Freethinker.nl

Epistemologie oftewel Wat is kennis?

Ik werd op dit filosofische fenomeen geattendeerd door de cartoon-website “Jesus and Mo”( http://www.jesusandmo.net/) Mijn eerste Google –link was – zoals zo vaak- Wikepedia. Het viel me op dat de Engelse en de Nederlandse epistemolgie-pagina er behoorlijk anders uitzien, en dat de filosofen – zoals zo vaak – behoorlijk onpragmatisch te werk gaan. Zoals gebruikelijk probeert men het woord kennis te abstraheren, en dus van al zijn context te ontdoen. Daarbij verliest men echter binnen de korstste keren uit her oog, waar kennis goed voor is!
Het begint al bij het begin, als men kennis opdeelt in drie vormen (Lievers en Van Lith: Inleiding Kennisleer)

K1.' Propositionele kennis (als in: Jan weet dat Utrecht de hoofdstad van de provincie Utrecht is)
K2. 'Vaardigheden-kennis’ of, in het Engels, know-how (als in: Jan weet hoe je een band moet plakken).
K3. 'Vertrouwdheids-kennis’ of, in het Engels, knowledge by acquaintance (als in: Jan kent Piet).
Over K2 en K3 vallen filosofisch zeker interessante dingen te zeggen, maar in de kennisleer gaat de aandacht vooral uit naar propositionele kennis.

Maar wat is het nut ?
Als we K1 K2 en K3 als zodanig bezien, dan lijkt het mij evident, dat K1 en K2 als enig nut hebben, om K2 mogelijk te maken. Niet K1, maar K2 lijkt mij daaom de essentiële vorm van kennis.
Net als in bij mijn voorgaande onderwerp “wat is denken”, heb ik de neiging om het onderwerp te bestuderen in samenhang met handelen. K1 is dan het geheel van veronderstellingen die ons (in de toekomst) helpen succesvol te handelen. K2 is enerzijds het geheel der kunde , maar ook specifiek - het onbewuste opereren onze zenuwbanen, zoals lopen, fietsen, praten. K3 is de vaardigheid om te herkennen. Van de drie is K1 met name de kennis die bewust is, en dat verklaart waarschijnlijk meteen waarom de meeste filosofen (liefhebbers van wijsheid) zich daar op concentreren.
De Klassieke Analyse van K1 is als volgt: ((Lievers en Van Lith: Inleiding Kennisleer))

KA S weet dat p precies dan wanneer:
(i) S overtuigd is van p,
(ii) p waar is, en
(iii) S gerechtvaardigd is in zijn overtuiging dat p het geval is.

Het probleem ligt daarbij altijd in de rechtvaardiging. Deze blijkt in theorie nooit geheel en al te kunnen worden onderbouwd. Bovendien is er het Gettier probleem (zie Wikepedia). Daarme worden situaties bedoeld waarin i, ii en ii alle drie opgaan, maar waarbij er desalniettemin geen verband bestaat tusenn i en iii enerzijds en ii anderszijds, oftewel dat p waar is is stom toeval en heeft niets te maken met de rechtvaardiging die S heeft voor zijn overtuiging dat p waar is. Simpel voorbeeld. Ik zie een kat achter het raam, en dat rechtvaardigt mij in de overtuiging dat er een kat achter het raam zit. Nu zit er weliswaar een kat achter het raam, maar dat is niet de kat die ik zag (dat was een pluche speelgoed), maar de kat die ik niet kon zien omdat hij aan het zicht werd ontrokken door een plant vóór het raam.
Zover ik kan zien kleven deze problemen niet aan mijn alternatieve analyse

AA p is kennis wanneer telkens (bij dezelfde p):
(i) Overtuiging p er toe leidt dat men een gebeurtenis G verwacht.
(ii) Alternatieve overtuigingen er minder toe leiden dat men G verwacht.
(iii) G daadwerkelijk geschiedt.

Het essentiele verschil is dat p in dit geval zelf niet helemaal waar hoeft te zijn. De theorie van de zwaartekracht blijft kennis ook al zou de zwaartekracht zelf mogelijkerwijs niet bestaan. Het is de consequentie van p: Ik verwacht gebeurtenis G, die in de toekomst dient te geschieden (de appel moet vallen). De rechtvaardiging van overtuigiing p, is bij voorbaat verzekerd, zolang alle appels (èn peren) vallen, als niets ze tegenhoud. Ik heb tevens persoon S laten vallen, omdat de analyae natuurlijk ook opgaat bij meerdere personen met dezelfde overtuiging.

