"Waarheid" als gebeurtenis

[VseslavBotkin]

De gedachte van waarheid als een "daadwerkelijke stand van zaken", of als "controleerbare waarnemingen", is een idée fixe waar de gemiddelde vrijdenker maar lastig afstand van kan doen. Deze opvatting wordt ook wel eens "correspondentiewaarheid" genoemd: iets is waar als het correct is, als het overeenkomt (correspondeert) met de werkelijkheid. De uitspraak "de kat zit op de tafel" is waarheid, enkel en alleen als het ook daadwerkelijk het geval is dat de kat op tafel zit.

Nou wil ik niet beweren dat dit onzin is: stel je voor, een wereld waarin dit zou worden afgeschaft! - dat zou lastig samenleven worden. Het heeft zijn plek. Wel denk ik dat het een oppervlakkige opvatting is die niet volledig recht doet aan de rijkdom van de werkelijkheid. Ik zou daar graag eens een andere waarheidsopvatting tegenover willen zetten - los van de idee van "waarheid leeft in stilte" waar ik eerder weleens over heb gesproken.

Iedereen met een hart en twee ogen kent ervaringen waarbij hij (of zij (of hen, kom op, het is 2023! Ik ben LHBTQIA+ inclusief) aan het wandelen is, en plots het gevoel heeft dat de wereld zich opent. Het ritselen van de bomen, de paardebloem op het veld; er gebeurt iets, de wereld wordt zichtbaar. Heidegger heeft, in dialoog met de Griekse filosofie, ooit het woord "aletheia" herontdekt om dit aan te duiden. In de meest letterlijke zin kunnen we dit woord vertalen als "onverborgenheid", of zelfs "onvergetelheid". Datgene wat altijd al aanwezig was, komt plots tevoorschijn. Het is ons alleen nooit opgevallen!

Waar komt dit woord precies vandaan? "Lethe" is het oud Griekse woord voor vergetelheid, en tevens een van de rivieren die door Hades, de onderwereld stroomt. In de mythen werd het verteld dat de dode zielen, wanneer zij in Hades aankwamen, van de rivier Lethe dronken, en daarbij hun aardse leven vergaten... De prefix "a-" is negatief, zoals het Nederlandse "on-". "Aletheia", zou je kunnen zeggen, is het tegenovergestelde van die verdwazing van de gestorvenen.

Verbergen, ontbergen; verhullen, onthullen: is dit niet hoe we in alledaagse zin met de wereld in contact komen? Soms ben je in gedachten, soms ben je helderder aanwezig. Soms ben je vooringenomen ten opzichte van anderen en soms geef je ze de ruimte om zichzelf te laten zien. Het is misschien wel goed om op te merken dat deze "onverborgenheid", deze gebeurtenis waarbij iets tevoorschijn komt, de absolute voorwaarde is voor de correspondentiewaarheid uit de eerste alinea! Hoe kan ik vaststellen of de kat ook daadwerkelijk op de tafel zit? Er moet toch eerst een ervaring zijn van de werkelijkheid, die ik vervolgens kan duiden in een voorstelling in de vorm van een zin?

Misschien kan zo'n kijk, zo'n bewustzijn van hoe de wereld (waar wij zelf deel van uitmaken) zich constant openbaart en verhult, waar gebeurtenissen in plaatsvinden (en geen opeenvolgende reeks van verschillende, statische "standen van zaken") ons, al is het maar een klein beetje, bewuster maken van de beperkingen van de dominante waarheidsopvatting (hoe nuttig ze ook kan zijn), en, al is het maar een klein beetje, iets minder arrogant.

[doctorwho]

De gedachte van waarheid als een "daadwerkelijke stand van zaken", of als "controleerbare waarnemingen", is een idée fixe waar de gemiddelde vrijdenker maar lastig afstand van kan doen. Deze opvatting wordt ook wel eens "correspondentiewaarheid" genoemd: iets is waar als het correct is, als het overeenkomt (correspondeert) met de werkelijkheid. De uitspraak "de kat zit op de tafel" is waarheid, enkel en alleen als het ook daadwerkelijk het geval is dat de kat op tafel zit.

