Gevoel

[Sararje]

Waarom gevoel als basis van menselijk handelen zo´n slechte leidraad is

Onlangs had ik een discussie met een paar mensen over “gevoel”. Zuiver gevoel (dus zonder verdere argumenten), zo zeiden ze, was in bepaalde specifieke gevallen een goede leidraad om je leven mee in te richten. Ik was het hier niet mee eens. Sterker nog, gevoel (zonder argumenten) is, naar mijn bescheiden mening, vaak een van de slechtste leidraden voor menselijk gedrag. Na een tijdje over dit onderwerp door te hebben gedacht kwam ik tot de volgende tweedeling:
* Gevoel gebruikt om bepaald gedrag te rechtvaardigen of te billijken
* Gevoel gebruikt als middel van kennisvergaring

Om met de laatste te beginnen: vaak wordt gevoel als middel of argument van kennisvergaring gebruikt om abstracte begrippen zoals god, leven na de dood of liefde te rechtvaardigen en te ondersteunen. Immers, het argument “Ik voel dat er iets is dat boven ons staat, dus dat is god, dus god bestaat” of “Ik voel liefde voor persoon X, dus liefde bestaat” (natuurlijk dit is gesimplificeerd in beide gevallen).
Echter, men zal met aanvullende, en betere argumenten moeten komen dan bovenstaande omdat bovenstaande argumenten niet toetsbaar zijn en even makkelijk verworpen of ontkend kunnen worden als dat ze worden aangenomen. Uit neurologisch onderzoek is bekend dat een religieus gevoel op te wekken is door activering van een bepaald hersendeel. Op vergelijkbare wijze zijn ook NDE op te wekken. Het is geenszins zo dat er een leven na de dood is als een patient een NDE ervaart.

Op min of meer vergelijkbare wijze kan je dit probleem ook zien in de wetenschap. Als iedereen opgroeit met het idee fixe dat de aarde plat is, want met voelt dat de aarde plat is, kan bedriegt ons gevoel ons eigenlijk. Iedereen (okee, enkele uitzonderingen daargelaten) weet inmiddels dat de aarde een geodische vorm heeft, bij goede benadering een bol. Toch zou iemand die overtuigd is van de bolvorm van de aarde in een samenleving waar iedereen ervan overtuigd is dat de aarde vlak is veel hinder van zijn opvattingen krijgen. Waarom? Omdat “iedereen” inmiddels overtuigd is van de bolvorm van de aarde en al van jongs af aan leert dat zijn gevoel van een vlakke aarde maar schijn is.
Vorige eeuw heeft een vergelijkbaar incident zich voorgedaan tussen twee bekende fysici, Albert Einstein en Niels Bohr. Einstein, grondlegger van de relativiteitstheorie en fervent tegenstander van de quantummechanica zei in een reactie op de in zijn ogen verderfelijke quantummechanica “Quantum mechanics is certainly imposing. But an inner voice tells me that it is not yet the real thing. The theory says a lot, but does not really bring us any closer to the secret of the Old One. I, at any rate, am convinced that He does not throw dice.” Immers, quantummechanica ging in tegen zijn gevoelens van hoe de natuur in elkaar moest zitten. Niels Bohr, een halve generatie na Einstein en een van de grondleggers van de quantummechanica, repliceerde op bovenstaande uitspraak met “Stop telling God what to do with his dice.” Daar heeft mijns insziens Niels Bohr een belangrijk punt: als je een theorie hebt die uitstekend wordt ondersteund met experimenten maar ingaat tegen je gevoelens, wie ben jij dan nog de correctheid van een model kan betwijfelen alleen omdat het tegen je gevoel ingaat?


