Een kritiek van het Anarcho-kapitalisme
Het ideaal.
Op het internet - en ook op het Freethinker Forum - heeft het anarcho-kapitalisme veel aandacht gekregen door de website van :Stefaan Molyneux, freedomainradio.com.
De polemische stijl van Molyneux maakt het niet altijd makkelijk een goed overzicht van zijn standpunten te verkrijgen en desgevallend een helder antwoord te formuleren. Een meer ordelijk overzicht van anarcho-kapitalistische standpunten vindt men op de website van het Ludwig von Mises Institute. Ik doel op het boek For a New Liberty, The Libertarian Manifesto van Murray N. Rothbard, een van de grondleggers van het anarcho-kapitalisme en van de Amerikaanse Libertarian Party, die reeds sinds zowat veertig jaar stelselmatig enkele honderdduizenden stemmen haalt.
Rothbard ontleent gezag voor zijn theorie aan een filosofie van natural rights, een eerder metafysisch begrip, ook opvallend aanwezig in de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring. De opvattingen van Murray M. Rothbard stroken over het algemeen met Stefan Molyneux. Deze laatste zegt echter te steunen op de wetenschappelijke methode (maw. empirische waarneming), maar stelt (in Practical Anarchy p.89): "aangezien de diskussie over een Staatloze Samenleving over een denkbeeldige toekomstige toestand gaat, zijn empirische voorbeelden niet van toepassing."
Mijn conclusies hieronder zullen misschien verbazing of protest wekken. Wat in dit artikel staat werd echter voorgelegd aan anarcho-kapitalisten op verschillende fora, waaronder freedomainradio zelf, en werd nergens duidelijk ontkend. Centraal in het anarcho-kapitalistische ideaalbeeld staat het afwijzen van initiatie van geweld of bedreiging, tegen personen en ook tegen hun eigendom. Hieruit volgt dat overheden niet het recht hebben zich met eigendomsrechten te bemoeien of de vrijemarktekonomie te onderwerpen aan controles, regels, subsidies of verboden. Belastingen zijn een vorm van agressie. Burgers moeten hun eigendom kunnen wegschenken of verkopen door middel van onderlinge overeenkomsten, zonder dat de overheid zich daarmee bemoeit. Daar volgt bijvoorbeeld ook uit dat politie en oorlogvoering wordt afgewezen en dat pornografie, drugs en prostitutie vrij zijn.
Molyneux heeft een mogelijke gang van zaken onder een kapitalistische anarchie afgeschilderd. Zo zou de vrije markt spontaan gespecializeerde dienstenbedrijven in het leven roepen. Deze bedrijven beslechten allerlei geschillen aan vrijemarktprijzen. "Dispute Resolution Organizations", zoals Molyneux hen noemt, zullen een veiliger samenleving laten ontstaan dan we nu kennen. Door de wetten van de vrije markt zullen zij neigen naar onderhandelde vreedzame oplossingen, maar indien ze dat wensen kunnen burgers wapens (desnoods massavernietigingswapens) kopen op de vrije markt en die ook gebruiken. Uiteraard kan, in een anarchie,iedereen een "Dispute Resolution Organization" opzetten.
Hierna een kritisch onderzoek van de theorie, mét empirische voorbeelden.
Eigendom.
Ieder individu is eerst en vooral eigenaar van zichzelf. Door de worsteling met de materiele dingen om het lichaam en de persoon in leven te houden, is men ook eigenaar van de produkten van die inspanningen. In dit verband wordt door Rothbard de zeventiende eeuwse filosoof John Locke geciteerd: "het water dat uit de bron stroomt is van allen, maar wie kan betwijfelen dat het water in een kom de eigendom is van wie het opschepte? Zijn arbeid nam het uit de handen van de natuur waar het gemeenschappelijk was... Zo maakt de wet van het verstand het hert het eigendom van de Indiaan die het doodde; een goed behoort aan wie er zijn arbeid aan besteedde, terwijl het daarvoor het gemeenschappelijke recht was van eenieder...deze oorspronkelijke natuurwet voor het ontstaan van eigendom uit datgene wat voordien gemeenschappelijk was, is nog steeds werkzaam, ook voor de vissen die gevangen worden in de oceaan, dit grote en nog steeds resterende gemeenschappelijk bezit van de mensheid..."