E = mc2 De gemiddelde vrijdenker bestaat niet is ook zo'n waarheid

[Leon]

Ik heb best wat “openbaringen” gehad, maar niet van de wereld an sich.

Misschien is een openbaring een beperktere van de totaalervaring.

[VseslavBotkin]

Misschien is een openbaring een beperktere van de totaalervaring.

Hoe bedoel je dat precies?

[Leon]

Misschien is een openbaring een beperktere van de totaalervaring.

Hoe bedoel je dat precies?

Je leek met aletheia een totaalervaring te beschrijven. Daar heb ik geen ervaring mee, alleen met geopenbaarde inzichten.

Ik vroeg me af of het vergelijkbaar kon zijn.

[Peter van Velzen]

De titel is buitengewoon juist. We controleren namelijk niet of iets overeenkomt met de werkelijkheid. We checken of het overeenkomt met WAARnemingen. En waarnemingen zijn ALTIJD gebeurtenissen. Dat heeft de Quantum-mechanica ons nog eens ingewreven. Om te voorkomen dat we niet iets leren over het waarnemend object, maar vooral over het waargenomen object, Gebruikt men het best zoveel mogelijk verschillende "waarnemers". Dat leren we misschien iets over wat werkelijk waar is.

Overigens zijn het - mijns inziens - niet de doden, maar de nabestaanden die de doden op den duur vergeten, die aan Lethe lijden.

[TIBERIUS CLAUDIUS]

Het begrip waarheid is slecht een gedachte constructie.
Het is dus geen reëel object.

Derhalve belooft dit weer een oeverloze discussie zonder einde te worden.
Dat is wel waar: filosofen , theologen , theosofen , ........... , nu eenmaal van smullen.

[axxyanus]

De gedachte van waarheid als een "daadwerkelijke stand van zaken", of als "controleerbare waarnemingen", is een idée fixe waar de gemiddelde vrijdenker maar lastig afstand van kan doen. Deze opvatting wordt ook wel eens "correspondentiewaarheid" genoemd: iets is waar als het correct is, als het overeenkomt (correspondeert) met de werkelijkheid. De uitspraak "de kat zit op de tafel" is waarheid, enkel en alleen als het ook daadwerkelijk het geval is dat de kat op tafel zit.

Nou wil ik niet beweren dat dit onzin is: stel je voor, een wereld waarin dit zou worden afgeschaft! - dat zou lastig samenleven worden. Het heeft zijn plek. Wel denk ik dat het een oppervlakkige opvatting is die niet volledig recht doet aan de rijkdom van de werkelijkheid. Ik zou daar graag eens een andere waarheidsopvatting tegenover willen zetten - los van de idee van "waarheid leeft in stilte" waar ik eerder weleens over heb gesproken.

Als waarheid de werkelijkheid te kort doet, kom dan met een ander concept. Ik zie geen reden om het concept waarheid zelf daarbij op te rekken.

Persoonlijk lijkt dit een benadering waar de kwakzalvers van gaan smullen. Zij kunnen dan beweren dat hun middeltjes werken en als er dan op gewezen wordt dat dat niet waar is, zullen ze dan als tegenargument beweren dat de ander een veel te beperkt begrip van waarheid hanteert.

Alle begrip voor mensen die het begrip waarheid te beperkt vinden, maar als dat zo is, dat ze dan met een ander begrip komen waarin ze zich meer comfortabel voelen. Ik zie geen reden waarom we het begrip waarheid zelf zouden oprekken om daarmee ieder ander te verplichten daarin mee te stappen.

[VseslavBotkin]

Het begrip waarheid is slecht een gedachte constructie.
Het is dus geen reëel object.

Derhalve belooft dit weer een oeverloze discussie zonder einde te worden.
Dat is wel waar: filosofen , theologen , theosofen , ........... , nu eenmaal van smullen.

Oké, en hoe zie jij wiskunde voor je?

