercellige, beweeglijke wezens hebben we een geest nodig omdat we erop moeten letten waar we heen gaan.
We hebben een zenuwstelsel nodig, dat snel informatie uit de omgeving verwerkt en dat ons gedrag stuurt.
De fundamentele opdracht van alle dieren is om uit te zoeken wat ze nodig hebben en te vermijden wat hen schaadt -
en dat moeten ze sneller onder de knie hebben dan hun concurrenten.
Darwin heeft de wet ontdekt, die deze ontwikkeling sinds vele honderden miljoenen jaren voortstuwt en daarbij almaar geschiktere
geesten opgeleverd heeft.
Toch schijnt er iets ongewoons gebeurd te zijn toen de mens het toneel betrad.
DENNETT;
Ja, hij ontdekte de taal.
Dat leidde tot een explosieve toename van de geestkracht.
Want nu leer je niet meer louter uit je eigen ervaring, maar van mensen die je nooit ontmoet hebt en die al lang dood zijn.
Dankzij het spraakvermogen werd de menselijke cultuur zelf een diepgaande kracht van de evolutie.
Alleen daarom overstijgt ons blikveld veruit dat van elke andere biologische soort.
We zijn de enige soort die weet wie ze is en hoe ze ontstaan is.
Onze boeken, kunstwerken en onze religies zijn allemaal het product van evolutionaire algoritmes.
Veel mensen vinden dat opwindend, anderen deprimerend.
Nergens toont de evolutie zich zo helder als in de DNA-molecule.
Niettemin vinden de aanhangers van het 'intelligent design' de DNA-code kennelijk minder gevaarlijk dan de leer van Darwin.
Waarom?
DENNETT:
Ik weet het niet.
U heeft gelijk:
de bio-informatica levert ons elke dag bewijzen voor de evolutietheorie.
Kennelijk willen de tegenstanders gewoon niet inzien dat er uit molecules, enzymen en proteïnes gedachten ontstaan. Want daaruit volgt onvermijdelijk: wij mensen mogen dan een ziel hebben, maar ze bestaat wel uit veel kleine robotten.
Denkt u niet dat biologen zich beter tot het leven kunnen beperken en de ziel aan de religie overlaten?
DENNETT:
Dat is precies wat paus Johannes Paulus II vroeg toen hij in 1996 verkondigde dat
de evolutie een feit is, en er dan snel aan toevoegde: met uitzondering van de ziel.
Dat mag de mensen dan tevredenstellen, het is gewoon verkeerd.
Niemand zou het in zijn hoofd halen om te beweren dat de weefsels in ons lichaam biologische stoffen zijn µ
maar de alvleesklier een immaterieel wonderweefsel is.
De hersenen zijn niet wonderbaarlijker dan de longen of de lever - ze zijn een weefsel.
Darwins ideeen werden al vaak door eugenetici en racisten misbruikt.
Wordt hij ook daardoor zo heftig aangevallen?
DENNETT:
Ja. Je kunt het probleem ook iets milder formuleren:
het principe van de evolutie is zo simpel dat men het op een minuut tijd aan iemand kan uitleggen.
Precies daarom kun je Darwins idee gemakkelijk scheeftrekken en politiek misbruiken.
Geduldig leg ik mijn studenten de theorie van de evolutie uit, en moet dan achteraf de brokken lijmen omdat ze te enthousiast reageren en veel
verkeerd begrijpen. Darwins idee is als een snoepje voor de geest: wie er te veel van eet, vergaat het slecht.
Dat speelt in de kaart van racisten en seksisten.
Onverdroten intellectuele hygiëne is dan ook een noodzaak.
Slippertjes, verkrachtingen of kindermoorden worden door evolutiepsychologen in het licht van de evolutie geanalyseerd en in bestsellers neergeschreven.
Hoe onderscheiden we het ernstige onderzoek van de vulgaire wetenschap?
DENNETT:
Door pijnlijk nauwkeurig de feiten te verzamelen en onze hypothese dan streng te controleren. Net zoals Darwin deed.