Terug nu naar de tweedeling: gevoel om bepaald gedrag te rechtvaardigen of te billijken. Als je uitsluitend gevoel zou gebruiken ter rechtvaardiging van bepaald gedrag dan begeef je je op glad ijs. Allereerst zul je moeten aantonen dat je gevoel signifcant goed is, maw als je in gelijkwaardige een keuze moet maken op basis van gevoel, dan zul je hoger moeten scoren dan de kansverwachting. Als ik bijvoorbeeld balletje-balletje zou spelen met een geblindoekt en doof proefpersoon, dan moet hij of zij significant hoger scoren dan de kansverwachting. Pas dan is “gevoel” (en geen externe zintuiglijke waarnemingen) meetbaar. Dit moet ook herhaald worden om toevallige effecten uit te sluiten. Bij mijn weten is er nog geen mens op aarde geweest die op deze manier significant boven de kansverwachting heeft kunnen scoren.
Op dezelfde manier werd op FT laatst (ik dacht door Don Diego) geclaimd dat door “intuïtie” hij van een levensgevaarlijke situatie was ontsnapt. Deze perceptie is heel goed mogelijk maar de grote vraag is of dit daadwerkelijk intuïtie is en niet een mogelijk ander effect. Je krijgt namelijk een logisch probleem. Ter verklaring van je redding van je levensgevaarlijke situatie zijn er honderden verklaringen mogelijk varierend van “gevoel”, “het vliegend spaghetti monster”, “de marsmannetjes” tot “goddidit” of “intuïtie”. Al deze verklaringen zijn volledig gelijkwaardig aan elkaar zolang men niet met een externe onafhankelijke meting deze verklaring kan aantonen. In feite verleg je daarmee het probleem dus alleen maar. Toen ik bij wijze van scherts ook voorstelde om de levensgevaarlijke situatie herhaaldelijk na te spelen en hij moest aantonen dat hij op basis van intuïtie kon aanvoelen of die levensgevaarlijke situatie zich weer zou voordoen, haakte hij jammerlijk af.
Opmerkelijk is met betrekking tot gevoel of intuïtie ook het volgende: bij het tv-programma Blik op de Weg laten ze deelnemers een testparcours vier keer rond rijden en elke keer met vergelijkbare snelheid. Echter, bij de vierde keer plaatsen ze plotseling een wiegje met een pop op de route. Als intuïtie goed zou werken, zou men kunnen verwachten dat men van te voren aanvoelt of er een wiegje staat of niet en daarop kan men anticiperen. Het opmerkelijke is dat de meeste deelnemers hier dus niet goed op kunnen anticiperen en hun intuïtie dus schijnbaar helemaal niet goed werkt.

Hoe komt het dat men toch vaak denkt op basis van “gevoel” te handelen of te weten? Wel, de mens denkt vaak heel erg associatief. Dat we op basis van de wetenschap nieuwe en betere verklaringen voor een fenomeen hebben is mooi maar men vindt vaak het mooier om een weldadig sausje van onwentendheid eroverheen te gieten. Ik bestrijd dit met een uitspraak van ik meen Devious die eens zei: “smaakt de soep minder lekker als je weet waar die van gemaakt is?”
Overigens kan gevoel wel een hulpmiddel zijn voor kennisvergaring. als men vergelijkbare opgaven geeft aan een student ter oefening en later iets andere maar vergelijkbare opgaven als toetsing van de opgedane kennis dan (her)kent de student vaak dat het een vergeljikbaar geval betreft en dus voelt hij wel aan hoe hij een opgave moet oplossen omdat hij/zij vaak een vergelijkbaar plan van aanpak nog weet. Echter, dat is geen zuiver gevoel meer maar herinnering.

[MOODY BLUE]

Wat is volgens jou 'impulsiviteit"?

Ik steun je in je mening dat voor kennisvergaring 'verstand' en 'het denken' de belangrijkste factor is. Maar wat is dan 'intelligentie' in deze?

Bij mijn handelen reageer ik regelmatig vanuit mijn 'gevoel', en daarin is het associatief vermogen natuurlijk erg belangrijk, is het associatievermogen niet één van de belangrijkste factoren die intelligentie bepalen, en vandaar ook wordt het erg moeilijk naar mijn mening 'verstand' en 'gevoel' te scheiden!?