[VseslavBotkin]

De gedachte van waarheid als een "daadwerkelijke stand van zaken", of als "controleerbare waarnemingen", is een idée fixe waar de gemiddelde vrijdenker maar lastig afstand van kan doen. Deze opvatting wordt ook wel eens "correspondentiewaarheid" genoemd: iets is waar als het correct is, als het overeenkomt (correspondeert) met de werkelijkheid. De uitspraak "de kat zit op de tafel" is waarheid, enkel en alleen als het ook daadwerkelijk het geval is dat de kat op tafel zit.

Nou wil ik niet beweren dat dit onzin is: stel je voor, een wereld waarin dit zou worden afgeschaft! - dat zou lastig samenleven worden. Het heeft zijn plek. Wel denk ik dat het een oppervlakkige opvatting is die niet volledig recht doet aan de rijkdom van de werkelijkheid. Ik zou daar graag eens een andere waarheidsopvatting tegenover willen zetten - los van de idee van "waarheid leeft in stilte" waar ik eerder weleens over heb gesproken.

Als waarheid de werkelijkheid te kort doet, kom dan met een ander concept. Ik zie geen reden om het concept waarheid zelf daarbij op te rekken.

Eh, daar gaat het topic toch over?

Persoonlijk lijkt dit een benadering waar de kwakzalvers van gaan smullen. Zij kunnen dan beweren dat hun middeltjes werken en als er dan op gewezen wordt dat dat niet waar is, zullen ze dan als tegenargument beweren dat de ander een veel te beperkt begrip van waarheid hanteert.

Alles kan misbruikt worden door idioten, toch? Ik kan een massamoord plegen en dan vervolgens in de rechtszaal via mijn advocaat zeggen dat mijn hersenchemie verantwoordelijk was, dat die me heeft gedwongen om gewelddadig te worden. In werkelijkheid had ik natuurlijk gewoon een keuze. Dit is iets wat echt gebeurt trouwens!

Wat je zegt is een veelgehoord argument op dit forum, natuurlijk. "Als we iets minder bekrompen worden, gaan Kwaadaardige Krachten hier misbruik van maken!". De ironie is natuurlijk dat dat met de normale opvattingen al lang en breed gebeurd. Dat conflict tussen de veilige status quo en de potentieel gevaarlijke vernieuwing is een illusie. Alles is gevaarlijk.

Alle begrip voor mensen die het begrip waarheid te beperkt vinden, maar als dat zo is, dat ze dan met een ander begrip komen waarin ze zich meer comfortabel voelen. Ik zie geen reden waarom we het begrip waarheid zelf zouden oprekken om daarmee ieder ander te verplichten daarin mee te stappen.

Dat hoeft natuurlijk ook niet. Universaliteit bestaat niet, en als het al "bestaat" is het een self-fulfilling prophecy. Het "nut" van de filosofie, als we dat zo mogen noemen, lijkt mij om "de jeugd te corrumperen" zoals Socrates ten laste kreeg gelegd. Niet om dat letterlijk te doen, natuurlijk, maar om manieren van denken aan te bieden die tegen de dominante opvattingen ingaan en daardoor vergezichten te openen.

[axxyanus]

De gedachte van waarheid als een "daadwerkelijke stand van zaken", of als "controleerbare waarnemingen", is een idée fixe waar de gemiddelde vrijdenker maar lastig afstand van kan doen. Deze opvatting wordt ook wel eens "correspondentiewaarheid" genoemd: iets is waar als het correct is, als het overeenkomt (correspondeert) met de werkelijkheid. De uitspraak "de kat zit op de tafel" is waarheid, enkel en alleen als het ook daadwerkelijk het geval is dat de kat op tafel zit.

Nou wil ik niet beweren dat dit onzin is: stel je voor, een wereld waarin dit zou worden afgeschaft! - dat zou lastig samenleven worden. Het heeft zijn plek. Wel denk ik dat het een oppervlakkige opvatting is die niet volledig recht doet aan de rijkdom van de werkelijkheid. Ik zou daar graag eens een andere waarheidsopvatting tegenover willen zetten - los van de idee van "waarheid leeft in stilte" waar ik eerder weleens over heb gesproken.

Als waarheid de werkelijkheid te kort doet, kom dan met een ander concept. Ik zie geen reden om het concept waarheid zelf daarbij op te rekken.

Eh, daar gaat het topic toch over?