Sommigen verwijten u dat u zich met uw evolutiebiologische stellingen te sterk met sociologie en religie bemoeit en op die manier de 'intelligent design'-beweging in de kaart speelt.
DENNETT:
Daar is misschien iets van aan.
Ik heb bijvoorbeeld net een boek klaar waarin ik religies evolutionair biologisch bekijk.
Ik denk dat dit onderzoek kan en moet worden gevoerd.
Anderen zeggen: zeker niet, laat de biologen niet aan de sociale wetenschappen raken!
Ik vind dat verschrikkelijk.
De gedachte dat je de humane wetenschappen moet behoeden voor evolutionair denken leidt volgens mij tot een catastrofe.
Waarom?
DENNETT:
Omdat de evolutieleer de wereld van de betekenis, de zin, de doeleinden en de vrijheid verenigt met de wereld van de natuurwetenschappen.
Er wordt altijd gesproken over de kloof tussen mens- en natuurwetenschap.
En wie overbrugt die kloof? Darwin, door ons te tonen hoe zin, ontwerp en betekenis ontstaan uit zinledigheid, uit stupide materie.
Gaat Darwins wet altijd op wanneer er iets nieuws ontstaat? Ook bij het ontstaan van het universum bijvoorbeeld?
DENNETT:
Darwinistische ideeën zijn bij veel natuurkundigen in trek.
Ze vermoeden dat het huidige universum zich in een soort evolutionaire selectie doorgezet heeft uit een veelvoud van zeer diverse universums.
De filosoof Friedrich Nietzsche had, vermoedelijk geïnspireerd door Darwin, de idee van de eeuwige terugkeer: alle varianten worden doorgespeeld; elke versie wordt uitgeprobeerd, niet eenmaal maar biljoenen malen.
Nietzsche concludeerde dat God dood is.
Ook als een consequentie van Darwins leer?
DENNETT:
Zonder meer.
Dat er in de wereld design is, was altijd het sterkste argument voor het bestaan van God - en Darwin heeft het onderuitgehaald.
Evolutie is dus onverenigbaar met een god?
DENNETT:
Sinds eeuwen is Gods rol aan het krimpen.
In het begin werd hij nog gebruikt voor Adam en Eva,
daarna heette het dat hij de evolutie aan het rollen had gebracht.
De inzichten van de kosmologie tonen evenwel dat leven zich overal ontwikkelt waar het kan.
God kan geen nieuwe soorten scheppen, hij volbrengt geen wonderen, hij schrijft geen jobprofielen uit.
Hoe komt het dan dat zoveel fysici gelovig zijn?
DENNETT:
Omdat ze het niet willen zien.
We delen de wereld graag in, om tegenspraken te vermijden.
Dat indelen heeft toch iets positiefs: de natuurwetenschap gaat over het leven, de religie houdt zich bezig met de zin van het leven.
DENNETT:
Een grens! Hoe schoon!
Het probleem is dat die grens zich verlegt.
En hoe meer ze dat doet, hoe minder werk God heeft.
Ook ik raak vervuld van eerbied voor het universum.
Ook ik ben gelukkig dat ik hier ben.
Het probleem is dat er daarbuiten niemand is die ik zou kunnen danken.
Kunt u dan accepteren dat de religie ons op morele waarden wijst?
DENNETT:
Het zou helemaal niet dwaas zijn als de religie die taak op zich zou nemen, maar dat doet ze helemaal niet.
Religies lenen er zich bij uitstek toe om mensen tot slaafse trouw aan te sporen.
Religieuze moraal kan teamwork tot een uiterst doeltreffende kracht maken.
Maar dat is een tweesnijdend zwaard.
Want die vorm van teamwork veronderstelt dat je je eigen oordeelsvermogen goeddeels overlaat aan de autoriteit van een groep.
We weten hoe gevaarlijk dat kan zijn.
Niettemin helpt religie ons om morele maatstaven te bepalen.
DENNETT:
Zijn mensen alleen moreel goed om er in de hemel voor beloond te worden?
Ik vind dat die voorstelling van verachting voor de mens getuigt.