Volgens Rothbard horen land en grondstoffen toe aan hen die voor het eerst "dit waardeloze ding" gebruikten en in produktie namen: pioniers en kolonisten.
Dat de staat zou beslissen wie wát bezit, is onaanvaardbaar voor de anarcho-kapitalist (althans, dat stelt Rothbard, Molyneux snijdt dit probleem niet aan.) Bijgevolg zullen bij de overgang naar een anarcho-kapitalistisch systeem de bestaande eigendomspapieren, uitgereikt door de staat, ongeldig of minstens aanvechtbaar worden.
Zo'n vijfduizend jaar geleden werden de laatste eilanden in de Stille Oceaan door mensen bereikt. Sindsdien is er vermoedelijk geen stukje land meer op aarde dat niet door iemand wordt opgeëist of betwist. Mensen hebben hierbij niet gewacht op een goede theoretische rechtvaardiging. Gedreven door bevolkingsdruk, ecologische tegenslagen en menselijke conflicten hebben ze hun kansen elders gezocht, de ene keer vreedzaam, de andere keer gewelddadig. Voor veel dichtbevolkte gebieden is het vandaag onmogelijk terug te vinden wie een stuk land voor het eerst in gebruik nam en dus de "echte" eigenaar is, of waar juist de grens ligt tussen twee landeigendommen wanneer de eigenaars het niet eens kunnen worden.
Pioniers en kolonisten uit historische tijden zijn zelden de eerste gebruikers van het land dat ze bezetten. Amerikanen, Slaven, Joden, Navajos en Tutsis leven vandaag in gebieden die voordien door anderen in gebruik waren genomen. Dit is maar een willekeurige greep uit een schier eindeloze lijst. Niemand is nog zeker wanneer er een ideologisch dekreet wordt uitgevaardigd voor wat in de wisselvalligheden van de geschiedenis tot stand is gekomen. Hutus bijvoorbeeld bezetten de jachtgebieden van de Twa en veranderden ze in akkers, die op hun beurt, omstreeks de vijftiende eeuw, door de kudden van krijgshaftige Tutsi-herders onder de voet werden gelopen. Slechts enkele eeuwen later volgde de Duitse Oost Afrika Compagnie, gevolg door het Belgische Koninkrijk. De "eerste" gebruikers waar we kennis over hebben, en volgens het natuurrecht dus de "echte" bezitters, waren de Twa jagers, niet de lange processie kolonisten en pioniers die na hen kwamen.
De toevallige productiewijze van de pionier is natuurlijk niet boven alle andere verheven. Elke eigenaar mag immers van zijn of haar eigendom gebruik maken naar eigen inzicht. Stel dat een welgestelde Zeeuw een uitgestrekt jachtgebied koopt in Siberië. Zou iemand het recht hebben daarop een chemische fabriek neer te planten met het excuus dat jagen niet echt produktief is? Ik heb besloten mijn tuin, waarvan misschien het grootse deel nooit ontgonnen werd, te laten verwilderen en de afrasteringen neer te halen. Deze werkwijze "produceert" voor mij het genot er de natuur te observeren. Toch heeft niemand heeft het recht er maïs te planten om daarna mijn tuin op te eisen als "eerste gebruiker". Maar de geschiedenis is geschiedenis. Er bestaan vandaag slechts twee mogelijkheden: ofwel eindeloos mensen offeren op het altaar van principes, ofwel trachten samen te leven en er het beste van maken.
Misdaad.
Het afwijzen van de initiatie van geweld tegen personen en hun eigendom is een centraal thema in het anarcho-kapitalistisch ideaal. Op het eerste zicht lijkt dit een erg pacifistische stellingname. Ik zal hieronder aantonen dat het een moordvergunning is. Dat wordt zelfs niet echt ontkend, alleen herhaalt men steevast dat de staat een nog gevaarlijker moordmachine is, dat misdaadbestrijding door de staat duur is en niet werkt, en dat het gewettigd is om zichzelf en zijn of haar bezit met geweld te verdedigen. Het lijkt me best om kritiek op overheden zoals de staat af te zonderen in de volgende rubriek, om eerst onverdeelde aandacht aan het anarcho-kapitalistische alternatief te besteden.
