Bewuste keuze in plaats van vrije wil

[Leon]

Vrije wil als bewuste keuze

Het onderwerp van vrije wil leidt vaak tot veel debatten. Echter, deze discussies kunnen grotendeels vermeden worden door te stellen dat we geen vrije wil bezitten, maar in plaats daarvan een bewuste keuze ervaren.

Deze redenering verschuift de focus van het "bezitten" van iets - wat zou kunnen leiden tot bepaalde rechten of plichten - naar het ervaren van een keuze. Dit ervaren is niet constant; er zijn momenten in ons bewustzijn waarop we keuzes ervaren.

Dit roept echter een nieuwe vraag op. Als we de rechten en plichten die voortvloeien uit het "bezitten" van vrije wil in beschouwing nemen, hoe verhouden deze zich dan tot de realiteit?

Als we vrije wil hebben, lijkt het erop dat we het recht hebben om de wereld naar onze hand te zetten. Tegelijkertijd hebben we dan de plicht om dit op een moreel verantwoorde manier te doen. Hieruit vloeit de verantwoordelijkheid voor ons handelen voort. Maar hoe verhoudt deze verantwoordelijkheid zich tot het feit dat we slechts af en toe keuzes ervaren binnen ons bewustzijn?

De logische conclusie lijkt te zijn dat met slechts periodieke bewustheid van keuzes, volledige verantwoordelijkheid nooit echt bereikt kan worden. Het ervaren van keuzes is namelijk onvoorspelbaar en onvolmaakt. Daarom moeten we, vanuit het perspectief van bewuste keuze in plaats van vrije wil, erkennen dat we geen autonome of authentieke persoonlijkheden zijn. Als gevolg hiervan kunnen veel traditionele mensbeelden als verouderd worden beschouwd.

[TIBERIUS CLAUDIUS]

Geeft wel een probleem.

Is er dan ook een onbewuste keuze?
Zo niet dan is het voorvoegsel bewust wellicht overbodig?

Mij lijkt het dat je een vooraf afgewogen keuze bedoeld.

[HierEnNu]

Vrije wil als bewuste keuze

Het onderwerp van vrije wil leidt vaak tot veel debatten. Echter, deze discussies kunnen grotendeels vermeden worden door te stellen dat we geen vrije wil bezitten, maar in plaats daarvan een bewuste keuze ervaren.

Wat mij betreft klopt dit, want sinds ik besef dat ik geen Vrije Wil heb,
ervaar ik het nog steeds alsof ik bewuste keuzes maak.

Deze redenering verschuift de focus van het "bezitten" van iets - wat zou kunnen leiden tot bepaalde rechten of plichten - naar het ervaren van een keuze. Dit ervaren is niet constant; er zijn momenten in ons bewustzijn waarop we keuzes ervaren.

Dit roept echter een nieuwe vraag op. Als we de rechten en plichten die voortvloeien uit het "bezitten" van vrije wil in beschouwing nemen, hoe verhouden deze zich dan tot de realiteit?

Als we vrije wil hebben, lijkt het erop dat we het recht hebben om de wereld naar onze hand te zetten.

Waaruit volgt dat we het recht hebben om de wereld naar onze hand te zetten?

Tegelijkertijd hebben we dan de plicht om dit op een moreel verantwoorde manier te doen.

Waaruit volgt dat we dan de plicht om dit op een moreel verantwoorde manier te doen en
wat versta jij onder 'een moreel verantwoorde manier'?

Hieruit vloeit de verantwoordelijkheid voor ons handelen voort. Maar hoe verhoudt deze verantwoordelijkheid zich tot het feit dat we slechts af en toe keuzes ervaren binnen ons bewustzijn?

De logische conclusie lijkt te zijn dat met slechts periodieke bewustheid van keuzes, volledige verantwoordelijkheid nooit echt bereikt kan worden. Het ervaren van keuzes is namelijk onvoorspelbaar en onvolmaakt. Daarom moeten we, vanuit het perspectief van bewuste keuze in plaats van vrije wil, erkennen dat we geen autonome of authentieke persoonlijkheden zijn. Als gevolg hiervan kunnen veel traditionele mensbeelden als verouderd worden beschouwd.

Logisch? Ik zie geen logica in je redenering:

• Over het algemeen ben je verantwoordelijk voor je eigen gedrag als je in staat bent om bewuste keuzes te maken en de gevolgen van die keuzes te begrijpen.
  