Gedragen we ons alleen goed om in het paradijs 76 maagden te krijgen?
Daar lachen we toch mee.
God schrijft geen jobprofielen uit, zei u. Hoe komt het dan dat zo goed als alle culturen religies hebben?
DENNETT:
Dat is deels te verklaren vanuit de geschiedenis: religies zijn buitengewoon goed aangepaste cultuurfenomenen die zich ontwikkelen om te overleven.
Zoals een biologische soort?
DENNETT:
Precies. Het design van een religie ontstaat op dezelfde onbezielde manier als het design van planten en dieren.
Hebben succesvolle religies dan gelijkaardige trekken?
DENNETT:
In elk geval. Ze dragen bijvoorbeeld allemaal kenmerken die hen in staat stellen om hun identiteit door te geven -
vele van hen lijken bovendien verbluffend op kenmerken uit de biologie.
Bijvoorbeeld?
DENNETT:
Veel religies ontstonden toen er nog geen schrift was.
Groepsgezangen en gemeenschappelijk bidden zijn dan efficiënte mechanismen om gedachten te verveelvoudigen.
Alle religies schijnen bovendien te willen garanderen dat enkele delen van de overlevering onbegrijpelijk zijn.
Waartoe dan?
DENNETT:
Omdat het de mensen dwingt om de dingen die ze niet begrijpen woordelijk uit het hoofd te leren.
Het verhaal van de eucharistie is een prachtig voorbeeld:
de voorstelling dat het brood het lichaam van Christus zou symboliseren en de wijn zijn bloed was niet opwindend genoeg.
De zaak moet helemaal onbegrijpelijk gemaakt worden: het brood is het lichaam, de wijn is het bloed.
Pas dan zal het verhaal je aandacht wekken en je meer aantrekken dan vervelende vertellingen.
Het is alsof je een pijnlijke kies zou hebben en je er voortdurend met je tong aan zou zitten.
De islam wil dan weer dat elke goede moslim vijf keer per dag bidt.
Ook dat is de evolutionair ontstane overlevingsstrategie van een religie?
DENNETT:
Best mogelijk.
De Israëlische bioloog Amotz Zahavi neemt zonder meer aan dat bijzonder extravagante gedragingen, die maar moeilijk te imiteren zijn, beter doorgegeven worden dan andere.
Zo verklaart hij waarom de pauw met zijn veren pronkt.
Dat principe van extravagante signalen is in de biologie wijdverspreid, en we zien het ook in religie.
Het is belangrijk om offers te brengen.
Als de imams zouden beslissen om de dagelijkse gebeden af te schaffen, zouden ze een van de werkzaamste evolutionaire aanpassingen van de islam beschadigen.
Kun je op basis van die redenering ook voorspellen welke religies zich uiteindelijk zullen doorzetten?
DENNETT:
Mijn collega's Rodney Stark en Roger Finke hebben onderzocht waarom sommige religies sterker uitbreiden dan andere.
Volgens hen is de vraag naar religie vooral groot wanneer het belijden ervan omslachtig is en veel van je eist.
Dat zou verklaren waarom de gematigde protestanten in de Verenigde Staten leden verliezen terwijl extreme groepen gedijen.
Kunt u ook verklaren waarom het geloof in het intelligent design nergens zo verbreid is als in uw vaderland?
DENNETT:
Helaas niet.
Ik kan u slechts dit zeggen: we hebben te maken met een alliantie van evangelische fundamentalisten en rechtse politici.
Ze willen in de VS een Theocratie oprichten.
Het is beangstigend dat velen onder hen ervan overtuigd zijn dat het Laatste Oordeel voor de deur staat.
Ni dieu , Ni maitre
Ni , Ni , Ni ( The knight of Ni )
Ni , Ni , Ni ( The knight of Ni )
-
Antiscience
- Banned
- Berichten: 1145
- Lid geworden op: 13 feb 2006 13:46
bedankt voor deze vertaalde tekst Tsjok,Tsjok45 schreef:Een snoepje voor de geest
bron : knack 18 januari 2006 (Der Spiegel/vertaling en bewerking: Jan Braet)
reken maar dat ik hem uiterst secuur ga controleren....
