NRC schreef:Trendwatchers: God maakt zich breed in Europa
Kees Versteegh
Politici moeten rekening houden met toenemende religiositeit
Politici dienen de groeiende religieuze onderstroom in Europa te onderkennen, menen trendwatcher Bakas en publicist Buwalda. Ze schreven een boek over Europese reli-trends.
Tachtig procent van de twintigers in Europa bidt regelmatig tot God of een andere hogere macht. De christelijke orthodoxie in Oost-Europa trekt steeds meer jongeren. En podcastpriesters als Roderick Vonhögen inspireren op internet (www.catholicinsider.com) een groeiende groep Nederlandse jongens en meisjes.
God rukt op in Europa, concluderen trendwatcher Adjiedj Bakas en publicist Minne Buwalda in hun net gepubliceerde boek: De Toekomst van God, reli-trends in Europa. Hierin inventariseren ze 49 religieuze en spirituele fenomenen op het continent. God wordt daarbij breed opgevat. Deze is niet alleen de andere, transcedente Werkelijkheid zoals theologen hem eeuwenlang hebben geportretteerd. De God van Bakas en Buwalda is er ook voor wie met koeien wil knuffelen of tegen bomen wil praten. Zelf zijn ze agnost. We weten niet of God bestaat, zeggen Bakas, eerder auteur van de bestseller Megatrends Europe, en Buwalda - van huis uit filosoof. Maar ze vinden wel dat politici, journalisten en andere leden van de seculiere elite in Europa zich bewuster moeten zijn van de aanzwellende religieuze onderstroom op het continent.
Dat doen politici nu niet?
Bakas: Nee, ze laten zich te vaak verrassen door incidenten, zoals de Deense cartoonrel. Je zag het ook bij het creationisme-debat in het onderwijs [over de christelijke stroming die probeert de schepping te rijmen met moderne wetenschappelijke inzichten, red.]. Dat was aangezwengeld door islamitische studenten die allang in Nederland zijn. Politici wisten daar niet goed mee om te gaan.
Wat moeten ze dan doen? De religieuze retoriek van George Bush overnemen? Hoe moet het dan met de scheiding tussen kerk en staat?
Bakas: De scheiding van kerk en staat is ook mij dierbaar. De klok moet niet terug naar de tijd voor de Verlichting. Maar politici moeten zich erop voorbereiden dat de komende tien à vijftien jaar religieuze verschillen worden uitvergroot, dat er meer bewegingen komen die haat zaaien,
en dat de scheiding tussen kerk en staat minder vanzelfsprekend zal zijn. 
Ook politici moeten zich realiseren dat ze met die geloofsfactor moeten leren omgaan. Wat dat betreft is het een teken aan de wand dat de leiders van de drie grote partijen in Nederland - Balkenende, Bos en Rutte - alle drie gelovig zijn (zie inzet). Iemand als Frits Bolkestein beseft het belang van geloof wel. Hoewel agnost, zei hij:
Je moet religie laten terugkomen om mensen houvast te geven.
Was dat niet erg ongeloofwaardig van Bolkestein? Hij is lid van een partij die is opgericht om de invloed van religie juist terug te dringen.
Bakas: Toch heeft de VVD op dit moment een gelovig leider.
Mark Rutte is belijdend christen, iets waar we zelf verrast over waren.
In jullie boek wordt herinnerd aan het verzet in het Europees Parlement, in 2004, tegen de benoeming van de conservatief-christelijke Italiaanse eurocommissaris Buttiglione. Wat deden seculiere politici daar fout?
Buwalda: We hebben kritiek op de naïviteit van de seculiere elite. Alsof ze voor eeuwig de macht in handen hebben. Ze beschouwen extreme geluiden tegen homos als achterhoedegevechten en deden alsof Buttiglione alleen stond. Maar hij heeft juist veel steun in Oost-Europese landen.
Er zijn daar demonstraties door skinheads tegen homos die gesteund worden door priesters.
Hadden ze Buttiglione dan moeten handhaven?
Bakas: Nee, dat niet. Zeker als homo sta ik niet aan zijn kant. Maar hij had zakelijker bejegend moeten worden.
Wat betekent dat voor de EU-Grondwet, mocht die worden herschreven? Wat moet er in de inleiding staan over religie in Europa?
Dat Europa niet alleen een continent is, maar ook een concept dat ergens voor staat: Verlichting en een zekere inspiratie vanuit godsdienst. Verder moeten de opstellers van de tekst toegeven dat onze wortels Grieks-Romeins zijn, maar dat we ons na Christus hebben laten
koloniseren door het christendom. Na het nodige gepruttel zijn we daar nu best gelukkig mee. Dat betekent dat we hier een veelvormige cultuur hebben die we graag willen vasthouden en verdedigen tegen intolerantie.
CDA-leider Balkenende is gereformeerd opgevoed. Hij beschouwt God als een diepere bron, zei hij in 2002 in NRC Handelsblad. Daaraan ontleen je de kracht van je eigen bestaan. Het zit in je. Ik weet van jongs af aan wat het geloof in het leven is. Als je van een kerk bent, beschouw je de preek als een morele spiegel.
PvdA-leider Bos twijfelde erg of hij bij zijn aantreden als Tweede Kamerlid in 1998 de (christelijke) eed moest afleggen of de (seculiere) belofte. Ik kwam al jaren niet meer in de kerk, schrijft hij in zijn boek Dit land kan zoveel beter. Maar het werd toch de eed. Van sommige dingen kom je nooit los. Dat is in dit geval een last die ik graag draag.
VVD-leider Rutte is liberaal-protestants opgevoed. In het Reformatorisch Dagblad zei hij in 2005: Ik ga niet elke zondag naar de kerk, maar vind het wel belangrijk met die dingen bezig te zijn. Ik heb het meegekregen vanuit mijn opvoeding. Daar ben ik dankbaar voor, zij het dat ik soms twijfel of God bestaat. Het geloof blijft een worsteling voor mij.