Mag ik u uitnodigen om gaten te schieten in deze analyse?

Peter,

Interessant onderwerp, maar ik vind jouw analyse niet zo 1-2-3 terug tussen je weergave van klassieke opvattingen (ligt zeker wel aan mij hoor, maar toch...) misschien nog eens in twee lijntjes wat jij er zelf van vindt?

Volgens natuurkundigen is kennis het overeenstemmen van waarneming en hypothese. Dat heb ik altijd een gemakkelijke gevonden.
Neem nou: Jan weet dat Utrecht de hoofdstad van de provincie Utrecht is.
Dan moeten we eerst definiëren wat de begrippen hoofdstad en provincie zijn.
Daarna spreken we af welke provincie we Utrecht noemen en welke stad dezelfde naam krijgt.
Tenslotte kunnen we een waarneming doen om uit te maken of de stad Utrecht voldoet aan de definitie hoofdstad.
Om er achter te komen of Jan dat weet moeten we een soortgelijke procedure volgen.

siger schreef:Peter,

Interessant onderwerp, maar ik vind jouw analyse niet zo 1-2-3 terug tussen je weergave van klassieke opvattingen (ligt zeker wel aan mij hoor, maar toch...) misschien nog eens in twee lijntjes wat jij er zelf van vindt?

'

Sorry, dat kost 4 lijntjes

AA p is kennis wanneer telkens (bij dezelfde p):
(i) Overtuiging p er toe leidt dat men een gebeurtenis G verwacht.
(ii) Alternatieve overtuigingen er minder toe leiden dat men G verwacht.
(iii) G daadwerkelijk geschiedt.

Had je die nou ècht over het hoofd gezien?

AA staat hier dus voor alternatieve analyse. Ik vermoed dat ik hier niet echt wat nieuws breng, maar aleen Karl Popper's Wetenschapsfilosofie zit te imiteren en te versimpelen, maar het ergert me nu eenmaal dat men in de klassieke analyse de voorspelling zèlf kennis noemt, terwijl de ware kennis mijns inziens datgene is, dat tot de voorspelling leidt.

Maar nog bedankt voor je reactie, zo weet ik dat er tenminste iemand is, die geprobeerd heeft mijn bijdrage te lezen.

Peter, is kennis relatief of absoluut volgens jou.

Peter van Velzen schreef:AA p is kennis wanneer telkens (bij dezelfde p):
(i) Overtuiging p er toe leidt dat men een gebeurtenis G verwacht.
(ii) Alternatieve overtuigingen er minder toe leiden dat men G verwacht.
(iii) G daadwerkelijk geschiedt.

Bedankt Peter.

Ik ben het met je eens, maar je stelling kan misschien wat toevoeging gebruiken. Kennis groeit op een darwiniaanse wijze, omdat je model recursief optreedt en zo trial and error (of: gissen en missen) mogelijk maakt. Anders zou je nooit veel kennis verzamelen. Het aantal gebeurtenissen dat men verwacht is immers beperkt, als niet aanhoudend herbegonnen wordt na bedrogen verwachtingen. Maar dat had je er warschijnlijk al zelf bij bedacht.

Met invoering van een soort natuurlijke selectie komen we bij de wetenschappelijke methode:

(i) Overtuiging [hypothese] p er toe leidt dat men een gebeurtenis G verwacht.
(ii) Alternatieve overtuigingen er minder toe leiden dat men G verwacht.
(iii) G daadwerkelijk geschiedt.
[iv] als G niet geschiedt, wordt de hypothese p aangepast (bijvoorbeeld p')
[v] terug naar (i).

En niet enkel bij de wetenschappelijke methode. Ons hele gedrag bijvoorbeeld gaat op zo'n wijze om met de werkelijkheid, soms minder en soms meer automatisch, of we nu bij het koken proeven en ingredienten toevoegen, of autorijden en aanhoudend onze richting bijsturen.

Een overtuiging is misschien een cultureel geblokkeerde hypothese (een "paradigma" vlg. Kuhn)

Een interessant gedachtenexperiment voor schaakspelers.

Op welke manier gebruik je je brein?

Ik denk niet dat er een logische redenering bestaat waardoor iemand tot de beste zet komt.

Een beginnende schaker speelt een aantal mogelijke zetten en tegenzetten af "in zijn hoofd" en vergelijkt ze om de meest geschikte te vinden: "Als ik die pion nu eens... nee, wan dan doet de ander... misschien dat paard daarheen ... maar dan zal de tegenspeler ... " tot een bruikbaar scenario "geselecteerd" is.