  Uiteraard is verantwoordelijkheid voor je gedrag afhankelijk van factoren zoals psychische capaciteiten en de aanwezigheid van eventuele geestelijke gezondheidsproblemen, waarbij ook normen en waarden invloed hebben op de verwachtingen ten aanzien van verantwoordelijk gedrag.

[Leon]

Geeft wel een probleem.

Is er dan ook een onbewuste keuze?
Zo niet dan is het voorvoegsel bewust wellicht overbodig?

Mij lijkt het dat je een vooraf afgewogen keuze bedoeld.

Ja er is ook een onbewuste keuze volgens mij, je kunt niet constant bewust zijn, en er worden dan nog steeds allerlei keuzes gemaakt (linksom/rechtsom keuzes).

Een vooraf afgewogen keuze is een type bewuste keuze, je kunt ook bewust op gevoel of intuitie kiezen.

[Leon]

Vrije wil als bewuste keuze

Het onderwerp van vrije wil leidt vaak tot veel debatten. Echter, deze discussies kunnen grotendeels vermeden worden door te stellen dat we geen vrije wil bezitten, maar in plaats daarvan een bewuste keuze ervaren.

Wat mij betreft klopt dit, want sinds ik besef dat ik geen Vrije Wil heb,
ervaar ik het nog steeds alsof ik bewuste keuzes maak.

Deze redenering verschuift de focus van het "bezitten" van iets - wat zou kunnen leiden tot bepaalde rechten of plichten - naar het ervaren van een keuze. Dit ervaren is niet constant; er zijn momenten in ons bewustzijn waarop we keuzes ervaren.

Dit roept echter een nieuwe vraag op. Als we de rechten en plichten die voortvloeien uit het "bezitten" van vrije wil in beschouwing nemen, hoe verhouden deze zich dan tot de realiteit?

Als we vrije wil hebben, lijkt het erop dat we het recht hebben om de wereld naar onze hand te zetten.

Waaruit volgt dat we het recht hebben om de wereld naar onze hand te zetten?

“recht” is hier bedoeld als “de mogelijkheid hebben”.

Tegelijkertijd hebben we dan de plicht om dit op een moreel verantwoorde manier te doen.

Waaruit volgt dat we dan de plicht om dit op een moreel verantwoorde manier te doen en
wat versta jij onder 'een moreel verantwoorde manier'?

De “plicht” ontstaat na reflectie op mogelijkheden hebben, en dan bepalen wat de beste mogelijkheid is.

Hieruit vloeit de verantwoordelijkheid voor ons handelen voort. Maar hoe verhoudt deze verantwoordelijkheid zich tot het feit dat we slechts af en toe keuzes ervaren binnen ons bewustzijn?

De logische conclusie lijkt te zijn dat met slechts periodieke bewustheid van keuzes, volledige verantwoordelijkheid nooit echt bereikt kan worden. Het ervaren van keuzes is namelijk onvoorspelbaar en onvolmaakt. Daarom moeten we, vanuit het perspectief van bewuste keuze in plaats van vrije wil, erkennen dat we geen autonome of authentieke persoonlijkheden zijn. Als gevolg hiervan kunnen veel traditionele mensbeelden als verouderd worden beschouwd.

Logisch? Ik zie geen logica in je redenering:

• Over het algemeen ben je verantwoordelijk voor je eigen gedrag als je in staat bent om bewuste keuzes te maken en de gevolgen van die keuzes te begrijpen.
  
  Uiteraard is verantwoordelijkheid voor je gedrag afhankelijk van factoren zoals psychische capaciteiten en de aanwezigheid van eventuele geestelijke gezondheidsproblemen, waarbij ook normen en waarden invloed hebben op de verwachtingen ten aanzien van verantwoordelijk gedrag.

Uit de beperking van mogelijkheden, zijnde het niet kunnen hebben van constante bewuste aandacht, volgt dat je niet volledig verantwoordelijk kunt zijn.

[TIBERIUS CLAUDIUS]

Geeft wel een probleem.

Is er dan ook een onbewuste keuze?
Zo niet dan is het voorvoegsel bewust wellicht overbodig?

Mij lijkt het dat je een vooraf afgewogen keuze bedoeld.