( ik ben immers in het bezit van deze Spiegel )
Wee, jij?/Jan Braet?
hebben negatieve stukjes tekst betreffende Daniel D. weggelaten of stukjes tekst te positief ' vertaald '.Ik was overigens zeer tevreden over de manier hoe Dennett door de Spiegeljournalisten
geinterviewd en beschreven werd, als mede de manier hoe Dennett zich presenteerde.
Zou in dat verband minister Maria Verhoeven willen adviseren prof. Dennett
voor veel lezingen in Nederland uit te nodigen.
vertaling en bewerking: Jan Braetjij?/Jan Braet?
?????hebben negatieve stukjes tekst betreffende Daniel D. weggelaten of stukjes tekst te positief ' vertaald '.
Je bedoeld de journalistieke stukjes en de eventuele commentaren die niet vanDennett afkomstig zijn ?
Hier is de Engelse versie van het Spiegel-artkel
door DENNETT zelf nagelezen ( kent Dennett Duits?i k weet het niet ... )
http://service.spiegel.de/cache/interna ... 19,00.html
Ni dieu , Ni maitre
Ni , Ni , Ni ( The knight of Ni )
Ni , Ni , Ni ( The knight of Ni )
-
Antiscience
- Banned
- Berichten: 1145
- Lid geworden op: 13 feb 2006 13:46
Psychose
Zit deze Dennett - tekst te lezen, en hoor tegelijk hettsjok45 schreef:
'Voorgeprogrammeerde robots zijn we,meer niet ?
televisie-programma dat mijn kinderen opgezet hebben.
Datum : 13-4-2006
Tijd : 10 : 18
Televisiezender : KIKA ( Kinderkanal )
" .... Er hatt das Gehirn beeinflußt, er ist neu verkabelt...,
der Mikrodoid hatt sich hier festgesetzt ..... :P :P :P
Anekdotische gevalsbeschrijving **** LIVE ****
http://www.kika.de/scripts/fernsehen/wa ... /index.cfm
Laatst gewijzigd door Antiscience op 13 apr 2006 11:12, 2 keer totaal gewijzigd.
Tsjahoor tegelijk het
televisie-programma dat mijn kinderen opgezet hebben
ik lees zelf soms wel eens een boek teriwjl ik op de wc zit ...
Komt er nog iets inhoudelijks op de teksten van Dennett ( ik bedoel op de hier geplaatste
antwoorden van Dennett ) zelf ?
of volstaat slechts de beschrjvng van een sfeerbeeld in uw huiselijke kring ?
Mag natuurlijk ook .. .
Maar
Het kan me ook niets schelen of je nu vis verpakt in kranten of in wetenschappelijke artikelen of in interviews van Dennett ....
-->Ter zake graag....en neem uw tijd....
mvg
P.S.
Bovendien staat alles hierboven wat ik heb gepost --> in het(gangbare ?) Nederlands ....
.... Er hatt das Gehirn beinflußt, er ist neu verkabelt...,
der Mikrodoid hatt sich hier festgesetzt .....
" Ik antwoord niet op citaten in een dierentemmers-taal die ik niet beheers ..."
Vertalen graag
PPS
Bovendien
Mijn kinderen zijn de deur uit ....
Ik kan niets doen met uw kinderprogramma- gids
Zelf ben ik ondertussen nog niet "kinds "genoeg ....
Trouwens dementen kijken liever naar de "Teletubbies" ....( zuster Rosa uit Drongen
---> is daar een anecdotisch voorbeeld van ... )
Jezus ...man
Ni dieu , Ni maitre
Ni , Ni , Ni ( The knight of Ni )
Ni , Ni , Ni ( The knight of Ni )
-
Antiscience
- Banned
- Berichten: 1145
- Lid geworden op: 13 feb 2006 13:46
Psychose *** LIVE ***
Ja, beste Tsjok
komt nog maar nu dacht ik gelijk even melding te maken
van deze grappige toevalligheid.....zgn. psychotische fenomenen ?,
vermeende parafenomenen ?....registreren wanneer ze gebeuren
geen geouwehoer/gespekuleer in laboratoria met zenerkaarten e.d.
