VseslavBotkin schreef: ↑05 mei 2023 16:18
Als je wil dat ik een nieuw systeem neerzet dan snap ik je beklag over Amerauder's vermeende metafysische bevlogenheid niet goed. Het is zoals Ellul zegt: degene die zich los weet te maken van propaganda gaat op zoek naar nieuwe propaganda. Het is een soort geestelijke verslaving. Geen wonder dat de ex-refo's hier met open ogen in de vrijdenkersgevangenis zijn getuimeld.
Mooi, volgens mij heb je het Ellul interview gezien!
Dit is waar de discussie de laatste tijd vaak op uitmondt en waar een impasse lijkt te ontstaan: de metafysisch bevlogenen zien niet van zichzelf in hoe metafysisch bevlogen ze eigenlijk zijn, en beschuldigen anderen, die de door hun zo sterk geleefde metafysica niet delen, van metafysische bevlogenheid. Ofwel: de propaganda-gelovigen beschuldigen hen die minder diep in deze propaganda verstrikt zitten van het geloven in propaganda. Het is een misverstand dat niet geheel verschilt van dat van de christen voor wie iedereen die geen christen is dan wel een satanist moet zijn. Jezus zei het al: “wie niet met Mij is, is tegen Mij.” Of zoals George W. Bush het zei: “You’re either with us, or you’re with the terrorists.”
Laten we dit nog even wat verder uitpakken, en kijken of we deze situatie tot begrip kunnen brengen.
Het valt me op dat er hier op deze website – ondanks dat het afstand doen van geloof hier een belangrijk thema vormt – weinig begrip is voor de wijze waarop dat afstand-doen eigenlijk tot stand komt: namelijk door het geloof te vervangen door een ander geloof.
Dat dit is hoe het er aan toe gaat in deze wereld, dat de afname van een geloof altijd vervangen wordt door een ander geloof, is één van de eerste dingen die er over geloof te leren valt. Het is de absolute basis. Mij was dit reeds als kind al opgevallen, er werd millennia geleden reeds over geschreven, en het verbaast me dan ook zeer dat er hier, waar je zou verwachten dat men er van op de hoogte is, zo weinig begrip voor lijkt te bestaan.
Zoals Aristoteles reeds wist verafschuwt de Natuur leegten. Alles wat leeg raakt, wordt direct weer opgevuld. Neem je iets weg, dan komt er iets anders voor in de plaats. Giet je een fles leeg, dan neemt niet leegte, maar lucht de plaats in van de vloeistof. Verliest de Kerk aan politieke macht, dan verdwijnt die macht niet, maar neemt iets anders die macht over. Stop je ergens in te geloven, dan ontstaat daar geen ongeloof, maar vult de daar ontstane lege ruimte zich op met iets nieuws. Je kunt het ook andersom stellen: de enige manier om van een geloof af te komen is door het te vervangen door een nieuw geloof. Dat wil zeggen: God heeft meer concurrentie te dulden van de gouden kalveren van deze wereld, dan van het Niets. “Er zijn meer afgoden in de wereld dan realiteiten.”
En zo zien we dat het godsgeloof dat in Nederland gestaag aan het verdwijnen is, vervangen wordt door andere, maar niet minder banale, niet minder dogmatische geloofsstellingen, zoals bijvoorbeeld de stellingen die horen bij stelsels als het het rationalisme en het materialisme. Je krijgt nu te maken, niet met ongeloof, maar met geloof in heel andere, maar minstens even metafysische zaken als het geloof dat de rekenregels reeds bestonden voordat er mensen waren, dat alles wat bestaat tot materie te herleiden is, dat levensvormen als een soort machines zijn, of dat de verloop van de Niagara middels een formule te berekenen zou zijn. Het is alsof de broek die te krap zat vervangen werd door een nog veel krappere broek. De bloemen die begonnen te verleppen werden buitengedaan, maar in plaats van ze te vervangen door verse plaatste men er afzichtelijke plastic bloemen voor in de plaats.