[cymric]

Intelligentie is veel, maar volgens mij in ieder geval:
- het vermogen tot abstraheren;
- het vermogen tot het jezelf in een andere situatie verplaatsen;
- en zeer nauw aansluitend daarop het vermogen om die twee te combineren tot het antwoord geven op allerlei wat-als? vragen, dus op een bepaalde wijze de toekomst kunnen voorspellen.

[Sararje]

Wat is volgens jou 'impulsiviteit"?

Impulsiviteit is het handelen zonder een uitgebreide analyse te maken maar in een relatief kort tijdsbestek conclusies trekken op basis van veelal ogenschijnlijk vergelijkbare situaties uit het (eigen of andermans) verleden.

[mustafa]

gevoel kun je ontwikkelen
van belang voor diplomaten, zakenlieden (maar dat heeft eook een slechte kant), detectives, ieder die op zoek is naar een partner, ...
mijn voorstel is gevoel goed te laten samenwerken met verstand
verstand zonder gevoel lijkt me niks
gevoel zonder verstand is ook een ongeleid projectiel, dus ook niks

n.b.: het gaat in deze beschouwing om wat je onder gevoel verstaat
en wellicht kunnen we onzuiver gevoel onderscheiden van zuiver gevoel, vandaar dus mijn opmerking dat gevoel te ontwikellen valt

[Sararje]

En hoe was je van plan zuiver gevoel en onzuiver gevoel van elkaar te onderscheiden? Lijkt mij dat je dat alleen doet door experimenten/in vivo testen, oftewel in de praktijk. Zoals ik al aangaf in het balletje-balletje experiment is er bij mijn weten nog nooit iemand die significant boven de kansverwachting scoorde.

[mustafa]

En hoe was je van plan zuiver gevoel en onzuiver gevoel van elkaar te onderscheiden? Lijkt mij dat je dat alleen doet door experimenten/in vivo testen, oftewel in de praktijk. Zoals ik al aangaf in het balletje-balletje experiment is er bij mijn weten nog nooit iemand die significant boven de kansverwachting scoorde.

vraag het maar eens aan een detective
het heeft veel te maken met integriteit en zelfkritisch vermogen

[Sararje]

In het geval van een detective: wat denk je, dat hij vanuit zijn gevoel zes miljard mensen verdenkt of dat hij handelt op basis van eerdere (zelf)gedane zaken en dus een plan van aanpak heeft die in zekere zin overeen zal komen met een eerdere zaak? Een detective handelt verre van op gevoel en/of intuitie.

[mustafa]

nee, 6,5 miljard
dat is punt 1
en punt 2 is dat ik jouw mening respecteer maar niet deel

[Sararje]

Fijn dat je mijn mening niet deelt, maar dan wil heel graag argumenten zien.

[mustafa]

Fijn dat je mijn mening niet deelt, maar dan wil heel graag argumenten zien.

ik vemoed een debatingtruc bij jou
ik heb al argumenten gegeven, maar die negeer je

[Sararje]

Welke argumenten van je ben ik niet op ingegaan?

[Jessy]

En hoe was je van plan zuiver gevoel en onzuiver gevoel van elkaar te onderscheiden? Lijkt mij dat je dat alleen doet door experimenten/in vivo testen, oftewel in de praktijk. Zoals ik al aangaf in het balletje-balletje experiment is er bij mijn weten nog nooit iemand die significant boven de kansverwachting scoorde.

Heel gemakkelijk als men de verschillen herkent.
Zuiver gevoel is het gevoel dat niet doordrenkt wordt met gedachten.
Onzuiver gevoel is “besmet” met gedachten en uit zich in emotie.
Er is een groot verschil tussen instinct en intuïtie. Veel wat in deze maatschappij met intuïtie wordt aangeduid is gewoon het instinct.
Denk je nu werkelijk dat het ook maar iets met intuïtie te maken heeft het balletje balletje experiment. Dat de intuïtie hiervoor kan worden ingeschakeld.
Intuïtie is een rechtstreeks weten zonder tussenkomst van het denkvermogen.
Intuïtie heeft wel het denkvermogen nodig om de intuïtie te demonstreren.