Spontaan lijkt wat te gebeuren, en registreer het dan direkt.
komt nog maar nu dacht ik gelijk even melding te maken
van deze grappige toevalligheid.....zgn. psychotische fenomenen ?,
vermeende parafenomenen ?....registreren wanneer ze gebeuren
geen geouwehoer/gespekuleer in laboratoria met zenerkaarten e.d.
Spontaan lijkt wat te gebeuren, en registreer het dan direkt.
-
Antiscience
- Banned
- Berichten: 1145
- Lid geworden op: 13 feb 2006 13:46
Het was een kinderprogramma wat over hersenen, en mikrorobots ging.
De hele tekst heb ik niet onthouden, maar deze twee zinnen nog wel :
Vertaling :
..... Hij heeft de hersenen beinvloed, hij is opnieuw bedraadt...
de mikro-droide heeft zich hier vastgezet...
Mikro-droide = Mikro-soort half synthetische mens, verbinding mens-robot.
Opnieuw bedraad? nieuwe programmering ? nieuwe bedrading?
De mikro-robot heeft zich hier vastgezet.
De hele tekst heb ik niet onthouden, maar deze twee zinnen nog wel :
Vertaling :
..... Hij heeft de hersenen beinvloed, hij is opnieuw bedraadt...
de mikro-droide heeft zich hier vastgezet...
Mikro-droide = Mikro-soort half synthetische mens, verbinding mens-robot.
Opnieuw bedraad? nieuwe programmering ? nieuwe bedrading?
De mikro-robot heeft zich hier vastgezet.
.... Er hatt das Gehirn beeinflußt, er ist neu verkabelt...,
der Mikrodoid hatt sich hier festgesetzt .....
Het is bekend dat de axonen (witte stof ) steeds opnieuw nieuwe verbindingen matken met andere zenuwcellen in het cerebrale netwerk ...(= andere herbedradingen )en onder de invloed van nieuwe binnenkomende zenuwpuls-treinen... vanuit zowel intern als extern millieu -Hij heeft de hersenen beinvloed
Er wordt ook vermoed dat vrouwen meestal veel meer verbindingen per axon ( kunnen ) maken dan mannen ...
Het geheugen ( axonen verbindingen ?) en vooral de opslagcapaciteit van het geheugen bepaald de kwaliteit van onze persoonlijke hersenspinsels ....
Wat de "interface " tussen robots /computers en meselijke hersenen betreft ---->
zie de cyborgs en "hersenimplantaten "
http://groups.msn.com/evodisku/breinevo ... 5391297997
P.S.
De Chinese tekst is een vertaling van "broeder jakob "
en
jakob= Tsjok in het Gents ....
Ni dieu , Ni maitre
Ni , Ni , Ni ( The knight of Ni )
Ni , Ni , Ni ( The knight of Ni )
-
harriechristus
- Banned
- Berichten: 89
- Lid geworden op: 13 nov 2005 19:51
- Contacteer:
Heeft Dennett mijn atoomtheorie al gelezen?
Hoe kan ik hem die opsturen?
Hoe kan ik hem die opsturen?
atomen bestaan uit ruimteschepen
http://home.wanadoo.nl/r.f.dezwart/Fram ... lands.html
http://home.wanadoo.nl/r.f.dezwart/Fram ... lands.html
-
harriechristus
- Banned
- Berichten: 89
- Lid geworden op: 13 nov 2005 19:51
- Contacteer:
Doe jij dat dan even, want jij bent thuis in wormgaten: ik pak gewoon de fiets.doctorwho schreef:Gewoon naar zijn huisadres teleporteren via een wormgat op subatomair niveau natuurlijk.Heeft Dennett mijn atoomtheorie al gelezen?
Hoe kan ik hem die opsturen?
atomen bestaan uit ruimteschepen
http://home.wanadoo.nl/r.f.dezwart/Fram ... lands.html
http://home.wanadoo.nl/r.f.dezwart/Fram ... lands.html