En het standaard antwoord op deze uiterst algemene constatering zie ik hier al voorbij komen: “Nee, nee, nee, geloof wordt niet vervangen door een ander geloof, dat is namelijk iets wat gelovigen zeggen, en daarom klopt het dus niet.”
En toch wordt dit principe hier constant bevestigd. Contant zie je hier ex- en anderzijds anti-gelovigen die nu even streng fervent in een of ander uit natuurkundige principes ontleende metafysica geloven, sprekend alsof ze hier met de naakte waarheid zelf van doen hebben. Alsof ze zich niet eens voor zouden kunnen stellen dat er iemand zo idioot zou kunnen zijn om de onvoorwaardelijke waarheid ervan te miskennen. Alsof ze de betekenis van het woord ‘hypothese’ niet goed tot zich door laten dringen. Men stapte de kerk uit, maar omdat het regende buiten, stapte men direct bij de buren weer binnen.
Maar als dit is hoe de dingen gaan, als dit niet te voorkomen is, wat heeft dan voor zin om het te benoemen? Omdat er wel degelijk een verschil in waarde is aan te merken tussen de verschillende geloofssystemen, of althans, de verschillende elementen waaruit ze bestaan. Het is moeilijk om buiten het eigen geloof te kijken, om het eigen geloof ook maar te erkennen als geloof, maar niet geheel onmogelijk. Met moeite kunnen geloofssystemen met elkaar vergeleken worden.
Zaak wordt het dan te kijken wat het is dat de plaats van het oude inneemt. Iemand verliest zijn religie. Wat komt in de plaats van de kerkelijke voorschriften? Is er sprake van een verbetering? Of is wat in de plaats kwam alleen maar meer van hetzelve? Of is het zelfs erger?
Als men het christelijke geloof verlaat vanwege de dogmatische stellingen die daar gangbaar zijn, of het moralistische gezever, om vervolgens aansluiting te zoeken bij denksystemen die vele malen dogmatischer zijn, of vele malen moralistischer, waar is men dan exact mee bezig? Dat is een beetje alsof je zou scheiden van je vrouw omdat ze zoveel praat, om vervolgens met een nog praatgragere vrouw te trouwen. Het is alsof je je auto wegdoet omdat die te langzaam gaat, om vervolgens een nog langzamere te kopen. Waar ben je dan mee bezig?
Voor mij is de vraag daarom altijd dit: wat nam de plaats in van het christelijke geloof dat afgestoten werd? Was het iets mooiers, krachtigers, levensbevestigenders? Of werd de ruimte alleen maar vrijgemaakt voor een nog beknellender, nog nihilistischer, nog klein-makender principe dan de variant van het christendom dat plaats moest maken al was?
Dat is steeds de vraag!
En het spreekt zodanig dus helemaal niet voor zich, dat het plaats maken van het christendom voor iets nieuws een vooruitgang omhelst. Dan kan het zeker zijn! Maar het kan ook een stap achteruit zijn, een stap dieper het moeras in, en stap verder van de rijkdom van het leven verwijderd. Het is altijd de vraag in welke richting het geloven zich beweegt.
Hiermee probeer ik voorbij te gaan aan de rigide, al te simplistische opvatting die men nu in Nederland tot heilige wet tracht te verheffen, en die ik ook hier her en der meen te kunnen bespeuren onder mensen die toch beter zouden moeten weten, waarin al het atheïsme automatisch goed is, en al het christelijke automatisch slecht. Er zijn zowel hele goede christenen als atheïsten, en er zijn zowel hele goede atheïsten, als hele slechte, verstandige en onverstandige, mooie en lelijke, en ontelbare gradaties daartussen. Laat ons dat toch niet uit het oog verliezen, en laat ons spreken in termen waarin we dat niet uit het oog hoeven te verliezen.
Op 