Ja er is ook een onbewuste keuze volgens mij, je kunt niet constant bewust zijn, en er worden dan nog steeds allerlei keuzes gemaakt (linksom/rechtsom keuzes).

Een vooraf afgewogen keuze is een type bewuste keuze, je kunt ook bewust op gevoel of intuitie kiezen.

Dat lijkt meer op reageren dat is niet het zelfde als een keuze maken.

Dit soort snelle reacties zoals gelijk opzij springen worden meestal door het reptielenbrein gedaan.

[Leon]

Geeft wel een probleem.

Is er dan ook een onbewuste keuze?
Zo niet dan is het voorvoegsel bewust wellicht overbodig?

Mij lijkt het dat je een vooraf afgewogen keuze bedoeld.

Ja er is ook een onbewuste keuze volgens mij, je kunt niet constant bewust zijn, en er worden dan nog steeds allerlei keuzes gemaakt (linksom/rechtsom keuzes).

Een vooraf afgewogen keuze is een type bewuste keuze, je kunt ook bewust op gevoel of intuitie kiezen.

Dat lijkt meer op reageren dat is niet het zelfde als een keuze maken.

Dit soort snelle reacties zoals gelijk opzij springen worden meestal door het reptielenbrein gedaan.

Hm, ja, dan wordt het een taalkwestie. Als alles bewust gaat, kan je “bewust” weglaten.

[HierEnNu]

Uit de beperking van mogelijkheden, zijnde het niet kunnen hebben van constante bewuste aandacht, volgt dat je niet volledig verantwoordelijk kunt zijn.

Over het algemeen impliceert verantwoordelijkheid het besef dat je keuzes en acties invloed hebben op anderen en dat je daarom de verantwoordelijkheid hebt om zorgvuldig te handelen en de gevolgen van je handelingen te dragen.

11 tips om een verantwoordelijk kind op te voeden

Het gevoel verantwoordelijk te zijn voor het eigen gedrag en ook het vermogen om verantwoordelijkheid te kunnen dragen ontstaat niet vanzelf, zulks hoort bij de gezonde ontwikkeling van de mens en om die gezonde ontwikkeling te stimuleren kan het beste al jong begonnen worden.

[Amerauder]

De logische conclusie lijkt te zijn dat met slechts periodieke bewustheid van keuzes, volledige verantwoordelijkheid nooit echt bereikt kan worden. Het ervaren van keuzes is namelijk onvoorspelbaar en onvolmaakt. Daarom moeten we, vanuit het perspectief van bewuste keuze in plaats van vrije wil, erkennen dat we geen autonome of authentieke persoonlijkheden zijn.

Als gevolg hiervan kunnen veel traditionele mensbeelden als verouderd worden beschouwd.

Maar het is ook verouderd, en zo wordt het ook beschouwd.

Het was Schopenhauer die de wil aanwees als niet alleen een aspect van de mens, maar de kracht die het universum tot stand brengt, waar de wil die wij als onze eigen wil ervaren enkel het meest duidelijke voorbeeld van is, maar die in een veel algemenere zin ook stenen doet vallen, vuur doet branden en de wind doet waaien. Nietzsche heeft dat verder uitgewerkt, puntjes op de i gezet door zich af te vragen wat dit betekent voor de moraliteit, die hierdoor immers op losse schroeven komt te staan, en op basis daarvan heeft Freud zijn beroemde theorie van het onderbewuste ontwikkeld.

In de tijd van Schopenhauer zou je nog van een nieuw inzicht of een controverse kunnen spreken, toen was er van een onderbewustzijn nog geen sprake en lag veel van wat we nu als alledaags beschouwen nog diep verborgen (in het Westen dan), maar inmiddels is er vrijwel niemand meer over die nog werkelijk gelooft dat hij zelf zijn eigen handelingen regisseert vanuit zijn bewuste ervaring, zoals dat in een oppervlakkig begrip van de notie schuld uit het strafrecht zou kunnen lijken te gebeuren.

Daarom leven wij nu dan ook in het tijdperk van de marketing, waarin reclamebureaus ons leven richting geven door direct op ons onderbewustzijn in te spelen.

Dit alles heeft zeer grote gevolgen die zich nog lang niet allemaal duidelijk hebben laten zien.