De eerste bekommernis van het anarcho-kapitalistisme is de integriteit van de menselijkepersoon. Zo bestempelt Rothbard (p.108 van For a New Liberty) een ongewenste foetus als een inbreker:"welk mens heeft het recht ongevraagd binnen te dringen, als een ongewilde parasiet, in het lichaam van een ander mens?" Eigendom is een "uitbreiding" van de menselijke persoon. De integriteit van de persoon is dus de eerste bron van het natuurrecht: eigendom verdient bescherming als de persoon zelf. Daarom zou men verwachten dat personen zonder eigendom - zoals armen en kinderen - evenveel respect verdienen als personen mét eigendom. Dat is echter niet het geval. Een persoon die géén eigendom bezit is allesbehalve een zorg van anarcho-kapitalisten.
Kinderen hebben geen bezit en dus geen rechten, want voor rechten moet men op de vrije markt zijn, en daar koop je niets voor niets. Kinderarbeid en kinderprostitutie zijn een kwestie van vraag en aanbod. In principe kunnen ouders hun kinderen verkopen, verhuren, prostitueren of erger. Daar hoeft verder geen haan naar te kraaien. Kinderen krijgen geen onderwijs indien de ouders (of een of andere weldoener) de marktprijs van privé-onderricht niet kunnen of willen betalen.
Ook een volwassene zonder bezit is een paria, want geld is onmisbaar om aan het sociale leven deel te nemen: voor alles, zelfs voor het gebruik van je eigen straat, moet je betalen. Aangezien alle diensten verkocht worden door privé-bedrijven, is het van levensbelang bij hen op een goed blaadje te staan, of, met andere woorden, een lucratieve klant te zijn. Molyneux (p.89 van The Stateless Society) stelt dat deze bedrijven automatisch zullen samenwerken om zwarte lijsten van slechte klanten aan te leggen.
Personen op deze lijst worden verstotenen, afgesloten van het economisch circuit en zijn vogelvrij. Ze moeten dus wel een bedreiging vormen voor de burgerij als ze niet van honger willen omkomen. Ze staan bloot aan achterdocht, uitbuiting en misbruik, en kunnen in de handen vallen van minutemen en posses, die ongestoord zullen blijven of zelfs beloond kunnen worden.
De algemene regel bij misdrijven tegen personen - verkrachting, diefstal met geweld, mishandeling, moord... - is dat het slachtoffer zelf instaat voor het opsporen van de dader, eventueel met betaalde hulp. Als de dader opgespoord is kan het slachtoffer een financiele vergoeding onderhandelen met de dader of hem laten verminken of ombrengen (de dader heeft geweld geinitieerd, dus...). Er bestaan geen gevangenissen wegens te duur.
Zeer bemiddelde daders gaan dus vrijuit, daders die een financieelrisico kunnen gaan vormen voor de privé dienstenbedrijven komen op de bovengenoemde zwarte lijst terecht. Als verstotene zullen zij een leven leiden erger (maar goedkoper!) dan gevangenen. Molyneux spreekt in dit verband goedkeurend van economisch ostracisme (Practical Anarchy p. 32). Rothbard aan de andere kant vindt een elegante oplossing in de toepassing van slavernij: "zulke straf zou in een libertarian system tenminste toelaten dat de misdadiger werkt om zijn slachtoffer schadeloos te kunnen stellen." (For a New Liberty voetnoot p.78 ). Aangezien schuldslavernij aanvaardbaar is en schulden verhandeld kunnen worden, wordt ook slavenhandel mogelijk. Tenslotte bestaan er ook geen wetten die slavernij kunnen verbieden. Het was toch al vreemd dat wie bezit en persoon gelijkstelt, de vrije markt van bezit wél zou verdedigen maar de vrije markt van personen zou verbieden - als daar al mogelijkheid toe zou zijn. Schuldslavernij, bepleit als een vernieuwing door een grondlegger van het anarcho-kapitalisme, is vandaag nog steeds een probleem in sommige achtergebleven Indische provincies, in Haiti, in Saoedi-Arabie etc... waar ouders hun kinderen verkopen om schulden in te lossen. Het voorgaande gaat er van uit dat het slachtoffer vermogend genoeg is om de dader op te sporen en een afstraffing te bezorgen. Is het slachtoffer daarentegen niet vermogend, en zijn nabestaanden of kennissen niet bereid hun beurs open te trekken, dan blijft het misdrijf zonder gevolg. Je kan bijvoorbeeld (je eigen) welgestelde maar vereenzaamde oudjes uit de weg ruimen en met hun bezittingen een mooi leven beginnen. Als niemand diep in de beugel tast om je misdaad aan te laten pakken, gebeurt er verder niets.
