Dualiteit in de mens

[Dries]

Voor wie het zou interesseren...

Mensen construeren een "realiteit" met behulp van taal. Dat gebeurt in een cultuur. Dat gebeurt naar onszelf toe. Een verhaal over onszelf. En tal van verhalen in een cultuur. Over elkaar, over tal van onderwerpen. En mensen kunnen dan, wat wij vaak doen, realiteit hechten aan die verhalen. En dat is voor een stuk terecht of logisch omdat wij natuurlijk in staat zijn om inzichten te verkijgen vanuit onze gedachten, met onze taal, opdat we de realiteit in zekere mate kunnen begrijpen.

Maar de ware realiteit is altijd anders. Dus we maken constructies of beelden. Een beeld over onszelf, een beeld over de werkelijkheid. En het lijkt mij nogal duidelijk te zijn dat wij niet kunnen komen tot de ware realiteit. Dus wij kunnen inzichten verkrijgen vanuit dat beeld, het beeld over onszelf, het beeld over de cultuur, enz. Maar het zal evenzeer bedrieglijk zijn. Omdat het onvolledig is, soms ook vals is, terwijl we het kunnen voorhouden als zijnde objectief.

Maar wij kunnen dat beeld ook evolueren. En dat lijkt vaak te gebeuren in een moment van wording. Wanneer men even stopt met een bepaald beeld te onderhouden, wanneer men even stopt met die bijhorende gedachten, die routines en wanneer er dan zich iets te binnen valt wat zich toestaat om het anders te gaan bekijken. En dat is een wording.

En wij weten niet hoe dat plaatsgrijpt, hoe het ons te binnen valt. Wat eigenlijk wil zeggen... wij zijn meer dan ons eigen verhaal. Wij veranderen op een manier die voor onszelf ongekend is. En vast niet te kennen door onszelf. Dus wij zijn meer dan ons eigen verhaal. We kunnen het achteraf wel een beetje construeren, hoe en waarom we geworden zijn zoals we geworden zijn. Maar de kwestie blijft hetzelfde, wij zijn meer dan ons eigen verhaal.

En dat is ook vast zo in een cultuur. Een cultuur is meer dan haar eigen verhaal. Ze doorgaat ook een wording die eigenlijk onvoorzien is en ongekend is, dan toch voor een stuk.

En zo zijn die gedachten, die woorden in ons hoofd, die taal, als een soort van "vervangingsrealiteit" voor de ware realiteit. Dat is niet bedoeld als een kritiek op het construeren van een beeld over de realiteit. Maar de wording die zorgt voor een evolutie in dat beeld over de realiteit, grijpt wel plaats wanneer we even dat beeld lijken los te laten opdat er ons iets te binnenvalt wat zorgt voor een wording.

En dat is een dualiteit. Denken is impliciet als een manier van controle. Omdat je altijd op een bepaalde manier de realiteit (of dat beeld) benadert, op een bepaalde manier de realiteit evalueert, probeert te begrijpen. En hierdoor, noodzakelijk, het niet op een andere manier benadert, evalueert of begrijpt. En de wording is eerder iets dat plaatsgrijpt door even het denken los te laten, lijkt mij.

Maar vanuit een cultuur is er een neiging om aan dingen vast te houden. Om elkaar vast te houden via tal van gedachtegoed. Als wat hoort in een cultuur en waarvan verwacht wordt dat je eraan voldoet. Als de meningen over elkaar. Als de meningen over onszelf die als aangeleerd gedrag kunnen zijn. En zo zitten we vast en zijn we gebonden, voor een stuk. En dat beïnvloedt wat voor wording we doorgaan.

Maar het lijkt niet al negatief. Omdat er een band kan bekomen worden die positief aanvoelt. Men kan zich wat thuis voelen in een cultuur. En men kan zich daar goed in voelen en andere mensen kunnen zich voor een stuk goed laten voelen. Er kan verbondenheid ontstaan.

En dat is wat ons aangeleerd wordt van kindsaf aan. Soms door discipinering die te aanvaarden is voor het kind. Evenzeer door alle aanmoedigingen en complimenten die het kind krijgt. En zo krijgt het kind een beeld over zichzelf en de cultuur.

Maar evenzeer is het eigenlijk een beetje een valstrik. Die verbondenheid die positief aanvoelt, moedigt zich aan om een beeld te vormen over zichzelf dat verbonden is en gebonden is aan een cultuur. En aan zichzelf, via een cultuur, door die aanmoediging. Om zo een wording te doorgaan die voor een stuk eigen lijkt te zijn aan een cultuur. Eerst mogelijk vrij aanvoelend via de verbondenheid. Maar eigenlijk is het niet altijd zo vrij.

Dat is allemaal niet bedoeld als kritiek. Iedereen lijkt die fouten te moeten maken. Maar ik noem het graag fouten omdat mensen ergens aangemoedigd worden om minder vrij te zijn. Als kinderen en als volwassenen. Om minder vrij tot inzichten te komen. Om minder los te kunnen staan van een cultuur. En evenzeer gehinderd wordt tot een vrijer zelfbeeld.

Dus mij lijkt het antwoord te zijn... om elkaar meer los te laten. Om te proberen om zichzelf te zijn, zoals men dat zou willen. En om evenzeer anderen vrijer te laten in hun wording, zelfs al wordt men verkeerd opgevat door hen vanuit de cultuur, vanuit henzelf. En om te proberen om zichzelf meer los te laten. Ik bedoel dan, het beeld dat men heeft over zichzelf. En om toch vertrouwen te vinden bij anderen, maar door hen hierin ook vrij te laten, zoals men zelf ook vrij wilt zijn. Doen wat men wilt doen vanuit zichzelf wanneer zij dat ook zouden willen. Om zo vertrouwen te creëren. En toch elkaar evenzeer loslaten. Steeds de instemming van beiden, zo vrij mogelijk. Klaar voor de afwijzing. Maar bereid dat de andere net dan soms de toenadering zou zoeken naar zich. Ook al is het dan helemaal niet in de eigen controle.

Maar dat is gewoon hoe ik het nu wil zien.