Voornamelijk betekent het dat als we aan het begrip ‘verantwoordelijkheid’ vast willen blijven houden – en het lijkt me essentieel – dat we dit op een nieuwe manier moeten leren verstaan – onafhankelijk van ‘keuzes’, onafhankelijk van ‘bewustzijn’. Ook voor dat waar de niets aan kunnen doen zijn we desondanks verantwoordelijk – dat is wellicht de richting waarin we het zoeken moeten.

“Ik” zeg je, en je bent trots op dit woord. Maar groter is – wat je niet wilt geloven – je lichaam en zijn groot verstand: dat zegt niet ik, maar doet ik.

[Leon]

De logische conclusie lijkt te zijn dat met slechts periodieke bewustheid van keuzes, volledige verantwoordelijkheid nooit echt bereikt kan worden. Het ervaren van keuzes is namelijk onvoorspelbaar en onvolmaakt. Daarom moeten we, vanuit het perspectief van bewuste keuze in plaats van vrije wil, erkennen dat we geen autonome of authentieke persoonlijkheden zijn.

Als gevolg hiervan kunnen veel traditionele mensbeelden als verouderd worden beschouwd.

Maar het is ook verouderd, en zo wordt het ook beschouwd.

Het was Schopenhauer die de wil aanwees als niet alleen een aspect van de mens, maar de kracht die het universum tot stand brengt, waar de wil die wij als onze eigen wil ervaren enkel het meest duidelijke voorbeeld van is, maar die in een veel algemenere zin ook stenen doet vallen, vuur doet branden en de wind doet waaien. Nietzsche heeft dat verder uitgewerkt, puntjes op de i gezet door zich af te vragen wat dit betekent voor de moraliteit, die hierdoor immers op losse schroeven komt te staan, en op basis daarvan heeft Freud zijn beroemde theorie van het onderbewuste ontwikkeld.

In de tijd van Schopenhauer zou je nog van een nieuw inzicht of een controverse kunnen spreken, toen was er van een onderbewustzijn nog geen sprake en lag veel van wat we nu als alledaags beschouwen nog diep verborgen (in het Westen dan), maar inmiddels is er vrijwel niemand meer over die nog werkelijk gelooft dat hij zelf zijn eigen handelingen regisseert vanuit zijn bewuste ervaring, zoals dat in een oppervlakkig begrip van de notie schuld uit het strafrecht zou kunnen lijken te gebeuren.

In het debat is het wel aan het schuiven, maar het ideaal van autonomie, of de theoretische vrijheid voor het geweten, is nog sterk. Zou dit ook moeten zijn uit het oogpunt van opvoeding. We kunnen niet volwassen worden zonder de theoretische absolute vrijheid te hebben doordacht.

Daarom leven wij nu dan ook in het tijdperk van de marketing, waarin reclamebureaus ons leven richting geven door direct op ons onderbewustzijn in te spelen.

Dit alles heeft zeer grote gevolgen die zich nog lang niet allemaal duidelijk hebben laten zien.

Omdat het makkelijker is als “laatste mens” om je niet te verdiepen in absolute vrijheid, maar met de stroom mee te gaan, zal het resultaat zich laten raden. Ik ben het op zich wel eens dat absolute vrijheid te hard en radicaal is, en te weinig slechts theoretisch-geestelijk begrepen wordt.

Voornamelijk betekent het dat als we aan het begrip ‘verantwoordelijkheid’ vast willen blijven houden – en het lijkt me essentieel – dat we dit op een nieuwe manier moeten leren verstaan – onafhankelijk van ‘keuzes’, onafhankelijk van ‘bewustzijn’. Ook voor dat waar de niets aan kunnen doen zijn we desondanks verantwoordelijk – dat is wellicht de richting waarin we het zoeken moeten.

Het zou een “eer” moeten zijn om de verbanden te hebben doordacht, dat is wat over kan blijven van verantwoordelijkheid.

“Ik” zeg je, en je bent trots op dit woord. Maar groter is – wat je niet wilt geloven – je lichaam en zijn groot verstand: dat zegt niet ik, maar doet ik.

Met Marx in het achterhoofd. De wereld verandert pas naar wens als je haar hebt begrepen.

[Leon]

Er is een begrip toepasselijk: toerekeningsvatbaarheid. in het debat verschuift het richting verminderde toerekeningsvatbaarheid voor de mens in het algemeen. Of we dit voor onszelf kunnen verkopen zonder allerlei cognitieve dissonantie is een vraag.