Waarover juist? Je begint met aan te stippen dat "waarheid" de werkelijkheid te kort doet, maar i.p.v. open te laten hoe we dat zouden kunnen remidiëren, lijk je direct te kiezen voor de optie om het concept "waarheid" open te trekken i.p.v. te overwegen gewoon een ander concept te gebruiken.

Persoonlijk lijkt dit een benadering waar de kwakzalvers van gaan smullen. Zij kunnen dan beweren dat hun middeltjes werken en als er dan op gewezen wordt dat dat niet waar is, zullen ze dan als tegenargument beweren dat de ander een veel te beperkt begrip van waarheid hanteert.

Alles kan misbruikt worden door idioten, toch? Ik kan een massamoord plegen en dan vervolgens in de rechtszaal via mijn advocaat zeggen dat mijn hersenchemie verantwoordelijk was, dat die me heeft gedwongen om gewelddadig te worden. In werkelijkheid had ik natuurlijk gewoon een keuze. Dit is iets wat echt gebeurt trouwens!

Dat alles misbruikt kan worden door idioten is geen reden om het ze gemakkelijk te maken door vertrouwde concepten een andere invulling te geven. Als mensen er in zouden slagen om het concept "wettelijk" zo op te rekken dat een moord begaan als wettelijk wordt beschouwd, dan ben ik er vrij zeker van dat een advocaat dat zal kunnen gebruiken om ten minste strafvermindering te bekomen.

Wat je zegt is een veelgehoord argument op dit forum, natuurlijk. "Als we iets minder bekrompen worden, gaan Kwaadaardige Krachten hier misbruik van maken!". De ironie is natuurlijk dat dat met de normale opvattingen al lang en breed gebeurd. Dat conflict tussen de veilige status quo en de potentieel gevaarlijke vernieuwing is een illusie. Alles is gevaarlijk.

Het gaat niet om de kwaadaardigen. Het gaat om de onschuldigen en hun vaardigheid dat te doorprikken. Uw voorstel komt er op neer dat het gemakkelijker wordt voor de kwaadaardigen om hun claim legitiem te laten lijken.

Alle begrip voor mensen die het begrip waarheid te beperkt vinden, maar als dat zo is, dat ze dan met een ander begrip komen waarin ze zich meer comfortabel voelen. Ik zie geen reden waarom we het begrip waarheid zelf zouden oprekken om daarmee ieder ander te verplichten daarin mee te stappen.

Dat hoeft natuurlijk ook niet.

Welke keuze hebben die anderen dan? We zien het nu al gebeuren met het woord "werkt", waarbij pillen die geen medische werking hebben toch als "werkt" beschouwd wordt omdat er een placebo reactie optreed. Als je dus iemand er op wil wijzen dat een bepaald middel niet werkt, ontsnap je bijna niet aan een voorafschouwing over wat het woord "werkt" juist betekent.

Als jouw voorstel ingang zou vinden, dan ga je IMO een zelfde effect krijgen maar nog een graadje erger.

Universaliteit bestaat niet, en als het al "bestaat" is het een self-fulfilling prophecy. Het "nut" van de filosofie, als we dat zo mogen noemen, lijkt mij om "de jeugd te corrumperen" zoals Socrates ten laste kreeg gelegd. Niet om dat letterlijk te doen, natuurlijk, maar om manieren van denken aan te bieden die tegen de dominante opvattingen ingaan en daardoor vergezichten te openen.

Als je tegen de dominante opvatting wil ingaan, dan moet je ervoor zorgen dat die dominante opvattingen duidelijk verwoordbaar zijn. Dat er een duidelijk onderscheid valt te maken tussen twee verschillende opvattingen. Door in de nieuwe opvatting woorden een nieuwe betekenis te geven maak je dat juist moeilijker.

[heeck]

Vseslav,

Opmerkzaamheid is een gemoedstoestand die zonder Heidegger of atheïstische pre-occupaties in allerlei gradaties kan worden ervaren.
Passief met gevoelens van eenheid met het omringende en actief met koppeling aan nieuwsgierigheid en waarheids-check.

Doel jij op iets wat ik nu lijk te missen?