Zo is denken synoniem van mentaal gissen en missen. De geoefende schaakspeler doet net hetzelfde, maar door oefening zijn automatische routines ontstaan. Zetten die aanvankelijk moeilijk waren worden "voor de hand liggend", en meer reeksen van zetten kunnen onderzocht worden.

Over het denken van de schaker is meer bekend:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Patroonher ... schaken%29

http://www.maxpam.nl/2006/09/het-denken-van-de-schaker/ schreef: . . .De Groot ontdekte dat schakers eigenlijk niet denken. Hij ontmaskerde de mythe van het genie dat tientallen zetten vooruit denkt. Een schaker denkt niet, maar wel ziet hij op het bord clusters, die al bij de eerste oogopslag worden geregistreerd. Sterke schakers beseffen, zo kwam uit het experiment naar voren, binnen één seconde welke strategieën er bij die clusters horen. Zij weten en zien meer dan dat zij denken. Die ontdekking van was van groot belang voor de Gestalt-psychologie. Later zou De Groot nog een beroemd boek schrijven: Methodologie, elementair begrip van de psychologie. Dit standaardwerk gaat veel verder dan alleen psychologie – er wordt in uitgelegd hoe je wetenschap moet bedrijven.

Ooit voor schaaktoernooien wat versierende lotingsprogramma's gemaakt en zelfs Donner een blauwe maandag als collega tegenover me gehad, zodat ik daar als nitwit vlakbij het vuur zat.

Een aardige schakersopgave is het presenteren van een stelling en dan vragen of die stelling natuurlijk of niet natuurlijk, dat wil zeggen bereikt via toegestane zetten of niet, bestaanbaar is.

Roeland

siger schreef:Een interessant gedachtenexperiment voor schaakspelers.

Op welke manier gebruik je je brein?

Ik denk niet dat er een logische redenering bestaat waardoor iemand tot de beste zet komt.

Tegenwoordig is schaken ten eerste openingsvoorbereiding. Thuis zitten ze urenlang de eerste 10, 20 of soms zelfs nog meer zetten uit te vogelen.
Ten tweede is schaken eindspelkennis. Als er nog maar weinig stukken op het bord staan en je hebt thuis bekeken wat je dan moet doen en je kunt het je herinneren is dat een enorme plus.
In het middenspel is schaken voor een belangrijk deel patroonherkenning. Herken het type stelling voor je neus, weet waar je op moet letten in die stelling en de goede zetten komen vanzelf aanwaaien.
Inderdaad rekenen schakers niet bijzonder diep, al kunnen sommigen het wel. Ook GM's rekenen meestal niet verder dan 6 zetten en dat haalt een volstrekte amateur als ik ook.
Als je diepe rekenaars zoekt moet je bij de dammers kijken.

Ali schreef:Peter, is kennis relatief of absoluut volgens jou.

Kennis is natuurlijk relatief. Mijn collega's kunnen het zo treffend zeggen: "Peter weet het beter".
Maar "Een en een is toch altijd twee?" zul je tegenwerpen.
Wel even afgezien van het feit dat 1+1=2 een afspraak is en geen feit, geldt in de relativiteitstheorie dan 1 (x de halve lichtsnelheid) + 1 (x de halve lichtsnelheid) NIET 2 x (de halve lichtsnelheid) is.

Ik zeg niet dat ik het zeker weet, maar mij lijkt het beter om te beweren dat kennis relatief is

siger schreef: Met invoering van een soort natuurlijke selectie komen we bij de wetenschappelijke methode:

(i) Overtuiging [hypothese] p er toe leidt dat men een gebeurtenis G verwacht.
(ii) Alternatieve overtuigingen er minder toe leiden dat men G verwacht.
(iii) G daadwerkelijk geschiedt.
[iv] als G niet geschiedt, wordt de hypothese p aangepast (bijvoorbeeld p')
[v] terug naar (i).

En niet enkel bij de wetenschappelijke methode. Ons hele gedrag bijvoorbeeld gaat op zo'n wijze om met de werkelijkheid, soms minder en soms meer automatisch, of we nu bij het koken proeven en ingredienten toevoegen, of autorijden en aanhoudend onze richting bijsturen.