Met de bescherming van de eigendom zelf is het niet beter gesteld dan met de bescherming van de persoon. De anarcho-kapitalist zegt enkel dat hij tegen initiatie van geweld is. Niemand mag als eerste geweld gebruiken. Aangezien eigendom een uitbreiding is van de persoon, staat verdediging van eigendom gelijk aan gewettigde zelfverdediging. Iedereen heeft daarom het aangeboren recht zijn of haar eigendom met alle middelen te verdedigen. Helaas voorziet het anarcho-kapitalisme geen methode om uit te maken wie nou juist geweld initieerde.
Aangezien de eerste gebruiker van een goed de "echte" eigenaar is, leven, zoals hierboven reeds betoogd, maar weinig mensen op land waarvan ze de "echte" eigenaar zijn. Met andere woorden, zowat iedereen heeft mogelijk geweld geinitieerd door ongevraagd binnen te dringen in anderman's bezit. Wie dus bezit om ideologische redenen heiligt tot een natuurrecht even onschendbaar als de persoon, legt de basis voor eindeloze problemen.
Pioniers en kolonisten initieerden geweld tegen de oorspronkelijke (?) landgebruikers. Dit zou betekenen dat Yanomamo, Ieren, Cherokees, Palestijnen, Basken en honderden anderen hebben het recht geweld te gebruiken tegen de huidige "bezetters" hun land. Let wel dat deze bezetters per definitie gewone gezinnen zijn. Burgers dienen niet ontzien te worden, zij zijn de "gebruikers" en dus zelfs de echte vijand. Eigenaars met een hardnekkig meningsverschil over hun gemeenschappelijke grenslijn, kunnen elkaar over en weer beschuldigen van het initieren van geweld bij het betreden van "hun" eigendom. Per vergissing over iemands land lopen kan beschouwd worden als een initiatie van geweld, en de eigenaar hoeft geen strobreed in de weg gelegd te worden als hij de wandelaar te lijf gaat. Tenslotte, tenzij je een goed bewapende privé-bewakingsdienst hebt ingehuurd die je eigendom permanent bewaakt, kan een dief je huis innemen terwijl je geniet van een welverdiende vakantie in een ver land, en je beschuldigen van het initieren van geweld als je je eigendom terug eist zonder over een onbetwistbaar bewijs te beschikken.
Ook in dit geval is de opsporing en vergelding aan de burger die zijn recht wil halen, eigenhandig of met de hulp van een ingehuurd privé-bedrijf. Indien nodig staan clusterbommen, landmijnen en nucleaire, biologische, chemische massavernietigingswapens ter beschikking. Ze worden te koop aangeboden tegen dagprijs. Dit is geen grap, maar ernst zo dodelijk als dodelijke ernst kan zijn. Stefan Molyneux (in Practical Anarchy p.41) stelt het zo:"...als ik een soort van privé militair verdedigingsagentschap zou opzetten, dan zou ik me eerst en vooral afvragen hoe ik mijn klanten best kon beschermen aan de laagste kost. Het eerste waaraan ik zou denken is dat kernwapens het enige best werkende afweermiddel is want er werd nog nooit een kernmacht binnengevallen of bedreigd met binnenvallen - en dus is er in de heel echte betekenis geen betere "knal voor je poen" in termen van verdediging dan enkele goedgeplaatste kernwapens. Als we rekenen met één miljoen klanten die willen betalen voor enkele kernwapens als een afschrikking voor invasie, en dat deze nucleaire wapens ongeveer 30 miljoen dollar kosten in aankoop en jaarlijks onderhoud, dan spreken we over ongeveer 30 dollar per jaar per klant, of minder dan een stuiver per jaar" . Bedenk nog dat wapens die men niet wil gebruiken waardeloos zijn als afschrikking (ze zullen eerder tegenstanders aansporen tot een first strike) en dat, áls me ze gebruikt, er geen duidelijk doel voorhanden is, want alle grenzen zijn betwistbaar.