Roeland

[heeck]

Alles kan misbruikt worden door idioten, toch? Ik kan een massamoord plegen en dan vervolgens in de rechtszaal via mijn advocaat zeggen dat mijn hersenchemie verantwoordelijk was, dat die me heeft gedwongen om gewelddadig te worden. In werkelijkheid had ik natuurlijk gewoon een keuze. Dit is iets wat echt gebeurt trouwens!

Zo zit dat niet, want in de rechtspraak worden de begrippen handelingsbekwaam en toerekeningsvatbaar ingezet omdat jouw voorstelling van zaken een zogenaamde vrije wil inhoudt en de rechter het hersenchemie-argument terstond kan inzetten om een random geprikte straf op te leggen.

Roeland

[VseslavBotkin]

Als waarheid de werkelijkheid te kort doet, kom dan met een ander concept. Ik zie geen reden om het concept waarheid zelf daarbij op te rekken.

Eh, daar gaat het topic toch over?

Waarover juist? Je begint met aan te stippen dat "waarheid" de werkelijkheid te kort doet, maar i.p.v. open te laten hoe we dat zouden kunnen remidiëren, lijk je direct te kiezen voor de optie om het concept "waarheid" open te trekken i.p.v. te overwegen gewoon een ander concept te gebruiken.

Ik laat volgens mij zien hoe de dominante waarheidsopvatting afhankelijk is van iets dat dubbelzinniger is dan deze doet blijken.

Persoonlijk lijkt dit een benadering waar de kwakzalvers van gaan smullen. Zij kunnen dan beweren dat hun middeltjes werken en als er dan op gewezen wordt dat dat niet waar is, zullen ze dan als tegenargument beweren dat de ander een veel te beperkt begrip van waarheid hanteert.

Alles kan misbruikt worden door idioten, toch? Ik kan een massamoord plegen en dan vervolgens in de rechtszaal via mijn advocaat zeggen dat mijn hersenchemie verantwoordelijk was, dat die me heeft gedwongen om gewelddadig te worden. In werkelijkheid had ik natuurlijk gewoon een keuze. Dit is iets wat echt gebeurt trouwens!

Dat alles misbruikt kan worden door idioten is geen reden om het ze gemakkelijk te maken door vertrouwde concepten een andere invulling te geven. Als mensen er in zouden slagen om het concept "wettelijk" zo op te rekken dat een moord begaan als wettelijk wordt beschouwd, dan ben ik er vrij zeker van dat een advocaat dat zal kunnen gebruiken om ten minste strafvermindering te bekomen.

Misschien. Maar dat kan ook met de huidige opvatting. Dat gaat extreem makkelijk zelfs! Ik kan iets als "objectief" (correspondentiewaarheid) presenteren en het daardoor betrouwbaarder laten overkomen dan het eigenlijk is. Dit is het probleem met bijna alle popwetenschap. Tijdens de coronacrisis zag je de gigantische gevaren daarvan heel mooi. Mensen met de wetenschapperspet op produceren "voorspellingen" die niet eens een beetje uitkomen! Maar worden ze ooit op het matje geroepen?

Het relativeren van die opvatting zorgt er dan voor dat je de idioten minder ruimte geeft. Maar het is niet zwart/wit. De meeste mensen zullen toch op dezelfde angstige manier reageren, met die reactie om weer direct de boel te gaan lopen containen. Als iemand, zoals ik in de laatste alinea betoog, ook maar iets minder arrogant wordt heb ik mijn werk als filosoof gedaan!

Wat je zegt is een veelgehoord argument op dit forum, natuurlijk. "Als we iets minder bekrompen worden, gaan Kwaadaardige Krachten hier misbruik van maken!". De ironie is natuurlijk dat dat met de normale opvattingen al lang en breed gebeurd. Dat conflict tussen de veilige status quo en de potentieel gevaarlijke vernieuwing is een illusie. Alles is gevaarlijk.

Het gaat niet om de kwaadaardigen. Het gaat om de onschuldigen en hun vaardigheid dat te doorprikken. Uw voorstel komt er op neer dat het gemakkelijker wordt voor de kwaadaardigen om hun claim legitiem te laten lijken.