[Amerauder]

Er is een begrip toepasselijk: toerekeningsvatbaarheid. in het debat verschuift het richting verminderde toerekeningsvatbaarheid voor de mens in het algemeen. Of we dit voor onszelf kunnen verkopen zonder allerlei cognitieve dissonantie is een vraag.

Klopt, dat bedoel ik ook met verantwoordelijkheid nemen.

Je bent toerekeningsvatbaar, dat wil zeggen het kan je aangerekend worden, je wordt ergens verantwoordelijk voor gehouden – al ben je het in zekere zin ook niet. Je kon er namelijk niets aan doen, je kon niet anders, er is immers maar één werkelijkheid en die bestaat uit wat is, niet uit wat mogelijk had kunnen zijn. Toch moet je verantwoordelijkheid nemen voor dat wat niets anders had kunnen zijn, en dat is een moeilijke kwestie die raakvlakken vertoont met de klassieke discussies omtrent het dogma van de erfzonde.

Het komt er op aan, om onze menselijkheid ten volste te accepteren, dat is: het gevoel van vrijheid waar we zoals je opmerkt niet onderuit kunnen zonder van onszelf vervreemd te raken, dat we om dat te realiseren verantwoordelijkheid moeten nemen voor zaken waar we in zekere zin helemaal niet verantwoordelijk voor zijn. Dat we de schuld op ons moeten nemen, ook al treft ons geen schuld. Je moet jezelf vergeven voor de zondes die je eigenlijk helemaal niet had kunnen voorkomen...

Waarom zou je dat doen, en hoe kan dat ergens op slaan? Omdat, eenmaal op dit niveau gedacht, het individu als afgesloten individu ophoudt te bestaan, dat wil zeggen, zichzelf laat zien als een fictie. Niemand staat op zichzelf, niemand beslist alleen. Je bent dus enerzijds verantwoordelijk voor je daden, omdat en voor zover je jezelf als individu ervaart, maar anderzijds ook niet, omdat en voor zover je onderdeel bent van de natuurkrachten die ons op sleeptouw nemen, als een marionet van God, als Spinoza’s steen die door de lucht vliegt. Deze twee perspectieven moeten naast elkaar blijven bestaan, ze moeten met elkaar in concurrentiestrijd verwikkeld blijven, want zodra een van beide de overhand krijgt snap je niet langer wat er nu eigenlijk gaande is wanneer wij in volste vrijheid handelingen verrichten.

[Leon]

Er is een begrip toepasselijk: toerekeningsvatbaarheid. in het debat verschuift het richting verminderde toerekeningsvatbaarheid voor de mens in het algemeen. Of we dit voor onszelf kunnen verkopen zonder allerlei cognitieve dissonantie is een vraag.

Klopt, dat bedoel ik ook met verantwoordelijkheid nemen.

Je bent toerekeningsvatbaar, dat wil zeggen het kan je aangerekend worden, je wordt ergens verantwoordelijk voor gehouden – al ben je het in zekere zin ook niet. Je kon er namelijk niets aan doen, je kon niet anders, er is immers maar één werkelijkheid en die bestaat uit wat is, niet uit wat mogelijk had kunnen zijn. Toch moet je verantwoordelijkheid nemen voor dat wat niets anders had kunnen zijn, en dat is een moeilijke kwestie die raakvlakken vertoont met de klassieke discussies omtrent het dogma van de erfzonde.

Het komt er op aan, om onze menselijkheid ten volste te accepteren, dat is: het gevoel van vrijheid waar we zoals je opmerkt niet onderuit kunnen zonder van onszelf vervreemd te raken, dat we om dat te realiseren verantwoordelijkheid moeten nemen voor zaken waar we in zekere zin helemaal niet verantwoordelijk voor zijn. Dat we de schuld op ons moeten nemen, ook al treft ons geen schuld. Je moet jezelf vergeven voor de zondes die je eigenlijk helemaal niet had kunnen voorkomen...