Men moet natuurlijk over voldoende financiele middelen beschikken om de krachtigste wapens te kopen: bezit is niet alleen heilig, het is ook machtig. Nu hoeft dit een Eskimo er niet van te weerhouden een atoomoorlog te ontketenen. Hij kan bijvoorbeeld in zee gaan met een privé militair verdedigingsagentschap, misschien voor de gelegenheid opgericht door een welgesteld Oekrainer die gelooft dat er onder Nunavut (in Canada) kostbare ertsen verborgen liggen.
In een kapitalistische anarchie kan bij elk meningsverschil over eigendom de ene partij de andere beschuldigen van initiatie van geweld tegen zijn of haar eigendom om dan zelf tot "legitiem" geweld over te gaan, met of zonder de hulp van een gespecialiseerd privé-bedrijf, dat onvermijdelijk de zijde zal kiezen van de beste betaler. Dit "legitiem" geweld is dus enkel begrensd door de eigen smaak en door de omvang van het eigen vermogen, of de vooruitzichten daarop.
In deze diskussie neemt de anarcho-kapitalist het standpunt in dat mensen veel vredelievender zijn dan men beweert. Rothbard (P.205) stelt terecht dat ons dagelijks leven steunt op de gewone vredelievendheid en goede wil van onze medeburgers. Maar hier klopt iets niet. Als de staat een bende dieven en moordenaars is, waarom hebben burgers van goede wil haar dan geschapen, en stemmen de meeste vredelievende burgers er mee in?
Je kan moeilijk de innerlijke goedheid van de mens prediken, én beweren dat deze goede mens een roversbende - want zo wordt de staat omschreven om op p.51 - op de been brengt en instandhoudt. Goed, misschien zijn deze mensen misleid, maar door wie dan, indien niet door mensen als zijzelf?
De staat.
Het is waar dat moderne natie-staten bewapening en oorlogvoering hebben opgedreven tot een krankzinnig hoogtepunt, en dat veel problemen in Afrika, het Midden-Oosten, Azië er heel anders zouden uitzien als het Westen deze gebieden niet haar eigen staatsvorm had opgedrongen. Staatsgrenzen die hermetisch afgesloten zijn voor hongervluchtelingen zullen de geschiedenis ingaan als een nieuwe holocaust. Men wil problemen oplossen door gebieden te verdelen in nog méér staten, terwijl net het sukses van Europa en Noord-Amerika gepaard ging met het verenigen van naties en met het opheffen van grenzen. Dat is allemaal waar.
Toch lijkt het me uitermate naïef te beweren dat de Staat de eerste oorzaak is van alle kwaad. Staten zijn niet opgericht door buitenaardse wezens. Mensen zijn wat ze doen, staten zijn gemaakt door dezelfde mensen waarvan anarchisten hopen dat ze plots op in wolk van redelijkheid en goedheid zullen leven als alleen maar de staat verdwijnt. Maar de zonden van de een maken de ander niet heilig.
De geschiedenis is vol van empirische voorbeelden van toestanden van anarchie die de bevolking aan de rand van de afgrond brengen. Sommigen beweren dat "chaos" geen "anarchie" is maar laten het onderscheid vaag(http://www.strike-the-root.com/52/davis/davis4.html) anderen hemelen zulke situaties op als een bevrijding
(http://mises.org/story/2066, http://mises.org/story/2701).
In de loop van de twintigste eeuw, een periode waarin democratieën tot hun schande 6 miljoen mensen ombrachten in Korea, Indochina en Algerije, zijn meer dan 27 miljoen mensen omgekomen door toestanden van anarchie of chaos (http://users.erols.com/mwhite28/20centry.htm#war).
Tijdens de Russische burgeroorlog stierven 8.800.000 mensen. In China, van de warlord tijd tot de burgeroorlog, stierven er 6.500.000. Burgeroorlogen in Soedan kostten 2.165.000 mensen het leven, in Congo 1.700.000, in Ethiopië 1.400.000, in Mozambique 800.000, in Angola 600.000, in Spanje 1.000.000. Slachtpartijen in Pakistan, Mexico, Biafra, Rwanda kostten samen het leven aan 4.000.000 mensen. Tenslotte is er Somalie, met 350.000 doden enkel aan het einde van de vorige eeuw, een bloedbad dat nog steeds aan de gang is en openlijk verheerlijkt wordt als een anarcho-kapitalistisch paradijs op de website van het Von Mises Institute.