Zie bovenstaande alinea. Voor iemand die op een kruistocht tegen kwakzalverij loopt heb je hardnekkige illusies over hoe de medische industrie werkt. De invloed van grote farmeceutische bedrijven is gigantisch; even een onderzoekje bestellen en klaar! "De onschuldigen" zijn hier bij de bosjes slachtoffer van. Amerauder wees je er al eerder op dat slechts een kleine TIEN procent (!) van de medische behandelingen berust op gedegen onderzoek.

Alle begrip voor mensen die het begrip waarheid te beperkt vinden, maar als dat zo is, dat ze dan met een ander begrip komen waarin ze zich meer comfortabel voelen. Ik zie geen reden waarom we het begrip waarheid zelf zouden oprekken om daarmee ieder ander te verplichten daarin mee te stappen.

Dat hoeft natuurlijk ook niet.

Welke keuze hebben die anderen dan? We zien het nu al gebeuren met het woord "werkt", waarbij pillen die geen medische werking hebben toch als "werkt" beschouwd wordt omdat er een placebo reactie optreed. Als je dus iemand er op wil wijzen dat een bepaald middel niet werkt, ontsnap je bijna niet aan een voorafschouwing over wat het woord "werkt" juist betekent.

Ik weet niet of dit retorisch is of dat je hier per ongeluk je hand en je eigen manier van in de wereld staan laat zien. Mensen hebben geen keuze als ze mijn woorden lezen, net zoals ze geen keuze hebben als ze in aanraking komen met onderzoeken? Je kunt toch hopelijk wel zelf nog een overweging maken, niet?

Medicijnen zijn wel wat complexer dan alleen "het werkt" natuurlijk. Antidepressiva "werken" soms, maar de eerste weken stijgt de kans op zelfdoding. ADHD-medicatie werkt, maar je moet je ook afvragen of je eigenlijk wel legale speed aan je drukke kind wilt voeren, etc. Precies dat naïeve beeld van kwakzalverij versus "bewezen wetenschap" is intens problematisch. Het is bijna volledig ideologie en onderbuikgevoel.

Als jouw voorstel ingang zou vinden, dan ga je IMO een zelfde effect krijgen maar nog een graadje erger.

Het is niet zwart/wit. Als mensen een beetje minder bekrompen worden is dat al winst.

Universaliteit bestaat niet, en als het al "bestaat" is het een self-fulfilling prophecy. Het "nut" van de filosofie, als we dat zo mogen noemen, lijkt mij om "de jeugd te corrumperen" zoals Socrates ten laste kreeg gelegd. Niet om dat letterlijk te doen, natuurlijk, maar om manieren van denken aan te bieden die tegen de dominante opvattingen ingaan en daardoor vergezichten te openen.

Als je tegen de dominante opvatting wil ingaan, dan moet je ervoor zorgen dat die dominante opvattingen duidelijk verwoordbaar zijn. Dat er een duidelijk onderscheid valt te maken tussen twee verschillende opvattingen. Door in de nieuwe opvatting woorden een nieuwe betekenis te geven maak je dat juist moeilijker.

Misschien dat dat in bovenstaande alinea's een stukje duidelijker is geworden!

[VseslavBotkin]

Maar goed, dat zijn wat mij betreft secundaire overwegingen. Ik voel me een beetje beetgenomen als ik mijn bericht teruglees omdat ik er wéér ingetrapt ben, haha. Ik heb helemaal geen zin om binnen dat vermoeiende moralistische frame te gaan discussiëren over of mijn ideeën potentieel "gevaarlijk" zijn, of ik "kwakzalvers" in de kaart werk, en vervolgens ook nog eens verantwoordelijkheid te nemen voor wat mensen misschien daarmee gaan doen in een of andere virtuele fantasie. Alsof ik op het gemeentehuis zit, lol.

Er ligt een bredere, meer filosofische vraag: is de huidige waarheidsopvatting toereikend? En is er misschien een bredere opvatting die mooier, inspirerender, en ironisch genoeg ook waarachtiger is dan slechts "mijn mentale voorstelling "klopt" met de werkelijkheid"?