Een overtuiging is misschien een cultureel geblokkeerde hypothese (een "paradigma" vlg. Kuhn)

Helemaal mee eens. Niet met je eerstvolgende bijdrage. Als schaker (weliswaar een "knoeier"met een Elo van 1900) weet ik maar al te goed dat schaken een slecht voorbeeld is.
Schaken is kennis van de 2e soort: "Kunde". Zoals fietsers kunnen fietsen en Koningin Beatrix goed Engels kan spreken, zo kan een schaker schaken. Niet dat kennis van de 2e soort niet van belang is. Die is juist waarom het gaat! Wat heb je eraan als je het openingsboek uit je hoofd kent, en ook de eindspeltheorie kan dromen, wanneer je desondanks de partij verliest? Kennis van de 1e soort (voorspellingsvermogen) en kennis van de 3e soort(vertrouwdheid, dienen enkel en alleen om kennis van de 2e soort(kunde) mogelijk te maken.

siger schreef: Kennis groeit op een darwiniaanse wijze, omdat je model recursief optreedt en zo trial and error (of: gissen en missen) mogelijk maakt. Anders zou je nooit veel kennis verzamelen.

Hoe zit het met kennis als "Een vierkant is een vorm met vier rechte zijdes van gelijke lengte"?

Edit:

Laat ik me toelichten. Ik vind het nogal twijfelachtig dat kennis altijd op een Darwiniaanse manier zoals jij voorsteld groeit. Neem bijvoorbeeld coördinatie. Een kopje van de grond oppakken gebeurt nooit op dezelfde manier met precies dezelfde spiercontracties. Toch ervaren wij deze verschillen geeneens sterker nog de hersenen weten geeneens af van de spieren. Toch zijn wij in staat door patronen iedere keer weer dit te doen terwijl de beweging iedere keer een andere variatie is. Wij hoeven niet iedere keer opnieuw te leren hoe wij het kopje moeten oppakken. Dat geld ook voor ons loopmotoriek, iedere stap varieert t.o.v. de vorige qua contractie en contractieduur terwijl wij niet voor iedere stap dit hoeven aan te leren.

Peter van Velzen schreef:

Ali schreef:Peter, is kennis relatief of absoluut volgens jou.

Kennis is natuurlijk relatief. Mijn collega's kunnen het zo treffend zeggen: "Peter weet het beter".
Maar "Een en een is toch altijd twee?" zul je tegenwerpen.
Wel even afgezien van het feit dat 1+1=2 een afspraak is en geen feit, geldt in de relativiteitstheorie dan 1 (x de halve lichtsnelheid) + 1 (x de halve lichtsnelheid) NIET 2 x (de halve lichtsnelheid) is.

In dat verband stiet ik hier net op:

A noncommutative algebra is here an associative algebra in which the multiplication is not commutative, that is, for which xy does not always equal yx; or more generally an algebraic structure in which one of the principal binary operations is not commutative; one also allows additional structures, e.g. topology or norm to be possibly carried by the noncommutative algebra of functions. The leading direction in noncommutative geometry has been laid by French mathematician Alain Connes since his involvement from about 1979.
http://en.wikipedia.org/wiki/Noncommutative_geometry

NU ben ik zeker geen held op dit vlak,

AA p is kennis wanneer telkens (bij dezelfde p):
(i) Overtuiging p er toe leidt dat men een gebeurtenis G verwacht.
(ii) Alternatieve overtuigingen er minder toe leiden dat men G verwacht.
(iii) G daadwerkelijk geschiedt.

Als je dit anders zou schrijven:

(i) Overtuiging p er toe leid dat men gebeurtenis G niet verwacht
(ii) Alternatieve overtuigingen dat men G enigzins verwacht
(III) G niet geschied

Hoe verhoud (i) zich nu tot (ii) ?

karin schreef:NU ben ik zeker geen held op dit vlak,

AA p is kennis wanneer telkens (bij dezelfde p):

......

(i) Overtuiging p er toe leid dat men gebeurtenis G niet verwacht
(ii) Alternatieve overtuigingen dat men G enigzins verwacht
(III) G niet geschied

Hoe verhoud (i) zich nu tot (ii) ?

Je bedoelt:
(ii) alternatieve overtuigingen er toe leiden dat men G wel verwacht


Jouw (i) stelt dat p falcificeerbaar is
Jouw (iii) stelt dat p niet is gefalcificeerd.
Ergo - ongeacht (ii) maakt dat - als mijn (i), (ii) en (iii) ook opgaan (met een andere G natuurlijk) - dat p niet allen propositionele kennis is, maar in principe ook een wetenschappelijke theorie.