Tientallen miljoenen dode individuen. En achter elke gestorvene schuilen tien kreupelen en voor het leven vernielde kinderen - velen onder hen burgers die niets te maken hadden met de aan de gang zijnde twisten, maar gewoon hun eigen leven wilden leiden.
Rothbard meent (p.47) dat enkel de overheid geweld tegen personen en eigendommen initieert. Immers, terwijl andere instellingen leden werven op basis van vrijwillig lidmaatschap en vrijwillige bijdragen, dwingt de overheid mensen met geweld in de pas te lopen. Wie het niet eens is met de sportclub kan gewoon elders lid worden, en wie de garage te duur vindt kan elders een wagen gaan kopen. Wie echter geen belastingen wil betalen zou geen kant uitkunnen, en wordt aangepakt met beslaglegging of opsluiting.
De burger van een westers land kan nochtans vertrekken wanneer hij of zij dat wenst. We leven immers niet onder een Stalinistische diktatuur. Elk jaar emigreren duizenden om elders hun geluk te beproeven, zelfs mensen die ons systeem niet eens zo slecht vinden. (Net zoals trouwens miljoenen ervan dromen ooit een plaatsje te bemachtigen in ónze verfoeilijke samenleving.)
Als je vertrekt laat je natuurlijk iets achter, maar dat doe je ook als je van sportclub verandert. Misschien is het wel lucratiever je land te verlaten dan je sportclub, want als je je woning of bedrijf in het welvarende Westen van de hand doet, verzilver je ook de aansluiting voor telefoon, internet, kabel en electra, de riolering en waterzuivering, de watertoevoer, de straat, het pleintje om de hoek en de hypermarkt op vijftien minuutjes. Dat is je recht door al die belastingen die je betaald hebt. Met de opbrengst kom je een heel eind, zeker in een van de talrijke oorden waar men weinig of geen last heeft van een overheid.
Aan de andere kant is de vrijheid voor de blijvers niet zo beperkt als Rothbard, Molyneux en anderen beweren. Immers, in geen énkel systeem bestaat de vrijheid niet te betalen voor ontvangen goederen of diensten. Wie een wagen koopt of samen met zijn buren een weg aanlegt en dan de vrijheid opeist de kostprijs niet te betalen, zal overal met dwang in aanraking komen. De anarcho-kapitalist zal antwoorden dat weigeren te betalen voor een aankoop, neerkomt op het initieren van geweld tegen de eigendom van de verkoper, en dat de verkoper daarom tegengeweld mag aanwenden. Maar wie gebruik maakt van een ziekenhuis, een riool, een school of een straat weet ook dat die dingen niet op een mooie dag uit de hemel zijn gevallen. Gebruik maken van gemeenschappelijke eigendom en dan weigeren zijn deel te betalen, ook al is het in de vorm van zo verfoeide belastingen, lijkt me hetzelfde als het niet vereffenen van om het even welke aankoop. Een anarcho-kapitalist die zijn principes volgt zou alle gemeenschappelijke diensten moeten weigeren, alvorens de betaling ervan te betwisten. Je laadt ook niet eerst je winkelwagentje vol om dan bij de kassa te zeuren dat je de rekening krijgt.
De praktijk toont aan dat elke complexe samenleving nood heeft aan gemeenschappelijke beslissingen en uitgaven, of deze samenleving nu een staat of een kapitalistische onderneming is. Hierbij kunnen frakties of enkelingen het niet eens zijn, en dezen zullen nooit aarzelen de overigen van een dictatuur van de meerderheid te beschuldigen. Maar samenleven is een praktische opdracht. Als één burger geen waterleiding wil maar de overige betrokkenen wel, heeft het weinig zin de diskussie te verplaatsen van het praktische probleem naar de natuurrechten van dat ene individu.