Waarom zou je dat doen, en hoe kan dat ergens op slaan? Omdat, eenmaal op dit niveau gedacht, het individu als afgesloten individu ophoudt te bestaan, dat wil zeggen, zichzelf laat zien als een fictie. Niemand staat op zichzelf, niemand beslist alleen. Je bent dus enerzijds verantwoordelijk voor je daden, omdat en voor zover je jezelf als individu ervaart, maar anderzijds ook niet, omdat en voor zover je onderdeel bent van de natuurkrachten die ons op sleeptouw nemen, als een marionet van God, als Spinoza’s steen die door de lucht vliegt. Deze twee perspectieven moeten naast elkaar blijven bestaan, ze moeten met elkaar in concurrentiestrijd verwikkeld blijven, want zodra een van beide de overhand krijgt snap je niet langer wat er nu eigenlijk gaande is wanneer wij in volste vrijheid handelingen verrichten.

Wij zijn het grotendeels eens. Wat mij verbaast is dat voor zoiets fundamenteels in de discussie weinig interesse is door de anderen. Terwijl ze vaak wel politiek genegen zijn de kant van het determinisme te kiezen.

Een steen die door de lucht vliegt heeft weinig handelingskeuzes. Onszelf beschouwen als een dergelijke steen lijkt me verlammend.

[Peter van Velzen]

Absolute vrijheid bestaat niet, net zo min als absolute onvrijheid. Verantwoorden, is een verregaande vorm van antwoorden. Dat betekent dat er een vraag is gesteld. (doorgaans door een ander): De vraag was doorgaans: “waarom deed jij dat?” Blijkbaar is “dat” iets geweest, dat niet iedereen deed. Inderdaad, zijn we geen steen (die kan nooit antwoorden) we zijn een beslismachine die op grond van eerdere ervaringen en in overleg (ook samen met ) anderen kan handelen. Die beslissingen kunnen meer of minder bewust zijn, maar ze worden mede door onszelf genomen. Soms onze genen, soms onze trauma’s soms onze driften, soms door onze trouw aan de groep of aan een individu en soms zelfs door onze rationele afweging. Maar hoe dan ook, niet iedereen zou – zelfs in een identieke situatie hetzelfde gedaan hebben. Belangrijk is ook de vraag zelf. Als wij anderen verantwoordelijk stellen geven we aan dat we het ene gedrag afkeuren en het andere goedkeuren. Het gaat er daarbij minder om, om iemand te straffen of te belonen, het gaat er vaak juist om, dat gedrag te voorkomen, dan wel te bevorderen, bij anderen. Zeker in onze huidige maatschappij zijn er immers véél meer anderen, dan verantwoordelijk gestelde enkelingen.

Zie ook het oude topic(2017) verantwoordelijkheid

[Leon]

Absolute vrijheid bestaat niet, net zo min als absolute onvrijheid. Verantwoorden, is een verregaande vorm van antwoorden. Dat betekent dat er een vraag is gesteld. (doorgaans door een ander): De vraag was doorgaans: “waarom deed jij dat?” Blijkbaar is “dat” iets geweest, dat niet iedereen deed. Inderdaad, zijn we geen steen (die kan nooit antwoorden) we zijn een beslismachine die op grond van eerdere ervaringen en in overleg (ook samen met ) anderen kan handelen. Die beslissingen kunnen meer of minder bewust zijn, maar ze worden mede door onszelf genomen. Soms onze genen, soms onze trauma’s soms onze driften, soms door onze trouw aan de groep of aan een individu en soms zelfs door onze rationele afweging. Maar hoe dan ook, niet iedereen zou – zelfs in een identieke situatie hetzelfde gedaan hebben. Belangrijk is ook de vraag zelf. Als wij anderen verantwoordelijk stellen geven we aan dat we het ene gedrag afkeuren en het andere goedkeuren. Het gaat er daarbij minder om, om iemand te straffen of te belonen, het gaat er vaak juist om, dat gedrag te voorkomen, dan wel te bevorderen, bij anderen. Zeker in onze huidige maatschappij zijn er immers véél meer anderen, dan verantwoordelijk gestelde enkelingen.

Zie ook het oude topic(2017) verantwoordelijkheid

Ik zag dat daar het begrip “aansprakelijk” gehanteerd wordt. Aansprakelijk ipv verantwoordelijk. Zo had dit topic ook kunnen heten.

Bij “aansprakelijk” heb je een bewuste keuze gedaan die wel of niet wordt goedgekeurd.

En dan ben je weer wel of niet toerekeningsvatbaar voor aansprakelijkheid.