[Sararje]

En hoe was je van plan zuiver gevoel en onzuiver gevoel van elkaar te onderscheiden? Lijkt mij dat je dat alleen doet door experimenten/in vivo testen, oftewel in de praktijk. Zoals ik al aangaf in het balletje-balletje experiment is er bij mijn weten nog nooit iemand die significant boven de kansverwachting scoorde.

Heel gemakkelijk als men de verschillen herkent.
Zuiver gevoel is het gevoel dat niet doordrenkt wordt met gedachten.
Onzuiver gevoel is “besmet” met gedachten en uit zich in emotie.

Oh, en jouw gevoel is niet jouw gedachte? Lijkt me een zeer schizofrene gedachte.

Er is een groot verschil tussen instinct en intuïtie. Veel wat in deze maatschappij met intuïtie wordt aangeduid is gewoon het instinct.

Ik heb het niet over instinctieve reacties.

Denk je nu werkelijk dat het ook maar iets met intuïtie te maken heeft het balletje balletje experiment. Dat de intuïtie hiervoor kan worden ingeschakeld.

Waarom niet? Als er werkelijk een significant effect te meten is dmv intuïtie dan lijkt mij dat dat o.a. op deze manier meetbaar moet kunnen zijn.

Intuïtie is een rechtstreeks weten zonder tussenkomst van het denkvermogen.
Intuïtie heeft wel het denkvermogen nodig om de intuïtie te demonstreren.

Zullen we ons houden aan de definitie van Van Dale:
in·tu·ï·tie (de ~ (v.), ~s)
1 inzicht zonder nadenken => feeling, instinct

tot welke significante inzichten ben jij door intuitie gekomen?

[MOODY BLUE]

Snel beslissen soms gewoon het beste

woensdag 10 januari 2007 09:24

Lang nadenken over een probleem en dan pas met een oplossing komen lijkt op het eerste gezicht de beste manier om een besluit te nemen. Niet altijd, zegt onderzoek. Vertrouw op uw instinct.

Onbewust maken we soms de beste beslissingen
Onbewust maken we soms de beste beslissingen

Een simpele test. Vrijwilligers achter een computerscherm krijgen 650 identieke tekens te zien, bijvoorbeeld vraagtekens. Eentje wijkt af van de rest en staat op de kop. De ene helft van de vrijwilligers krijgt een seconde de tijd om de vreemde eend in de bijt op het scherm te zoeken. De andere helft moet in een fractie van een seconde beslissen: zit het omgedraaide teken links of rechts op het scherm?

Uit deze test, de resultaten zijn gepubliceerd in Current Biology, blijkt dat de groep die snel moest reageren in 95 procent van de gevallen goed zat. Voor de groep die een seconde mocht puzzelen is dat percentage lager, namelijk 70 procent.

Instinct
De onderzoekers hebben een verklaring: dat deel van onze hersenen dat onbewust werkt pikt in milliseconden het omgekeerde teken als 'vreemd' uit de 650 tekens op het scherm. Als we de tijd krijgen om bewust naar het scherm te kijken, zien onze hersenen dezelfde tekens, waarvan eentje is omgedraaid. Nadenken, dat kost tijd.

Een psycholoog legt op de website van de BBC uit dat mensen en dieren zo in elkaar zitten dat hun hersenen onbewust continu speuren naar afwijkingen: op die manier worden gevaarlijke roofdieren bijvoorbeeld op tijd gesignaleerd. Mensen slaan dan instinctief op de vlucht. Dat wil niet zeggen dat het altijd beter is instinctief te reageren. Snel reageren is alleen in sommige gevallen beter. Rest de vraag natuurlijk wanneer.

In ieder geval in de winkel, stelt Nederlands onderzoek dat begin vorig jaar is gepubliceerd in Science: consumenten zijn in het algemeen veel blijer met impulsaankopen, dan met een huis of een auto waarover lang en veel is nagedacht.

Door Jan Kooistra