Ook hier ontbreekt het niet aan empirische waarnemingen. In Spanje bijvoorbeeld zijn de laatste halve eeuw privé "urbanizaciones" als paddestoelen uit de grond gerezen. Toen grote landheren de olijfprijzen zagen instorten deelden ze hun landerijen op in riante percelen met vergezicht, en ruilden de pachters hun muilezel voor een betonmolen. Al heel spoedig werden de percelen bevolkt door noorderlingen die van alles teveel hadden behalve van zon. In deze hele ontwikkeling was de overheid totaal afwezig. Gezien de bevolking van deze urbanizaciones buitenlands was, werd er door de Spaanse overheid geen belasting van enige betekenis geheven. Alle nutsvoorzieningen, van bestrating tot het elektriciteitsnetwerk, waren (of zijn) het gemeenschappelijk bezit van de eigenaars.Verkoopcontrakten dienden tot kort geleden nergens geregistreerd te worden, ruimtelijke ordening werd overgelaten aan de concurrentiestrijd tussen de bezitters, en voor wie geen half mensenleven op de wachtbank wilde was het gerecht onbruikbaar.
Ondanks recente wetswijzigingen is het zichtbare resultaat van deze waarachtige anarcho-kapitalistische experimenten nog steeds aanwezig en onthutsend. Riolering bestaat hoogstens uit een put met door de warmte opdrogende uitwerpselen. Omdat er altijd wel enkele eigenaars zijn die niet in de kosten willen delen, draait een deel van de eigenaars voor alles op, of raken straten steeds verder ingesneden door regen en vuil, en worden water- en electriciteitsleidingen onderwerp van wekelijkse oplapbeurten, waarvan de groeiende kosten opnieuw tot onenigheid en verval leiden. Voorzieningen werden trouwens aangelegd zonder enige controle, enkele centimeters diepkriskras onder privé- en gemeenschappelijk terrein. Ze zijn onbetrouwbaar én gevaarlijk, zeker als nog eens het noodzakelijke onderhoud slabakt door onenigheid over de kostenverdeling. Dagen zonder water of electriciteit komen regelmatig voor.
Spanje is een modern Europees land waar de overheid sinds enkele jaren wetten tracht op te leggen aan projectontwikkelaars, maar niemand hoeft er aan te twijfelen dat buiten Europa, in achterlanden ver buiten het bereik van hun centrale overheid, de vrije markt en vrijwilligheid evenmin tot een bloeiende infrastructuur leiden. Men kan hier natuurlijk een quasi-racistische uitleg aan geven, maar ik ken toevallig een hardwerkende Senegalees die in zijn vrije tijd zelf een huis gebouwd heeft. Ook de watertoevoer van bijna 2 km heeft hij met eigen handen aangelegd. Alles bijeen het huzarenstuk van een man die zich er niet bij wilde neerleggen dat zijn drie dochtertjes zouden opgroeien in een slijkhut. Maar de waterleiding loopt doorheen terreinen waarvan niemand de eigenaars of de bestemming kent, naar een "hoofdleiding" waarvan hij evenmin de eigenaars kent. Hij betaalt geen belastingen en geen water.
De vraag die hier aan de orde is is niet of belastingen juist berekend zijn en of de staatsoverheid zich wel met alle dingen mag bemoeien waar ze zich mee bemoeit. Weigeren belastingen te betalen voor militaire aankopen of voor godsdienstsubsidies, of opkomen voor een andere berekeningswijze(vben.wikipedia.org/wiki/FairTax), of meer transparantie en zuinigheid eisen zijn misschien niet eens zo gek. Maar dan spreken we over democratische akties, van debat tot burgerverzet, niet over het afschaffen van de overheid en de belastingen als geheel.
Wat feitelijk betwist wordt door het anarcho-kapitalisme, is of een overheid principieel betaling voor diensten mag eisen. Het antwoord lijkt me eenvoudig: nergens, onder geen enkel systeem, hebben mensen de vrijheid aanvaarde goederen of diensten niet te betalen. Daarbij maakt het niet uit of de leverancier een individu, een groep of een samenleving is.
De strategie.
Hoe willen de verdedigers van het anarcho-kapitalisme hun ideaal in praktijk brengen?
Sommigen zeggen dat het vernietigen van de staat niet tot anarchie, maar tot chaos leidt. Wat dan ook het onderscheid tussen anarchie en chaos zou zijn, wanneer anarcho-kapitalisme niet kan mét de staat, maar ook niet kan als de staat verdwijnt, moet men zich afvragen of het geheel niet slechts een rancuneuse klaagzang is. Misschien is een goede strategie om een kapitalistische anarchie te verspreiden, haar te commercialiseren. De markt heeft immers altijd gelijk.
In de colofon van Practical Anarchy van Molyneux wordt aangekondigd dat het vervolg op dat boek "Achieving Anarchy" - het verwezenlijken van anarchie - zou heten. Helaas is op www.freedomainradio.com geen boek te vinden dat "Achieving Anarchy" heet. De titel die er het meest op lijkt is How (not) to achieve freedom, een titel van veelbetekende nietszeggendheid: het sleutelwoord "anarchy" is vervangen door het alles-en-niets-zeggende kauwgomwoord "freedom". En zelfs dan is nog een ontkenning tussen haakjes toegevoegd. De mist trekt niet op als men op de eerste pagina de definitieve titel vindt. Hier is het woordje "not", dat eerst tussen wijfelende haakjes stond, nu in bekrachtigend cursief gezet. De 60 bladzijden van How not to achieve freedom" zijn eerder pessimistisch van toon. Molyneux lijkt gebrouilleerd te zijn met mainstream anarcho-kapitalisten en libertarians, en het eindeloos herhaalde motief uit zijn vorige geschriften, dat de overheid een bende dieven en moordenaars is, worden nu afgewisseld met verwijten aan politici (waaronder de gezakte presidentskandidaat Ron Paul) en academici omdat ze uit de vermaledijde staatsruif eten, en verwijten aan geestesgenoten (waaronder weerom Ron Paul) dat ze christelijke fundamentalisten naar de mond praten. Anarchie, tot dan toch het pittige handelsmerk van Molyneux, wordt niet langer met zoveel woorden verdedigd. Het boekje eindigt met de woorden: "ik geloof dat ik de ruwe lijnen ken voor een [plan dat werkt], maar ik zal er niet over spreken in dit boek."
Op het vlak van strategie scoort het veertig jaar oudere For a New Liberty van Rothbard niet veel beter. In de epiloog wordt gepleit voor vorming door theorie en organisatie. Hiermee wordt bedoeld dat de ideeën bestudeerd moeten worden, en uitgedragen via media etc.. maar dat is niet voldoende. Eenmaal verkondigd dat de Staat de grootste vijand is van de menheid, (p.314) moet ook geijverd worden voor aanhoudende vermindering van de macht van de Staat op alle fronten. Elke vermindering op dat vlak moet verwelkomd worden als een vermindering van misdaad en agressie. Maar (p.316) omdat de Staat niet zomaar haar macht zal afstaan, zijn andere middelen nodig. Welke dat zijn - misschien stemming, of het opzetten van alternatieve instituties, of weigering in massa om met de Staat samen te werken - hangen af van omstandigheden. Hierbij (p.319) dient de jeugd in het algemeen aangetrokken te worden met onderwerpen die hen aan het hart liggen: afschaffen van de dienstplicht (dit is inmiddels overal in het westen gebeurd om andere redenen,) terugtrekking uit de koude oorlog, burgerlijke vrijheden voor iedereen en legalisering van drugs en andere slachtofferloze misdrijven. Rothbard was er veertig jaar geleden in toenemende mate van overtuigd (p.321) dat libertarianism zal zegevieren binnen een opvallend korte tijdspanne, dat de donkere nacht van tirannie zijn einde nadert, en dat een nieuwe dageraad van de vrijheid nu binnen handbereik is.
Het is verontrustend dat strekkingen die de moderne samenleving radikaal verwerpen steeds meer onder onze aandacht komen. Deze verwerping komt zowel van salafisten als van anarchisten op internetfora.
Met internet-salafisme bedoel ik nieuwe moslims die alles in het werk willen stellen om de tijden van Mohammed terug te brengen.
Met internet-anarchisme bedoel ik een christelijk gelieerde variant (How not to achieve freedom P. 7) die de staat een uiting vindt van socialisme (en misschien atheisme). Niet te verwarren met het revolutionaire anarchisme uit Rusland of Spanje.
Beide zijn anti-democratisch. Beide trekken ontgoochelde jongeren aan. Beide verkiezen de macht van de sterkste. Beide vinden hun biotoop in internet-fora.
Een artikel van 'Siger' 04-2009.